Morgunblaðið - 21.03.2019, Blaðsíða 32

32
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 21. MARS 2019
BAKSVIÐ
Ágúst Ásgeirsson
agas@mbl.is
Boeing-flugvélasmiðjan er sögð við það
að ljúka endurbótum á stjórnbúnaði
Boeing 737 MAX-8 flugvéla sem talinn
er hafa valdið því að tvær þotur af
þessari gerð steyptust til jarðar og fór-
ust með 346 manns innanborðs. Í fyrra
slysinu, í október, fórst þota Lion Air í
Indónesíu með 189 manns um borð og
fyrir röskri viku fórst 737-þota Ethi-
opian Airlines með 157 manns í Eþíóp-
íu.
Mikil líkindi eru með slysunum báð-
um, að sögn rannsakenda. Beinist at-
hyglin að búnaði í flugkerfi þotunnar,
svokölluðu MCAS-kerfi sem ætlað er
að hindra að flugvélar ofrísi á flugi.
Rannsókn á flugritum beggja flugvéla
hefur leitt í ljós, að MCAS-kerfið hag-
aði sér með sambærilegum hætti í báð-
um slysum.
Dennis Muilenburg, framkvæmda-
stjóri Boeing, sagði í vikunni, að fyrir-
tækið væri að ljúka við hugbúnaðar-
uppfærslu í MCAS-kerfinu. Þetta væri
gert vegna mögulegrar villu í skynj-
arabúnaði kerfisins. Óljóst er hvenær
uppfærslu kerfisins lýkur og hvenær
MAX-þotan kemst aftur í loftið. Það
gæti þó orðið þegar í næstu viku, að
sögn ótilgreindra heimildarmanna hjá
Boeing, sem kyrrsetti allar vélar sömu
tegundar eftir seinna slysið vegna þess
hversu lík slysin voru.
MCAS [Maneuvering Character-
istics Augmentation System] er sjálf-
virkur öryggisbúnaður sem vakir í
bakgrunni stjórnkerfis 737 MAX 8
flugvélarinnar. Hann var hannaður til
að koma í veg fyrir að vængirnir missi
lyftikraft á flugi og ofrísi. Þessi bún-
aður var bæði í þotu Lion Air og Ethi-
opian Airlines. Brottflug beggja flug-
véla var reikult og óviðráðanlegt, þar
sem á skiptust bratt klifur og brattar
dýfur með flöktandi flughraða áður en
þær skullu til jarðar skömmu eftir
flugtak.
Bent hafði verið á truflun á eðlilegri
starfsemi MCAS-kerfisins sem orsaka-
vald í hrapi Lion Air þotunnar í
Indónesíu í október. Þá sagði banda-
ríska loftferðaeftirlitið (FAA) að upp-
götvanir á slysstað skammt frá Addis
Ababa í seinna tilvikinu svo og „hreins-
uð gervitunglagögn“ kölluðu á „frekari
rannsókn á þeim möguleika að orsakir
slysanna tveggja séu deildar“.
Sögðu óþarft að kyrrsetja
Í fyrstu sögðu bandarísk flugmála-
yfirvöld óþarft að kyrrsetja 737 MAX
8 og 9 vegna slysanna en skipti um
skoðun þegar búið var að banna flug
þeirra um nær allan heim.
Boeing þróaði MCAS-kerfið fyrir
737 Max 8 þotuna þar sem þyngri og
neyslugrennri hreyflar hennar
breyttu lofthreyfifræðilegum eigin-
leikum þotunnar og geta valdið því að
trjónan rísi við ákveðnar aðstæður í
handvirku flugi.
Áfallshornsskynjarar í flugvélinni
senda MCAS-búnaðinum fyrirmæli
um að beina nefinu sjálfkrafa niður á
við nálgist flugvélin ofrishraða. Þar
kemur við sögu hæðarstýriskambur á
stéli flugvélarinnar sem tölvur stýra-
kerfanna virkja. Að sögn Boeing stýr-
ir MCAS ekki flugi þotunnar í eðli-
legu flugi en „lagar hegðan flugvélar-
innar“ við „óeðlilegar“ aðstæður. Þar
gæti verið um brattar klifurbeygjur
að ræða eða bratt flug eftir flugtak
með vængbörð uppi á flughraða sem
er ekki fjarri ofrishraða.
Gögn úr flugrita Lion Air þotunnar
sýndu að flugmenn hennar stríddu við
sjálfvirka MCAS-kerfið um að halda
stjórn á henni. Vísaði kerfið nefinu
hvað eftir annað niður á við eftir flug-
tak. Flugmenn Ethiopian Airlines til-
kynntu um sams konar erfiðleika áð-
ur en þotan steyptist snarbratt í
jörðina.
Í bráðabirgðaskýrslu um Lion Air
flugslysið er skuldinni að hluta til
skellt á bilaðan áfallshornsnema sem
kom MCAS-kerfinu af stað og neyddi
flugvélina í dýfu. Flugmönnum sem
flugu sömu þotu daginn áður tókst að
ná yfirhöndinni í glímu við sjálfvirku
flugkerfistölvurnar og ljúka ferðalag-
inu heilu og höldnu.
