Morgunblaðið - 02.02.2019, Blaðsíða 26

26
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 2. FEBRÚAR 2019
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Erfitt hefurverið aðnálgast
upplýsingar um
fangabúðakerfið í
héraðinu Xinjiang í
Kína, en ljóst er að
gúlagið þar er umfangsmikið.
Búðirnar eru ætlaðar múslimum
í héraðinu. Þar er að finna Ka-
saka og Krigisa, en Uighurar,
sem eru um 46% af íbúum Xinji-
ang, eru langfjölmennastir.
Í fyrra bar kona að nafni
Sayragul Sauytbay vitni í rétt-
arsal í Kasakstan. Hún hafði
verið þar í fjóra mánuði og lýsti
aðstæðum. „Þeir kalla þetta
„pólitískar búðir“ … en í raun er
þetta fangelsi í fjöllunum,“ sagði
hún. Sauytbay er af kasöskum
uppruna, flúði til Kasakstans og
sótti þar um hæli.
Þetta kemur fram í grein eftir
fræðimanninn James Millward í
tímaritinu The New York Re-
view of Books þar sem gúlaginu
og kúguninni í Xinjiang er lýst
með hrollvekjandi hætti. Í búð-
unum, sem Sauytbay var í, eru
um 2.500 fangar. Talið er að
fangabúðirnar í héraðinu séu í
kringum 1.200 og því megi ætla
að í þeim sé allt að milljón
manns.
Ýmsir hafa reynt að varpa
ljósi á það sem er að gerast í
héraðinu og smám saman er að
komast mynd á óhugnaðinn, þótt
kínversk stjórnvöld reyni að
draga úr, segi að í búðunum fari
einfaldlega fram þjálfun til að
berjast gegn öfgum og fullyrði
að staðhæfingar um annað séu
af pólitískum toga.
Búðirnar komust í umræðu á
Vesturlöndum þegar Uighurar
búsettir þar urðu varir við að
ættingjar þeirra og vinir virtust
hafa horfið af yfirborði jarðar.
Þegar þeir fóru að grennslast
fyrir komust þeir að því að lög-
regla hefði flutt þá í endur-
menntunarbúðir. Á samskipta-
miðlinum WeChat, sem kínversk
yfirvöld hafa náið eftirlit með,
var orðalagið „farinn í nám“ not-
að.
Búðirnar eru yfirleitt um-
kringdar háum veggjum, gadda-
vír og varðturnum. Fangar
þurfa að syngja söngva komm-
únistaflokksins, afneita íslam,
gagnrýna sjálfa sig og trúar-
brögð fjölskyldna sinna, horfa á
áróðursmyndir og læra kín-
versku. Áhersla er lögð á að
menning þeirra sé frumstæð.
Þeir sem mögla eiga yfir höfði
sér að vera settir í einangrun, fá
ekki að borða, vera stillt upp við
eða hlekkjaðir upp við vegg
löngum stundum eða hlekkjaðir
á höndum og fótum við svokall-
aðan „tígrisstól“ og jafnvel
vatnspyntingar og raflost.
Litlum sögum fer af því að
fangar hafi verið látnir lausir
eftir að innrætingu er lokið í
búðunum. Svo virðist sem við
taki nauðungarvinna í verk-
smiðjum í búðunum eða nærri
þeim.
Aðkomumenn í Xinjiang segja
áberandi hvað
margar verslanir
Uighura séu lok-
aðar og sömuleiðis
veki athygli hvað
fáir séu á götum,
sérstaklega á aldr-
inum 15 til 45 ára. Bandaríska
utanríkisráðuneytið telur að allt
milli 800 þúsund og tvær millj-
ónir manna séu í fangabúðum.
Þar við bætist mikill fjöldi í
venjulegum fangelsum. Sam-
kvæmt tölum kínverskra stjórn-
valda var hlutfallið af öllum
handtökum í Kína 21% í Xinji-
ang. Í héraðinu búa 1,5% af
íbúafjölda landsins. Talið er að
rúmlega 10% fullorðinna músl-
ima í Xinjiang séu á bak við lás
og slá.
