Morgunblaðið - 17.04.2019, Blaðsíða 2

2 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 17. APRÍL 2019
595 1000
MADEIRA
Bir
tm
eð
fyr
irv
ar
au
m
pr
en
tvi
llu
r.
He
im
sfe
rð
ir
ás
kil
ja
sé
rr
étt
til
lei
ðr
étt
ing
aá
slí
ku
.A
th.
að
ve
rð
ge
tur
br
ey
st
án
fyr
irv
ar
a
Verð frá kr.
129.995
29.APRÍL Í 10 NÆTUR
Morgunblaðið Hádegismóum 2, 110 Reykjavík. Sími 569 1100 Fulltrúar ritstjóra Sigtryggur Sigtryggsson sisi@mbl.is Ágúst Ingi Jónsson aij@mbl.is Fréttir Guðmundur Sv. Hermannsson ritstjorn@mbl.is Menning Einar Falur Ingólfsson menning@mbl.is
Viðskipti Stefán E. Stefánsson vidskipti@mbl.is Íþróttir Víðir Sigurðsson sport@mbl.is mbl.is Jón Pétur Jónsson netfrett@mbl.is Smartland Marta María Jónasdóttir smartland@mbl.is Umræðan | Minningar mbl.is/sendagrein Prentun Landsprent ehf.
Sigurður Bogi Sævarsson
sbs@mbl.is
„Dómkirkjan Notre-Dame hefur
mikið gildi fyrir Parísarbúa og
heimsmynd borgarinnar og þar hafa
farið fram athafn-
ir sem skipta
miklu máli í sögu
Frakklands. Það
er því eðlilegt að
okkur öllum sé
mjög brugðið við
þessi válegu tíð-
indi,“ segir Vig-
dís Finn-
bogadóttir,
fyrrverandi for-
seti Íslands, í
samtali við Morgunblaðið. Hún
tengist Frakklandi sterkum böndum
en hún stundaði nám í frönsku og
bókmenntum í Grenoble og við Sor-
bonne-háskóla í París á árunum
1949-1953.
Kirkjubrunann í París bar upp á
15. apríl, afmælisdag Vigdísar sem
varð 89 ára í fyrradag. Aðspurð seg-
ist hún eiga margar persónulegar
minningar tengdar Notre-Dame,
þangað hefur hún oft komið í gegn-
um árin.
Kaþólskir siðir lifa
„Í Frakklandi byrja jólin ekki fyrr
á miðnætti 25. desember og ég var
eitt sinn í kirkjunni við miðnætur-
messu á jólanótt sem er mér mjög
eftirminnileg. Á námsárunum mín-
um ytra fór ég líka oft með gesti frá
Íslandi að skoða kirkjuna,“ segir
Vigdís og heldur áfram:
„Í Parísarferðum mínum í gegn-
um árin hef ég iðulega skotist inn í
kirkjuna. Gjarnan verið þar ein með
sjálfri mér, en í kirkjunni eru marg-
ar hliðarstúkur með altari þar sem
hægt er að setjast niður og hugleiða.
Það er að sjálfsögðu líka mjög sterk-
ur andi í þessu fræga guðshúsi, sem
helst í hendur við að hefðir og siðir
tengdir kaþólsku kirkjunni lifa með-
al Frakka. Áhrif kirkjunnar á
franskt þjóðlíf eru þó væntanlega
talsvert minni nú en á Parísarárum
mínum.“
Sigurboginn, Eiffel-turninn,
Sainte Chapelle og Louvre-safnið
eru allt þekkt kennimörk í París,
eins og Notre-Dame. Framkvæmdir
við byggingu kirkjunnar hófust árið
1163, stóðu í tæplegar tvær aldir og
lauk 1345.
Alltaf jafn tilkomumikil
„Það er sama hvort maður gengur
til móts við kirkjuna að framanverðu
eða stendur á Signubökkum og horf-
ir á hana á hlið, hún er alltaf jafn til-
komumikil að sjá. Rósagluggarnir
vekja eftirtekt og svo mögnuð lista-
verkin, höggvin í stein á framhlið
turnanna. Þau sluppu frá skemmd-
um í eldsvoðanum og raunar fleira,
en nú bíðum við bara fregna um
hvað skemmst hefur innandyra.
Macron forseti er staðráðinn í því að
þessi mikla miðaldakirkja komist í
sína fyrri mynd og í frönsku blöð-
unum sé ég að auðkýfingar eru að
gefa sig fram til að styðja verkefnið.
Kirkjan skiptir miklu máli fyrir sögu
og sjálfsmynd Frakka og eðlilega er
þeim í mun að byggingin verði að
nýju sú einstaka borgarprýði sem
hún hefur verið um aldir,“ segir Vig-
dís Finnbogadóttir. »26
AFP
París Mannfjöldi var í miðborginni í gær og horfði til Notre-Dame, sem Macron forseti heitir að verði endurbyggð.
Notre-Dame verði að
nýju einstök borgarprýði
 Brugðið við váleg tíðindi, segir Vigdís Finnbogadóttir
Magnús Heimir Jónasson
mhj@mbl.is
Alls var skrifað upp á 3.738 skammta
af metýlfenídatlyfjum árið 2018 sem
er fækkun frá árinu áður. Árið 2017
var skrifað upp á 3.907 skammta af
lyfjunum. Þetta kemur fram í svari
Sjúkratrygginga Íslands við fyrir-
spurn Morgunblaðsins. Rítalín, rítal-
ín uno, concerta, metylfenidat actav-
is og methylphenidate sando eru
meðal þeirra lyfja sem flokkast und-
ir metýlfenídatlyf en metýlfenídat er
virka efnið í lyfjunum og er örvandi
lyf skylt amfetamíni.