Boeing gagnrýnt
Eftir Lion Air slysið sætti Boeing
gagnrýni fyrir að hafa látið milli hlutar
liggja að vara flugmenn við virkni
MCAS-öryggisbúnaðarins og fyrir að
hafa ekki kallað eftir þjálfun í notkun
hans. Komið hefur í ljós að í kjölfar
slyssins kvörtuðu að minnsta kosti
fjórir flugmenn bandarískra flug-
félaga undan stýrikerfum MAX-8 þot-
unnar. Sögðu þeir allir, að flugvélin
hefði skyndilega stefnt niður á við.
Í framhaldi af slysinu í Malasíu
sendi Boeing félögum með 737 MAX 8
í rekstri ráðleggingar til flugmanna
um hvernig ná mætti yfirhöndinni
gagnvart MACS. Í tilkynningu í byrj-
un vikunnar sagði bandaríski þotu-
smiðurinn of snemmt að átta sig á or-
sökum hraps þotu Ethiopian Airlines.
Boeing-stjórinn Dennis Muilenberg
sagði sl. sunndag fyrirtækið vinna að
uppfærslu á hugbúnaði MCAS-
kerfisins sem settur yrði í allar 737
MAX þotur. Væri þróun hans á loka-
stigi og einnig fyrirmæli um þjálfun
sem tengdist MCAS og hegðan kerfis-
ins gagnvart röngum skynjarafyrir-
mælum.
Áður hafði Boeing sagt fyrir hendi
vera lýsingar á starfsháttum „til að
bregðast örugglega við þeim ólíklegu
aðstæðum að villandi gögn bærust frá
áfallshornsskynjara,“ hinum meinta
sökudólg í Lion Air slysinu. „Flug-
maðurinn mun alltaf geta náð yfir-
höndinni gegn stýrakerfum þotunnar
með því að beita rafdrifnum stýrastilli
eða handvirkum,“ sagði þotusmiður-
inn.
Boeing hefur lýst MAX-þotunum
sem fljótseldustu flugvélakynslóð
sinni, en um eitthundrað flugrekendur
munu hafa pantað rúmlega 5.000 flíkar
farþegaþotur. Fara verður aftur til átt-
unda áratugarins til að finna tvö mann-
skæð flugslys nýrra flugvéla með svo
skömmu millibili. Fórust þá tvær
McDonnell Douglas DC-10 þotur.
Vafasamt skoðunarferli
Skoðunarferli á þróunar- og fram-
leiðsluskeiði 737 MAX-þotunnar hefur
sætt gagnrýni og þá sérstaklega sakir
þess hvernig Loftferðaeftirlit Banda-
ríkjanna (FAA) hefur útvistað verk-
efnum vegna fjárskorts. Var fulltrúum
Boeing jafnvel falið að stýra skírteina-
og vottunarþjónustu vegna eigin véla.
Undanfarin ár hefur flugumferð auk-
ist stórum og þörfin vaxið fyrir fram-
leiðslu miklu fleiri flugvéla en nú er.
Lagði Boeing áherslu á nauðsyn flýtis
skráningar MAX 8-þotunnar vegna
samkeppni við Airbus A320Neo þot-
una sem hóf flug skömmu áður. Segir í
Seattle Times, að upphafleg öryggis-
Spjót beinast að flugkerfi 737 MAX-8
 Öryggisbúnaður MAX-8 þotunnar snerist upp í andhverfu sína  Boeing lét flugmenn hvorki vita
af virkni búnaðarins né mælti fyrir um sérstaka þjálfun í viðbrögðum við óeðlilegri virkni hans
Hæð
8:38f.h. 8:38.30 8:39 8:39.30 8:40 8:40.30 8:41
2,621m
709km/klst.
2,446m
Staðartími
2,355m
41km/klst.
Flugtak
Hæðoghraðivélanna
Vélinhvarf
afratsjám
3mínútumsíðar762
1,520
2,286
3,048m
EthiopianAirlines
ET302
157látnir
LionAir
JT610
189látnir
10.mars2019 29.október2018
FlugslysBoeing737Max8vélanna
570km/klst.
Hraði
Hæð
610
1,220
1,830
2,440m
6:22f.h.
1,661m
1,112m
Vélinféll549m
á35sekúndum
6:24 6:26 6:28 6:30 6:31
Flugleiðvélarinnarskv.
Flightradar24áðuren
húnhvarf
EÞÍÓPÍA
EÞÍÓPÍA
10km
Bole
Alþjóðaf ugvöllurinn
ADDIS
ABABA
ERIT.
500km
JEMEN
SUÐUR-
SÚDAN
SÚDAN
TANZ.
Staðartími
skv.Flightradar24
639km/klst.
JAKARTA
10km
Soekarno–Hatta
Alþjóðaf ugvöllurinn
Dýpi:30-40m
Jövuhaf
Pangkal Pinang
JAKARTA
Vélinátti að lendaí
Átti að lenda
íNairobi,
Kenía
Heimild:FlightRadar24/maps4news.com
INDÓNESÍA
Flugleiðskv.
Flightradar24
MALAYSIA
Bishoftu
1,482km/
klst.
1,111
741
370
741km/
klst.
556
370
185
Vélinbrotlenti hér
Hraði
Flugtak
www.hitataekni.is | S: 5886070 | Smiðjuvegur 10 | 200 Kópavogi
Anddyrishitablásarar
Til í öllum helstu lengdum (1m - 1.5m - 2m)
Vagnhöfði 7, 110 Reykjavík | Sími: 517 5000 | stalogstansar.is
Ekki bara jeppar
2012
-2017
Kerruöxlar
& íhlutir
ALLT TIL
KERRUSMÍÐA
Tæknivandamál Boeing
l
l