Fréttablaðið - 01.06.2019, Blaðsíða 28

Síðan þá hef ég kennt þó að það
hafi aldrei verið planið. Gamall
bekkjarfélagi minn úr MA hitti
Tryggva Gíslason, fyrrverandi
skólameistara Menntaskólans á
Akureyri, og spurði hann: Hvernig
stendur eiginlega á því að Goddur
er eini maðurinn í bekknum sem
hlaut einhvern akademískan feril?
Þá svaraði Tryggvi: Já. það gerði
hann reyndar alveg hjálparlaust!“
Alltaf sól og stærri skaflar
Goddur er fæddur og uppalinn á
Akureyri. Foreldrar hans voru Gyða
Gunnarsdóttir, ættuð úr Breiða-
fjarðareyjum, og Magnús Oddsson
Strandamaður.
„Ég er alinn upp á Ytri-Brekkunni
á Akureyri, í Þórunnarstræti. For-
eldrar mínir voru báðir af Vestfjörð-
um. Það er gott að koma til Akur-
eyrar í smá tíma en fyrir mig og
marga jafnaldra mína varð bærinn
fljótlega allt of lítill. Ég á eina yngri
systur, hún er vefari, býflugna- og
æðarbóndi á eyju í Breiðafirði,
ullarsérfræðingur og kennir textíl
í Myndlistaskólanum í Reykjavík,“
segir Goddur.
„Í minningunni var alltaf sól en
líka miklu stærri skaflar á veturna
en finnast í dag,“ segir hann og
brosir.
Goddur segir að hann hafi verið
heppinn sem ungur strákur. Hann
hafi fengið útrás fyrir sköpunar-
þörfina bæði í skátahreyfingunni
og í gagnfræðaskóla. „Ég var með
kennara sem tók eftir því að ég gat
eitthvað. Hann gaukaði að mér betri
blýöntum og pappír og sýndi mér
hvernig verkfæri gátu hjálpað til, ég
var dreginn áfram með þannig gul-
rót. Ég var líka partur af skátahreyf-
ingunni þegar ég var yngri, þar gerði
ég alls kyns veifur og myndskreytti
fundabókina. Skátahreyfingin ól
mig svolítið upp í þessu og svo vatt
þetta upp á sig í skóla, ég teiknaði
útskriftarárgangana í MA, setti upp
skólablaðið og gerði plaköt fyrir
félagslífið.“
Þegar Goddur hafði fundið sína
fjöl í grafískri hönnun fór honum
að ganga vel. Skólinn í Vancouver
var byggður á póstmódernískri
hugmyndafræði þar sem nemend-
ur voru þjálfaðir jafnt í heimspeki
listarinnar og tæknilegri verkkunn-
áttu. Hann naut þess einnig að á
þeim tíma sem hann var í námi við
MHÍ var mikil gerjun í skólanum.
Hjarta við hjarta
„Á þessum tíma, árin 1975 til 1980,
var mikið fjör í nýlistadeildinni, ég
fór að kafa í það fjör. Þetta var svo
mikið umbreytingatímabil,“ segir
Goddur sem kynntist listamönnum
sem fengust við nýlist.
„Á þessum tíma urði skiptin.
Fiftís módernistar voru hugsjóna-
menn, Evrópa var í rúst og þeir
vildu alla þjóðerniskennda fitu út,
og meinta upphafna snilligáfu. Þeir
vildu finna sjónrænt esperantó og
fara aftur í grunninn. En svo kemur
önnur kynslóð sem hafði ekki
þennan hugsjónaeld og eitthvað
nýtt varð til. Á þessum mótunar-
árum mínum var okkur kennt að
aðferðin var aukaatriði þó að hún
þyrfti að hrífa fólk með sér, það
sem var mikilvægt var að hafa eitt-
hvað að segja. Listamenn voru alltaf
spurðir: Í hvaða efni vinnur þú? Eins
og það væri aðalatriði, og þá svaraði
fólk: Tja, ég er aðallega í bronsi og
stundum í leir. Svona myndi fólk
aldrei svara í dag. En á þessum tíma
þá æfðum við tungutakið og orða-
forðann um listina. Við vorum bók-
staflega teknir í gegn, það væri svo
mikil lygi í heiminum að það skipti
svo miklu máli að æfa sig í að segja
satt. Ekki stóra sannleikann heldur
skipti það máli að vera sannur
sjálfum sér. Sannleikur hjartans.
Það sem er fagurt er sannleikurinn,
þegar hjarta talar við hjarta,“ segir
Goddur og tekur gott dæmi um eitt-
hvað sem er ekki eftir bókstafnum
en er bæði satt og fagurt.