Þeir sem ekki hafa verið
fangelsaðir eru undir stöðugu
eftirliti. Þúsundir manna fylgj-
ast með hegðun múslima í hér-
aðinu og er talið að eftirlitið sé
meira miðað við höfðatölu en
það var í Austur-Þýskalandi
fyrir hrun múrsins. Vaktklefar
fyrir lögreglu eru á nokkur
hundruð metra fresti, eftirlits-
ferðir eru tíðar, brynvarðir
bílar eru á ferð og fólk er reglu-
lega beðið um skilríki. Einnig er
stuðst við eftirlitsmyndavélar
með andlitskennslatækni, far-
símavaktara, GPS-eftirlit með
bílum og skanna fyrir DNA,
fingraför, augu og raddir og
jafnvel göngulag, sem safna
upplýsingum í gríðarlegan
gagnabanka þar sem fyrir eru
gögn úr skylduboðnum könn-
unum um ferðavenjur og trúar-
brögð íbúanna og fjölskyldna
þeirra. Í gagnabankanum fær
fólk einkunnir. Trúræknir músl-
imar missa stig fyrir að biðjast
reglulega fyrir. Dregin eru frá
10 stig fyrir það eitt að vera
Uighuri að uppruna.
Kínversk stjórnvöld bera við
hættunni af öfgum og hryðju-
verkum. Sú hætta er fyrir
hendi, en stórlega ýkt. Þá er
hún ekki í neinu samræmi við
hinar harkalegu og yfirgrips-
miklu aðgerðir sem gripið hefur
verið til gegn múslimum í Xinji-
ang.
Kúgun Uighura í Xinjiang
hefur fengið allt of litla athygli.
Bandarískir þingmenn úr röð-
um bæði repúblikana og demó-
krata tóku sig þó saman fyrr í
vikunni og tilnefndu fræði-
manninn Ilham Tohti til friðar-
verðlauna Nóbels. Tohti er Uig-
huri og var dæmdur í ævilangt
fangelsi árið 2014 vegna gagn-
rýni í tímum, viðtölum og á vef-
síðu á stefnu stjórnvalda í Xinji-
ang. Sögðu stjórnvöld þau bera
aðskilnaðarhyggju vitni. Þó
gekk Tohti ekki lengra en svo
að fara fram á að íbúar Xinjiang
fengju að njóta þeirra réttinda,
sem þegar væri kveðið á um í
kínverskum lögum og stjórnar-
skrá.
Ef einhverjir eru sekir um
öfgar í Xinjiang eru það ekki
Uighurar heldur kínversk
stjórnvöld.
Ef einhverjir eru
sekir um öfgar í
Xinjiang eru það kín-
versk stjórnvöld}
Kúgun í Kína
V
erklegar framkvæmdir á vegum
opinberra aðila munu ef fer sem
horfir nema um 128 milljörðum
króna á þessu ári. Þar er um að
ræða verkefni á vegum ríkisins,
ríkisstofnana, ríkisfyrirtækja og sveitarfélaga.
Frá þessu var greint á útboðsþingi Samtaka
iðnaðarins í síðustu viku.
Á þessu eru kostir og gallar. Framkvæmd-
irnar eru mikilvægt innlegg í hagkerfið og
uppbygging innviða er ein mikilvægasta
framþróun samfélagsins. Þar má nefna vegi,
hafnir, flugvelli, virkjanir o.s.frv. en að sama
skapi sjúkrahús, öldrunarstofnanir, skóla og
önnur þjónustuverkefni. Öll þessi verkefni
bera með sér framþróun og uppbyggingu til
framtíðar. Öflugar samgöngur eru forsenda
þess að skapa hagsæld úti um allt land, skapa
atvinnu, flytja vörur og þjónustu og þannig
mætti áfram telja. Vegur sem er lagður í dag mun nýtast
framtíðarkynslóðum (sé honum haldið við). Að sama skapi
mun virkjun framleiða orku um ókomna tíð. Við getum
verið afar stolt af því að geta ráðist í öll þessi verkefni til að
byggja upp samfélagið okkar. Þegar við hugum að innviða-
uppbyggingu erum við ávallt að hugsa til lengri tíma og
velja verkefni sem nýtast okkur í dag en einnig framtíðar-
kynslóðum. Um það er ekki deilt.