Kostnaður SÍ meiri en áður
Þrátt fyrir að afgreiddir væru
færri skammtar af metýlfenídatlyfj-
um í fyrra þá jókst kostnaður SÍ úr
521 milljón í 548 milljónir króna milli
ára. Samkvæmt upplýsingum frá SÍ
útskýrist það einna helst af því að nú
þurfa allir að hafa lyfjaskírteini til
þess að geta fengið lyfið afgreitt og
fá þar af leiðandi fleiri lyfið niður-
greitt. Þá er einnig bara hægt að fá
afgreidda 30 daga skammta í einu
núna sem hefur kostnaðaraukningu í
för með sér.
Dregið hefur úr fjölgun þeirra
sem fá lyfið. Frá árinu 2016 til 2017
fjölgaði þeim um 13% en frá árinu
2017 til 2018 var ekki nema 5% aukn-
ing. Heildarkostnaðurinn í örvandi
lyfjum hefur haldist nokkuð svipað-
ur á milli ára. Hann var 665 milljónir
2017 en var 667 milljónir árið 2018. Á
tímabilinu 2014 til 2017 greiddu SÍ
alls 2,3 milljarða króna með metýl-
fenídatlyfjum.
Ísland áfram í sérflokki
Notkun Íslendinga á örvandi lyfj-
um er mun meiri en í nágrannalönd-
um okkar. Nýjustu samanburðartöl-
ur SÍ eru frá árinu 2015 en þá tóku
Íslendingar 26,09 ráðlagða dag-
skammta af örvandi lyfjum á hverja
þúsund íbúa. Til samanburðar tóku
Norðmenn 8,92 ráðlagða dag-
skammta á hverja þúsund íbúa og
Svíar 11,74. Þar sem Danir telja ekki
notkun á elliheimilum með eru tölur
þeirra ekki samanburðarhæfar en
samkvæmt upplýsingum frá SÍ er
notkun Dana engu að síður mun
minni en hér á landi. Þá greindi
Morgunblaðið frá því í fyrra að ein-
ungis þrjátíu læknar voru með 64%
af öllum samþykktum lyfjaskírtein-
um fyrir metýlfenídatlyf árið 2017.
Einn barna- og unglingageðlæknir
var með 365 umsóknir samþykktar
sem eru um 5,2% af heildarfjölda
þeirra sem fengu lyfjaskírteini.
Skiptingin milli læknanna þrjátíu,
sem voru með yfir helming útgefinna
skírteina, er fjórir barna- og ung-
lingageðlæknar, 11 barnalæknar, 14
geðlæknar og einn heimilislæknir.
Minna ávísað af örvandi lyfjum
 Færri fengu skrifað upp á metýlfenídatlyf árið 2018 en árið áður  Kostnaður Sjúkratrygginga Ís-
lands vegna lyfjanna jókst hins vegar um tugi milljóna  5% fjölgun einstaklinga sem fengu lyfin ávísuð
Notkun metýlfenídatlyfja 2014 til 2018, þúsundir skammta (DDD)
4.000
3.000
2.000
1.000
0
2.452
2.908
3.480
3.907 3.738
2014 2015 2016 2017 2018
Notkun Íslendinga á örvandi lyfjum Heimild: Sjúkra-tryggingar Íslands
Kostnaður Sjúkratrygginga vegna örvandi lyfja, 2014 til 2018
Metýlfenídatlyf Örvandi lyf samtalsMilljónir króna
800
600
400
200
0
2014 2015 2016 2017 2018
762
583
765
585
799
613
665
521
667
548
Landgöngubrýrnar á Keflavíkur-
flugvelli voru teknar úr notkun um
tíma í gær vegna þess að vindhraði
fór yfir 50 hnúta, eða um 26 m/s.
Alls var sextán brottförum frá
Keflavíkurflugvelli seinkað vegna
veðursins. Opnað var fyrir allar
landgöngubrýrnar á ný um fimm-
leytið í gær. Guðjón Helgason, upp-
lýsingafulltrúi Isavia, sagði í sam-
tali við mbl.is að allir landgangar
nema einn hefðu verið komnir í
notkun aftur kl. 16:50 og sá tólfti og
síðasti hefði verið tekinn í notkun
um hálftíma síðar.
Farþegar fastir um borð
Ellefu flugvélar sem lentar voru á
vellinum biðu um tíma með farþega
innanborðs eftir að hægt væri að
hleypa frá borði. Unnið var hörðum
höndum við að koma farþegum úr
vélunum og inn í flugstöðina.
Þegar veðrið tók að lægja var
byrjað aftur að nota landgangana
sem og stigabílana við að koma fólki
úr vélunum.
Tafir urðu á brottförum Luft-
hansa til Frankfurt, Wizz Air til
Vínar, British Airways til London,
Icelandair til Kaupmannahafnar,
Chicago, Washington, Denver,
Portland, San Francisco, New
York, Toronto, Seattle, Boston,
Vancouver og Orlando.
Landgöngubrýr
teknar úr notkun
 Veður olli vandræðum í Keflavík
Morgunblaðið/Eggert
Keflavíkurflugvöllur Vindhraði olli
miklum vandræðum á vellinum.
Vigdís
Finnbogadóttir