Ný Dögun - 01.11.1992, Blaðsíða 33

)ý DoguKw
hans hafi heppnast vel. Það getur valdið
sjúklingunum miklum vonbrigðum ef
aðgerðin stendur ekki undir þeim vænt-
ingum sem gerðar voru fyrir hana.
Þessi andlegi undirbúningur fyrir aðgerð er
mjög mikilvægur fyrir sjúklinginn. Hann
minnkar hættu á geðrænum truflunum eftir
aðgerðina, og hjálpar sjúklingnum líka að
sætta sig við orðinn hlut. Hann jafnar sig
fyrr og getur fyrr farið að takast á við lífið á
ný. Einnig er þetta nokkur öryggisþáttur
fyrir lækninn, þannig að sjúklingurinn viti
að læknirinn geri það sem hann getur, og þá
áfellist sjúklingurinn hann síður ef útkoman
er ekki í samræmi við væntingar.
Geðrænar truflanir í kjölfar aðgerða sem
leiða til skertrar líkamsímyndar eru nokkuð
algengar, og einkum og sér í lagi ef breytingin
er það mikil að fullur bati og geta muni ekki
nást, eða ef langan tíma tekur að jafna sig
eftir aðgerðina. Kannski finnst sjúklingnum
hann vera betur settur án aðgerðarinnar, t.d.
þurfi að fjarlægja handlegg, sem var kalinn,
jafnvel þó hann viti að sé hún ekki fram-
kvæmd hljóti hann enn meiri skaða af.
Sé aðgerð mjög afdrifarík fyrir sjúkling,
verður læknirinn að vera viðbúinn að hjálpa
sjúklingi að leysa ýmis vandamál, bæði geð-
ræn og félagsleg, sem upp geta komið í
kjölfar hennar. Þetta á einkum við ef sjúkl-
ingurinn getur ekki tekið upp fyrri lífshætti.
Þá er eðlilegt að sjúklingurinn geti alltaf
leitað til læknisins með vandamál, sem upp
kunna að koma, þó ekki svo að hann sé að
ónáða lækninn út af engu í tíma og ótíma.
Það er raunar ákaflega mikilvægt að læknir
og sjúklingur myndi þannig tengsl sem allra
fyrst.Það er einn af grunnhæfileikum
mannsins að geta lagað sig að breyttum
aðstæðum. Þó að handlegginn vanti, er
langt frá því að einstaklingnum þurfi að
finnast hann gagnslaus, eða eins og segir í
Hávamálum: „Hjörð rekur handarvanur".
En sé ung manneskja í blóma lífsins svipt
svona mikilvægum hluta líkamans, eða
einhverju öðru því sem fyllir upp í þá mynd
sem henni finnst eiga að vera af líkama
sínum, er kannski ekki auðvelt fyrir hana að
koma auga á þennan aðlögunarhæfileika.
Hugsanlegt er jafnvel að hún vilji frekar
deyja, heldur en segja skilið við fyrri lífsmáta
að öllu leyti eða að hluta. Þá geta vaknað
ýmsar tilfinningar, sem læknirinn getur þurft
að kljást við, svo sem sorg eða reiði. Það
getur vissulega fylgt því mikil sorg að sjá
fram á það að geta ekki stundað fyrri tóm-
stundaiðju með vinum, og að geta ekki tekið
þátt í atvinnulífinu af sama krafti og áður.
Sjúklingar geta sýnt lækni reiðiviðbrögð, og
kennt honum um hvernig komið sé fyrir sér,
jafnvel þó að læknirinn hafi bjargað lífi við-
komandi. Það er mjög algengt að einstakl-
ingar fyllist almennri reiði út í allt og alla
eftir stóráfall, eins og t.d. þurfi að nema á
brott fót, en síðar færist reiðin yfir á lækninn
eða jafnvel heilbrigðisþjónustuna í heild.
Hún hentar oft vel sem blóraböggull.
Það er vissulega jákvætt að sjúklingurinn fái
útrás fyrir tilfinningar sínar, en læknirinn
verður að bregðast rétt við og skilja hvað
liggur þarna að baki. Hann má alls ekki flýja
og skilja sjúklinginn eftir einan með tilfinn-
ingaflækju, heldur þarf að hjálpa honum að
leysa úr flækjunni. Gefa þarf sjúklingnum
tækifæri til að tala út um sín mál, og læknirinn
verður að vera reiðubúinn til að hlusta.
Oft verður læknir að þola miklar skammir
frá sjúklingnum, en hann verður samt að
gæta þess að láta hann ekki vaða yfir sig.
Það er jú réttur læknisins að halda sjálfs virð-
ingunni. Sjúklingurinn þarf að finna að
læknirinn skynji tilfinningaástand hans og
að læknin -um finnist eitthvað til þess koma
sem sjúklingurinn segir. Einnig getur snert-
ing verið mikils virði sem og málrómurinn.
Hér skiptir miklu fyrri reynsla læknisins, og
eins hvort læknir hneigist til að samsama sig
sjúklingnum.
Það getur haft áhrif á tilfinningar læknisins
hvort sjúklingurinn minnir hann á einhvern
sem hann er nátengdur, t.d. son eða dóttur.
Blandist tilfinningar læknisins inn í meðferð
sjúklingsins, sem óhjákvæmilega gerist
stundum, þarf læknirinn tíma til að vinna úr
þeim. En gefi hann sér ekki tíma til þess er
æskilegt að samstarfsaðili geti greint það ef
33