Hins vegar má velta fyrir sér hvort öll þessi uppbygging
þurfi að vera á vegum hins opinbera. Þannig má sem dæmi
nefna uppbyggingu og rekstur flugvalla. Í dag erum við
með eitt ríkisfyrirtæki, Isavia, sem á og rekur
alla flugvelli landsins. Á Keflavíkurflugvelli eru
fyrirhugaðar framkvæmdir fyrir tugi milljarða á
næstu árum og allt er það á ábyrgð skattgreið-
enda. Það er ekki áhættulaust að reka flugvöll.
Flugvellir þurfa að standast nútímakröfur um
þægindi og öryggi, þeir þurfa að mæta vexti í
flugumferð og ferðaþjónustu og stunda öfluga
markaðsstarfsemi í þeim tilgangi að laða að sér
viðskiptavini. Allt er þetta eitthvað sem einka-
aðilar eru fullfærir um að sinna og margir af
stærstu flugvöllum Evrópu eru í eigu einkaaðila.
Það er í raun engin ástæða fyrir hið opinbera
að eiga og reka alþjóðaflugvöll. Einhver kynni að
halda því fram að rekstur flugvallar færði ríkinu
tekjur, en svo er ekki. Önnur rök eru þau að flug-
völlur sé það mikilvægur þáttur í samfélaginu að
best fari á því að hið opinbera annist rekstur
hans. Flugvellir eru vissulega mikilvægir, en það
er ekki þar með sagt að ríkið þurfi að eiga þá og reka.
Einkaaðili sem á og rekur flugvöll þarf að lúta lögum
landsins og reglum markaðarins. Og jafnvel þótt eitthvað
sé mikilvægt er ekki þar með sagt að ríkið þurfi að sinna
því. Við eigum að treysta einkaaðilum og sjá til þess að rík-
ið sinni aðeins þeim verkefnum sem nauðsynlegt er að rík-
ið sinni. Þau eru ekki mörg – og rekstur flugvalla er ekki
eitt af þeim.
aslaugs@althingi.is
Áslaug Arna
Sigurbjörns-
dóttir
Pistill
Ríkið þarf ekki að reka flugvöll
formaður utanríkismálanefndar og ritari Sjálfstæðisflokksins.
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen
SVIÐSLJÓS
Ómar Friðriksson
omfr@mbl.is
Meirihluti umhverfis- ogsamgöngunefndar Al-þingis setur í nefndar-áliti við samgönguáætl-
anir fram lista yfir þær
vegaframkvæmdir sem hann leggur
til að verði fjármagnaðar með gjald-
töku. Heildarkostnaður við þessar
vegaframkvæmdir sem fjármagn-
aðar yrðu með veggjöldum er áætl-
aður 57,1 milljarður króna.
Til að flýta framkvæmdum hef-
ur verið gert ráð fyrir gjaldtöku á
þremur meginstofnæðum út frá höf-
uðborgarsvæðinu, þ.e. á Reykjanes-
braut að Keflavíkurflugvelli, Suður-
landsvegi og Vesturlandsvegi.
„Gjaldtaka yrði, eftir útfærslu,
sennilega þannig að á hverri leið fyr-
ir sig er greitt gjald en ekki á hverj-
um legg leiðanna,“ segir í nefndar-
áliti meirihlutans. Þá er lagt til að
skoðað verði með jafnræði fyrir aug-
um hvort ákveðnar leiðir á lands-
byggðinni, sem tillaga er gerð um og
sem stytta vegalengdir, verði fjár-
magnaðar með blandaðri fjár-
mögnun; „að hluta til með fjár-
framlögum af samgönguáætlun og
að hluta til með lántöku sem verði
greidd upp með gjaldtöku. Gjald-
töku verði hætt þegar lán verður
greitt upp. Dæmi um framkvæmdir
sem fallið gætu í þennan flokk eru
hringvegur um Hornafjarðarfljót og
Axarvegur,“ segir í þar.
2+2 á Suðurlandsvegi
Í þriðja lagi leggur meirihlutinn
auk þess til að innheimta megi
veggjald í jarðgöngum sem verði lið-
ur í nýrri jarðgangaáætlun.
