Morgunblaðið - 20.05.2019, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 20. MAÍ 2019
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Óli BjörnKárason al-þing-
ismaður lagði fyrir
þremur mánuðum
fram fyrirspurn til
mennta- og menningar-
málaráðherra um tekjur Rík-
isútvarpsins. Nánar til tekið
vildi Óli Björn vita hvernig
tekjurnar hefðu þróast sl.
fimm ár og fá sundurliðun á
þessari þróun þannig að upp-
lýsingar lægju einnig fyrir um
auglýsingatekjur, kostun og
aðrar tekjur sérstaklega.
Fróðlegt verður að sjá svar-
ið þegar það verður birt, en í
grófum dráttum liggur svo sem
fyrir hver þróun tekna Ríkis-
útvarpsins hefur verið. Hjá
Ríkisútvarpinu fylgja tekjur
öðrum lögmálum en hjá einka-
miðlum þar sem tekjur af út-
varpsgjaldi hækka með aukn-
um fólksfjölda og Alþingi hefur
að auki varið tekjur þess af
mikilli hörku og bætt í auka-
greiðslum þegar Ríkisútvarp-
inu hefur ekki þótt það fá nóg
af útvarpsgjaldi og auglýsinga-
tekjum.
Um þetta sagði Óli Björn til
að mynda í grein hér í blaðinu í
liðinni viku: „Samkvæmt fjár-
lögum renna yfir 4.600 millj-
ónir króna til ríkismiðilsins á
þessu ári að meðtöldu sérstöku
175 milljóna kr. framlagi til að
kaupa efni frá sjálfstæðum
framleiðendum. Samkvæmt
samþykktri fjármálaáætlun
verða framlögin nær 4.830
milljónir á næsta ári og 5.000
milljónir árið 2021.
Það er eitthvað öfugsnúið við
að fjárhagur ríkisfyrirtækis í
samkeppnisrekstri vænkist
með hverju árinu sem líður á
sama tíma og margir, jafnvel
flestir, sjálfstæðir fjölmiðlar
berjast í bökkum.
Leikreglurnar eru
skakkar – það er
vitlaust gefið.“
Vitaskuld er vit-
laust gefið. Einka-
reknir fjölmiðlar keppa við rík-
isfyrirtæki sem fær í forgjöf
meiri tekjur en þessir einka-
miðlar hafa í heildartekjur. Til
viðbótar sækir þessi ríkismiðill
svo inn á auglýsingamarkaðinn
af vaxandi ákafa og óbilgirni og
hagar sér á þeim viðkvæma
markaði eins og fíll í postulíns-
búð.
Tekjur ríkisútvarpsins af
sölu auglýsinga eru á bilinu 2-3
milljarðar króna á ári, sem
bætast við fyrrgreinda millj-
arða sem berast stofnuninni úr
vösum skattgreiðenda.
Þegar rætt er um stöðu
einkarekinna fjölmiðla er þetta
samhengið sem verður að hafa
í huga. Hvað ætli þingmönnum
þætti ef ríkið ræki umfangs-
mikla bókaútgáfu sem hefði í
styrk frá ríkinu hærri fjárhæð
en heildartekjur stærsta
einkarekna keppinautarins?
Hvernig ætli einkaaðilum
gengi að takast á við slíka sam-
keppni.
Eða hvernig mundi þeim
hugnast að ríkið ræki verslana-
keðju sem hefði í forgjöf frá
skattgreiðendum fleiri krónur
en sem nemur veltu Haga. Ætli
einhver teldi að slíkar „mark-
aðs“aðstæður væru boðlegar?
Þessi staða á fjölmiðlamark-
aði getur ekki gengið til lengd-
ar og inngrip ríkisins á þessum
markaði eru svo gríðarleg að
smáskammtalækningar duga
ekki til að tryggja eðlilega
stöðu einkarekinna miðla og
umhverfi þar sem heilbrigð
fjölmiðlun fær þrifist á eðlileg-
um forsendum.
Ríkisútvarpið veldur
óviðunandi skekkju
á fjölmiðlamarkaði}
Gríðarleg inngrip
Ríkisútvarpiðhefur lengi
haft endaskipti á
hlutleysisreglunni
sem er forsenda
fyrir því að skatt-
borgarar séu látnir
standa undir
rekstri þess. Sífellt
fleiri hnjóta um það framferði.
En þeir taka síður eftir því að
hlutdrægnin er ekki minni í
fréttum af erlendum vettvangi.
Það sjá þeir vel sem fylgjast
með slíkum málum og hve
barnalega er hangið í bandi
hlutdrægra fréttamiðla erlend-
is.
Svo eru einstakir fréttamenn
sem eru fyrir löngu orðnir
þekktir fyrir fjandskap sinn við
fréttaefnið en samt látnir vera
með einokun á þeirri umfjöllun
árum saman og virðist enginn á
þessari stjórnlausu
stofnun taka eftir
því.