Ljósið heima í Hafrafelli
Þetta er saga af fermingardreng
sem hét Dóri frá Hafrafelli. Hann
átti erfitt með að fara með trúar-
játninguna. Hann bara gat ekki lært
hana utan að. Við fermingarundir-
búninginn fór hann með þessa
trúarjátningu:
„Í upphafi skapaði guð himinn
og jörð,
Akureyri og Ísafjörð.
Myrkrið í djúpinu
og ljós í glugganum hjá mömmu
á Hafrafelli.“
Auðvitað fékk drengurinn að
fermast. Sagan sýnir að ef andinn
er ekki í efninu þá er þetta einskis
virði. Þá erum við bara að gera
tækniæfingar. Margir geta gert hlut-
ina vel en skortir að geta beitt til-
finningu og innsæi,“ segir Goddur.
„Vitsmunagreind hjálpar ekki allt-
af til við listsköpun því vitsmunir
skapa ekki – hins vegar eru þeir
ágætis aftursætisbílstjóri.“
Goddur segir listnám ekki vera að
þróast í rétta átt. Háskólavæðing í
listgreinum sé ekki til þess fallin
að efla sköpun. „Sannleikurinn er
sá að við sem unnum að þessari
háskólavæðingu og þar er ég ekki
saklaus, beygðum okkur um of
gagnvart skriffinnskuvaldi. Þessi
skriffinnska sem fylgir háskóla-
væðingu listgreina hófst í Banda-
ríkjunum og þá var hlegið að þessu
í Evrópu, en nú erum við í Evrópu
komin á sama stað. Við grínuðumst
með það á sínum tíma hvort við
ættum að halda yfirlitssýningu
þeirra sem yrðu með doktorsgráðu
í myndlist. Það gæti nú verið skelfi-
leg sýning,“ segir Goddur og skellir
upp úr. „Bara alveg hreint skelfileg.
Staðreyndin er sú að listaháskólar,
ekki bara hér heldur úti um allt, eru
farnir að framleiða Salieri-týpur
en Mozart er felldur vegna þess að
hann snýr sólarhringnum við,“ segir
Goddur og nú er brosið alveg horfið
og alvara málsins tekin við. „Ég er
ekkert að segja að ég hafi hjálpað
mörgum að skrifa ritgerðirnar
sínar. En ég hef lesið stórgóðar dys-
lexískar ritgerðir þar sem er gengið
skítugum skónum um heimildir.
Það er sama hvaðan gott kemur.
Mér finnst leiðinlegt að lesa skrif
sem eru tilvitnun í tilvitnun í til-
vitnun. Notum eigin augu og skyn-
færi, rannsökum heiminn en ekki
rit annarra manna. Göngum ekki
um með augun í hnakkanum, tæki
listamanna eru tilfinningar og inn-
sæi, þannig er það.“
Jarðbindingin er alvarlegt mál
En hvernig er þá best að stuðla að
list og sköpun í samfélaginu?
„Listin hefur alltaf séð um sig
sjálf. Þrátt fyrir skriffinnskuvæð-
inguna er gaman í listaskólum.
Þetta er alls ekki dautt og listin finn-
ur sínar leiðir, burtséð frá gráðum.
Það er bara tímaspursmál hvenær
viðspyrnan fer í gang og nemendur
vakni og þróun fer aftur í rétta átt
með nýrri kynslóð,“ segir Goddur.
„Það er ekki hægt að kenna inn-
sæi en það er hægt að opna fyrir
það, vökva og næra. En það er líka
hægt að skemma það. Náðargáfa
er eitthvað sem allir hafa. Menn sjá
það á börnum í leikskólum og til
unglingsára, náðargáfa er sameign
allra. Hún er þarna, en svo fer skóla-
kerfið að murka lífið úr börnunum
og biðja þau um að taka þetta líf
alvarlega. Það er verið að jarðbinda
börnin. Jarðbindingin er alvar-
legt mál. En svo situr kannski eftir
draumórafólkið sem skrifar dúllur
og krotar í bækurnar sínar, nær að
vernda sig fyrir jarðbindingunni og
nær að viðhalda hæfileikanum til
að sjá fyrir sér það óorðna, ófædda
en mögulega.