Að sögn Vilhjálms Árnasonar,
þingmanns Sjálfstæðisflokksins og
fulltrúa í þingnefndinni, leggur
meirihlutinn til ýmsar breytingar á
samgönguáætluninni og lagðar eru
fram nýjar tillögur eins og t.d. um
breikkun Suðurlandsvegar. Meiri-
hlutinn gerir ráð fyrir hærri stofn-
kostnaði við þá framkvæmd og legg-
ur til að þar verði breikkunin 2+
2-vegur þar sem áður var gert ráð
fyrir 2+1-vegi og ennfremur gerir
meirihlutinn ráð fyrir gerð mislægra
gatnamóta, sem ekki var að finna í
óbreyttri samgönguáætlun. Þá er í
áliti meirihlutans að finna nýjar til-
lögur um breikkun Þrengslavegar
og Grindavíkurvegar, sem þing-
mennirnir leggja til að verði meðal
þeirra framkvæmda sem fjármagn-
aðar yrðu með gjaldtöku.
Starfshópur samgönguráðherra
er að störfum við að útfæra hug-
myndir um vegaframkvæmdir með
gjaldtöku og að sögn Vilhjálms má
líta svo á að nefndarálit og tillögur
meirihluta umhverfis- og samgöngu-
nefndar sé leiðarvísir fyrir starfs-
hópinn um hvaða útfærslur hann
þarf að finna til að uppfylla þær for-
sendur sem nefndin setur fram.
Meðal annarra breytinga sem
meirihlutinn leggur til er lækkun
framlaga til breikkunar Vestur-
landsvegar um Kjalarnes þar sem
verkhönnun og samningum við land-
eigendur er ólokið og ekki verði
hægt að fara í það verkefni fyrr en í
fyrsta lagi seint á þessu ári. 200
milljónir verði því fluttar af þeirri
framkvæmd í að skilja að aksturs-
stefnur á Grindavíkurvegi en tekið
er fram að kostnaðaráætlun vegna
þess verkefnis hafi hækkað. Til að
unnt sé að tryggja að framkvæmdir
geti hafist þurfi að hækka fjárveit-
ingu til verksins úr 500 milljónum í
700 millj. kr. Þetta eigi ekki að
seinka framvindu framkvæmdanna
á Kjalarnesi enda sé gert ráð fyrir
gjaldtöku á þeirri leið.
57 milljarða verk
með veggjöldum
Vegaframkvæmdir fjármagnaðar með gjaldtöku
Tillaga meirihluta umhverfis- og samgöngunefndar
Suðursvæði I
Lengd
kafla, km
Kostnaður,
milljarðar kr.
1 Hringvegur
Norðaustan Selfoss, brú á Ölfusá 5 5.500
Biskupstungnabraut – Kambar 11,9 10.000
Skeiðavegamót – Selfoss 13 2.600
39 Þrengslavegur
Skógarhlíðarbrekka, breikkun 5 1.000
Suðursvæði II (Reykjavík og Suðvestursvæði)
Lengd
kafla, km
Kostnaður,
milljarðar kr.
1 Hringvegur
Fossvellir – Bæjarháls 10,6 4.700
Um Kjalarnes 11 4.200
41 Reykjanesbraut
Holtavegur – Stekkjarbakki 3 2.000
Gatnamót við Bústaðaveg 0,5 1.000
Álftanesvegur – Lækjargata 2,5 9.000
Kaldárselsvegur – Krýsuvíkurvegur 3,3 2.400
Krýsuvíkurvegur – Hvassahraun 5,5 3.000
43 Grindavíkurvegur
Reykjanesbraut – Grindavík 6 1.000
Fitjar – Flugstöð 4 3.500
413 Breiðholtsbraut
Hringvegur – Jaðarsel 3 1.200
Vestursvæði
Lengd
kafla, km
Kostnaður,
milljarðar kr.
1 Hringvegur
Akrafjallsvegur – Borgarnes 30 6.000
Samtals, milljarðar kr. 57.100
Morgunblaðið/Ómar
Bílar Vegtollar eru umdeildir.