Um Ísrael hefur
árum saman verið
fjallað á svo fjand-
samlegan hátt að til
skammar er. Gæti
það verið ástæðan
fyrir því að útsendarar „RÚV“
og keppendur náðu að gera sig
að kjánum á lokasprettinum?
Ekki sagði „RÚV“ frá orðum
aðalkynnis þýska sjónvarpsins
sem réð foreldrum að láta börn
sín ekki horfa á hatara né um-
mælum þýska blaðsins die Welt
sem sagði „einkar athyglisvert
að boðskapurinn skuli kominn
frá börnum íslenskra stjórnar-
erindreka“.
Ekki vantaði tilvitnanir að
öðru leyti, enda féllu þær í
kramið.
Enn bætist í sarpinn
sem geymir spurn-
ingafjöld um hvers
vegna enn sé rekinn
hér hlutdrægur
ríkisfjölmiðill}
Kjánaspark
H
atari hafði orðið. Þau voru í
sviðsljósinu og nýttu sér það til
að koma skýrum skilaboðum á
framfæri.
Vissulega eru ekki allir sam-
mála þeim og þeirra afstöðu en áfram er ég
djúpt þakklát fyrir allt það sem þau hafa áork-
að með sínu hugrekki. Væru allir sammála
væri hið hryllilega ástand sem ríkir í Palest-
ínu varla til staðar. En það er þarna og hefur
varað um áratugaskeið. Alþjóðasamfélagið
virðist algjörlega máttvana, ráða ekki við
verkið að koma í veg fyrir útrýmingu, þjóð-
armorð og ómannúðlega meðferð. En Hatari
notaði rödd sína til að vekja almenning í Evr-
ópu, vekja athygli á ástandinu. Margt ungt
fólk sem hefur unun af að horfa á Eurovision
er núna að velta fyrir sér ástandinu í Palest-
ínu og kynna sér sögu þess lands. Það sama má segja um
eldri Eurovisionaðdáendur sem mögulega hafa ekkert
velt þessu fyrir sér. Hatari kom þessu hryllilega ástandi í
umræðu meðal almennings í Evrópu og bara sú stað-
reynd er virðingarverð því það felst líka skýr afstaða í að
segja ekkert og gera ekkert. Fáir hefðu tekið eftir fjar-
veru þeirra heldur nýttu þau sviðsljósið og mættu
óhrædd til leiks. Þau voru ekki ein um þetta heldur gerði
slíkt hið sama engin önnur en hin heimsfræga söngkona
Madonna sem sendi skýr skilaboð til heimsbyggð-
arinnar. Ástandinu í Palestínu verður að ljúka. Þar ber-
um við öll ábyrgð og við eigum öll að stuðla að því. Von-
andi mun umræðan lifa og heimsbyggðin
bregðast við.
Íslendingar hafa skapað sér nafn á al-
þjóðavísu fyrir afstöðu sína til jafnréttis
kynjanna. Hér var fyrsta konan kosin þjóð-
arleiðtogi í lýðræðislegum kosningum og hef-
ur skýr afstaða til jafnréttis kynjanna upp frá
því skapað okkur ákveðna sérstöðu meðal
þjóða heims. Vissulega hafa fulltrúar Íslands
í hinu pólitíska umhverfi þurft að svara fyrir
framferði þingmanna á Klaustri undanfarna
mánuði, hvort sem er í norrænu samstarfi
eða evrópsku, en það er þá einmitt frekar
vegna okkar sérstöðu og sýnar í jafnrétt-
ismálum sem klausturástand hefur vakið at-
hygli.
Ísland hefur einnig tekið skýra afstöðu í
réttindamálum samkynhneigðra og verið á
margan hátt leiðandi í þeim málum, sem og þegar kemur
að sjálfstæðisbaráttu ríkja, en þar gekk Ísland fremst í
flokki er sjálfstæði Eystrasaltsríkja sem og Palestínu
var viðurkennt. Fyrir þetta sköpum við okkur sérstöðu
og eftirtekt, fyrir að taka afstöðu með réttindum fólks.
Það er einmitt þess vegna sem ég fagna einlæglega
hverjum þeim fulltrúa Íslands sem notar rödd sína hér
heima og erlendis til að vekja athygli á misrétti og of-
beldi. Því með þögninni tökum við líka afstöðu.
helgavala@althingi.is
Helga Vala
Helgadóttir
Pistill
Takk fyrir að nota sviðsljósið
Höfundur er þingman Samfylkingarinnar
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen
SVIÐSLJÓS
Björn Jóhann Björnsson
bjb@mbl.is
Málið er komið í nefnd.Skipaður hefur veriðstarfshópur, með að-komu allra hags-
munaaðila. Þessar setningar hljóma
kunnuglega og koma gjarnan af
vörum ráðherra, sem hafa í gegnum
tíðina verið duglegir að skipa nefndir
og starfshópa til að skoða hin marg-
víslegustu mál. Kostnaður við þetta
hefur verið töluverður (en í seinni tíð
hefur hann ekki verið tekinn saman
með markvissum hætti).
