Skírnir - 01.09.2010, Blaðsíða 54

Allt um það er Marmari merkilegt skáld verk, eitt hið svipmesta í
leikritunarsögu okkar.
Leikritið Ørkenens Stjerner, sem í íslenskri þýðingu Tómasar
Guðmundssonar hlaut heitið Öræfastjörnur, samdi Kamban 1925.
Sama ár kom það út á bók og var loks sýnt í Kaupmannahöfn 1931.
En hafði áður verið frumflutt í tengslum við norræna menningar viku
í borgarleikhúsinu í Lübeck, 4. maí 1929.55 Leikurinn er látinn
ger ast í New York upp úr 1920 og segir höfundur að hann styðjist
við „atburð úr fornri helgisögu“.
Hér er væntanlega um að ræða söguna af gleðikonunni Thais
sem ýmsum skáldum eins og Anatole France hefur orðið hugstæð
og kannski þekktust í dag í óperunni Thais eftir Massenet, en tón-
skáldið sækir einmitt efnið til Anatole France.56
Í óperunni sem gerist í Egyptalandi til forna og er reyndar aðeins
byggð á einni útgáfu af þekktri flökkuhelgisögn, er það munkurinn
Athanaël sem reynir að bjarga borginni Alexandríu frá því að farast
fyrir spillingar sakir, en sú spilling myndgervist honum í skækjunni
Thais og líferni hennar. En Thais hafði birst honum í draumi. Þegar
munkurinn svo hittir hana augliti til auglits, ávítar hann hana fyrir
líferni sitt og lesti. Thais fellst þá á að fylgja honum út í eyðimörk-
ina í iðrunarskyni. En þá hossast mál þannig upp að augljóst er að
hann fylgir henni þangað brennandi af holdlegri girnd. En það er
reyndar um seinan, því að Thais hefur snúist til annars og andlegra
lífs og deyr fyrir sína nýju trú.
Í leikriti Kambans ber aðalpersónan heitið Vivienne Montford
og er fín gleðikona í New York. Karlmenn flykkjast um hana og í
upphafi fyrsta þáttar gerist reyndar lítið annað en að nokkrir upp-
310 sveinn einarsson skírnir
55 Viðbrögð þýskra gagnrýnenda voru á ýmsa vegu. Í Lübecker Generalanzeiger,
7. maí 1929, segir: „Das als Ganzes wohl zweiflos Ausdruck einer starker Be-
gabung ist“ (Í heildina tekið eru hér án efa miklir hæfileikar á ferð). Lübecker
Volksbote, 7. maí 1929, segir augljóst að eitthvað vaki fyrir þessum höfundi, en
hvað það sé verði mönnum ráðgáta. Og rýninum þykir efnismeðferðin „banal“.
Í tímaritinu Lübeckische Blätter (1929: 343–344) er harmað að leikritið bjóði ekki
upp á neitt norrænt eða íslenskt og stjörnurnar hafi ekki farið að skína almenni-
lega fyrr en á heimleiðinni úr leikhúsinu.
56 Helga Kress (1970a: 94–95) bendir einnig á frásögn eftir Oscar Wilde sem gæti hafa
haft áhrif á efnisval Kambans.
Skírnir haust 2010_Layout 1 27.10.2010 18:02 Page 310