Við vorum oft skömmuð fyrir að
taka inn börn listamanna í lista-
skólann. En staðreynd málsins var
að við gátum ekki farið fram hjá
þeim því þau höfðu einmitt verið
vernduð, þroskuð og nærð. Því list-
nám, það hefst þegar þú ert barn og
náðargáfan tilheyrir öllum þar til
henni er ef til vill lokað. Sérstak-
lega af foreldrum sem skilja ekki
barnið sitt.“
Kortleggur myndmálsarfinn
Goddur kennir ekki að ráði lengur
í listaháskólanum og hefur helgað
sig rannsóknum. „Ég hef fólk í vinnu
sem vinnur rannsóknar vinnu
fyrir mig, ég er að reyna að koma
strúktúr á þetta. Rannsóknarstarfið
hófst fyrir meira en 20 árum fyrir
sýninguna Mót á Kjarvalsstöðum
árið 2000. Nú vinn ég við að ganga
frá ævistarfinu og koma þessu frá
mér,“ segir hann en á næstu árum
er reiknað með sýningum og fyrir-
lestrum í tengslum við verkefnið og
bókina Íslensk myndmálssaga. „Ég
er að kortleggja myndmálsarfinn
okkar og það hjálpar okkur að skilja
áhrif myndmáls í samfélaginu.
Það er ekki við starfsfólkið í skrif-
finnskunni að sakast heldur kerfið
sjálft – samstarfsfólk mitt við Lista-
háskólann er frábært og um margt
sammála mér, ég á því líka margt að
þakka.“
Hann segir það gott hlutskipti
að vera grafískur hönnuður. „Þessi
stétt býr til útlitið á framtíðina, við
fáum að heyra allt fyrst. Þegar verið
er að gefa út plötu, skrifa bækur og
halda tónleika. Grafískir hönnuðir
eru í beinni snertingu við það sem
kraumar í mannlífinu, þetta er
skemmtilegur flötur á faginu,“ segir
hann.
Listsamfélög á landsbyggðinni
Goddur hefur ekki eingöngu þörf
fyrir að vera í snertingu við það sem
er að gerjast í mannlífinu og menn-
ingunni. Hann hefur mikla þörf
fyrir að komast út í íslenska lands-
byggðarmenningu, hann horfir út
um gluggann og segist ekki geta
beðið eftir að komast út úr Reykja-
vík.
„Sumir staðir taka frá þér orku,
aðrir gefa þér hana. Ég hef enga
þörf fyrir að fara til útlanda lengur,
ég fer til Austfjarða og líka Vest-
fjarða. Þar næri ég mig, ég kæmist
ekki af án þess. Það er líka margt
að gerast á landsbyggðinni sem er
gott í listum. Þar eru að byggjast
upp samfélög listamanna, ég get
nefnt sem dæmi Flateyri, Ísafjörð,
Siglufjörð, Hjalteyri, Raufarhöfn,
Seyðisfjörð og Stöðvarfjörð. Þangað
hafa flutt listamenn sem markvisst
stuðla að listsköpun og mér finnst
alveg magnað að heimsækja þessa
staði en líka auðvitað að vera í nátt-
úrunni.“
MÉR FINNST LEIÐINLEGT
AÐ LESA SKRIF SEM ERU
TILVITNUN Í TILVITNUN
Í TILVITNUN. NOTUM
EIGIN AUGU OG SKYNFÆRI,
RANNSÖKUM HEIMINN
EN EKKI RIT ANNARRA
MANNA.
„Ef andinn er ekki í efninu þá er þetta einskis virði. Þá erum við bara að gera tækniæfingar. Margir geta gert hlutina vel en skortir að geta beitt tilfinningu og innsæi.“ FRÉTTABLAÐIÐ/ERNIR
1 . J Ú N Í 2 0 1 9 L A U G A R D A G U R28 H E L G I N ∙ F R É T T A B L A Ð I Ð
0
1
-0
6
-2
0
1
9

0
7
:3
7
F
B
1
0
4
s
_
P
0
8
4
K
.p
1
.p
d
f
F
B
1
0
4
s
_
P
0
7
7
K
.p
1
.p
d
f
F
B
1
0
4
s
_
P
0
2
1
K
.p
1
.p
d
f
F
B
1
0
4
s
_
P
0
2
8
K
.p
1
.p
d
f
A
u
to
m
a
ti
o
n
P
la
te
r
e
m
a
k
e
:
2
3
2
4
-5
E
F
4
2
3
2
4
-5
D
B
8
2
3
2
4
-5
C
7
C
2
3
2
4
-5
B
4
0
2
7
5
X
4
0
0
.0
0
1
6
A

F
B
1
0
4
s
_
3
1
_
5
_
2
0
1
9
C
M
Y
K