Ný Dögun - 01.11.1992, Blaðsíða 31

A)ý Dögurv
hann aftur inn í fjölskyldukerfið
við útskrift og getur þá beðið
skaða af því ef fjölskyldan
megnar ekki að glíma við
breytingarnar.
Dæmi: Karlmaður sem varð fyrir mænu-
skaða í bílslysi, 25 ára gamall. Þegar hann
útskrifaðist af spítalanum og flutti heim til
foreldra sinna fór faðir hans að vaka eftir
honum þegar hann fór út á kvöldin en
faðirinn hafði ekki gert það áður en slysið
varð. Þetta gerði honum erfiðara fyrir að
taka upp fyrri lífshætti.
b) Meðvituð og ómeðvituð hæfni til að
halda tilfinningalegu jafnvægi er
mikilvægasti þátturinn í hvemig
hverjum og einum tekst að glíma við
erfiðleika. Einstaklingi sem er
hjálparvana og ósjálfbjarga fyrir og
finnst hann aldrei ráða við neitt,
steðjar frekar ógn af breytingum á
líkamsímynd sinni.
c) Það er persónubundið hvaða merk-
ingu ákveðin brey ting á líkamsímynd
hefur en ákvarðast m.a. af (13-
bls.186):
1) Þroska eða aldri einstaklings -
hvernig skynjar hann atburðinn?,
2) sjálfsmynd viðkomandi - er
líkamsímynd of stór hluti af sjálfs-
vitund?,
3) hvernig aðrir skynja og skilja
breytingar á líkamsímynd hans -
ógnarbreytingint.d. stöðugleika
fjölskyldu?,
4) viðhorf í samfélaginu til þeirrar
breytingar sem viðkomandi varð
fyrir,
5) starf eða það sem einstakl-
ingurinn fæst við í lífinu - ógnar
breytingin starfi, hlutverki eða
markmiðum?,
6) undirbúningurfyrirbreytinguna
- það flýtir fyrir aðlögun ef
viðkomandi getur undirbúið sig
áður en atburðurinn gerist (11-
bls.ll).
d) Þegar breyting er skyndileg og mikil
getur aðlögun að nýrri líkamsímynd
verið langt á eftir líkamsbreyt-
ingunum. Upprunalega líkams-
ímyndin helst í vitund sjúklingsins
þrátt fyrir t.d. sýnilegan missi
líkamshluta og viðkomandi getur
fundist hann eins og ókunnugur fyrir
sjálfum sér og öðrum.
Þegar myndast langtíma eða varanleg
neikvæð skapgerðareinkenni í kjölfar meiri-
háttar breytinga er um aðlögunarskort að
ræða. Tvö algengustu merki aðlögunar-
skorts eru langvarandi þunglyndi og kvíði.
Þegar einstaklingi mistekst að byggja upp
nýja líkamsímynd í lengri tíma eftir röskun
eða breytingu líkamans, hefur hann ekki
náðaðaðlagast(13-bls.l85). Aðstoðannarra
getur þá gert honum það kleift. Læknar og
hjúkrunarfræðingar eru oft þeir fyrstu sem
þurfa að veita slíka aðstoð og í framhaldi af
því jafnvel ýmsir sérfræðingar eins og sál-
fræðingar, geðlæknar og prestar. Sjúklingur-
inn þarf að tjá sig um vandamál sín (en hann
getur þurft hvatningu til þess) og við aðila
sem geta leiðrétt misskilning ef einhver er.
Fagfólk má þó ekki vera of „faglegt" og þarf
að tala við sjúkling á máli sem hann skilur.
Hjúkrunarfólk þarf að finna hinn gullna
meðalveg að vera í senn persónulegt og
fagaðili. Þá er mikilvægt að sjúklingurinn
fái heiðarleg svör við þeim spurningum sem
brenna á honum.
Sérstaklega gagnleg aðstoð við að öðlast
jákvætt viðhorf og von virðist fást hjá öðrum,
sem hafa gengið í gegnum sömu eða svipaða
hluti. Slíkir stuðningshópar hafa séð dagsins
ljós á undanförnum árum. Fólk í stuðnings-
hópum miðlar hvert öðru af eigin reynslu,
gefur hagnýtar upplýsingar og er hvert öðru
tilfinningaleg stoð (8-bls.87).
Það getur verið auðveldara að aðlagast
breyttri líkamsímynd á spítala en utan hans.
Því þó innlögnin og spítalavistin sjálf svipti
fólk að einhverju leyti sjálfsímyndinni þá er
„leyfilegt" (og „eðlilegt") að vera veikur á
spítalanum. Utan spítalans ætlast þjóðfél-
agið til að maður sé heilsuhraustur.
Á undanförnum árum hefur verið lögð mikil
31