Inga Sæland, formaður Flokks
fólksins, sendi fyrr í vetur fyrir-
spurnir til allra ráðherra um hve
margar nefndir, ráð, starfshópar og
faghópar væru á vegum hvers ráðu-
neytis og hver kostnaðurinn hefði
verið á síðasta ári. Aðeins fjögur svör
hafa borist og enn eiga því sjö ráð-
herrar eftir að svara Ingu.
170 nefndir undir fjórum
Af þessum fyrstu svörum má
ráða að hvert ráðuneyti hafi skipað
tugi nefnda og ráða, bæði lögbundnar
nefndir og verkefnatengdar. Þannig
er Ásmundur Einar Daðason, félags-
og barnamálaráðherra, með 70
nefndir undir sínum hatti, þar af 28
lögbundnar og 42 verkefnatengdar.
Kostnaður ráðuneytisins vegna
nefndanna nam um 240 milljónum á
síðasta ári. Svandís Svavarsdóttir
heilbrigðisráðherra er með 42 nefnd-
ir að störfum, þar af 27 lögbundnar.
Kostnaður vegna þeirra á síðasta ári
nam tæpum 140 milljónum króna.
Katrín Jakobsdóttir forsætis-
ráðherra er með 38 nefndir starfandi
undir sínu ráðuneyti og kostnaður
vegna þeirra nam um 43 milljónum á
síðasta ári.
Eitthvað færri nefndir eru á
málefnasviði Sigurðar Inga Jóhanns-
sonar, samgöngu- og sveitarstjórn-
arráðherra, eða 19 talsins. Kostnaður
vegna þeirra í fyrra nam 26,4 millj-
ónum króna.
Ef svör þessara fjögurra ráð-
herra eru tekin saman þá eru þeir
með um 170 nefndir á sínum snærum
og samanlagður kostnaður vegna
þeirra í fyrra nam um 450 milljónum
króna. Hafa ber í huga að sjö ráð-
herrar eiga eftir að skila inn svari til
Ingu Sæland og því mun kostnaður-
inn hækka verulega, gæti numið vel á
annan milljarð króna þegar upp verð-
ur staðið.
Reynt að gæta aðhalds
Ríkisendurskoðun tók svipaðar
upplýsingar saman árið 2000. Þá voru
starfandi 910 nefndir á vegum rík-
isins með alls 4.456 nefndarmönnum.
Kostnaður við nefndirnar nam þá 417
milljónum króna, eða um 990 millj-
ónum á núvirði. Til samanburðar þá
voru um 600 nefndir starfandi árið
1985 og 1998 voru þær 665 talsins.
Inga spurði ráðherrana einnig
að því hvort þeir ætluðu að stuðla að
einfaldara og ódýrara stjórnkerfi
með því að fækka launuðum nefndum
og ráðum. Í svari forsætisráðherra
kemur fram að ætíð sé reynt að gæta
aðhalds og hagkvæmni við skipun
nefnda og starfshópa. Tilgangur með
skipun nefndanna væri í grófum
dráttum þrennskonar.
Í fyrsta lagi að tryggja samráð
og samvinnu milli fulltrúa þeirra
stjórnvalda sem hafa aðkomu að við-
komandi málefni, í öðru lagi að
tryggja að sjónarmið helstu hags-
munaaðila komist að í umfjöllun og
stefnumótun stjórnvalda og í þriðja
lagi að tryggja faglega stefnumótun
og úrvinnslu mála með aðkomu ut-
anaðkomandi sérfræðinga á viðkom-
andi sviða.
Kostar skildinginn
að setja málið í nefnd
Morgunblaðið/Kristinn Magnússon
Stjórnarráðið Ráðherrar skipa fólk í fjölda nefnda, ráða og starfshópa á
hverju ári, bæði lögbundnar nefndir og verkefnatengdar.
Í svari Svandísar Svavars-
dóttur heilbrigðisráðherra við
fyrirspurn Ingu Sæland kemur
m.a. fram að ef heilbrigðis-
stefna verði samþykkt á Al-
þingi megi búast við því að
þörf fyrir vinnuhópa, skipaða
fagaðilum og notendum, geti
farið vaxandi. Ef stefnan nái
fram að ganga megi einnig
búast við því að hluti lög-
bundinna nefnda geti orðið
óþarfur.
Ásmundur Einar Daðason
segir félagsmálaráðuneytið
ávallt leitast við að móta
stefnu sinna málaflokka og
eiga vítt samráð við hags-
munaaðila, faghópa og not-
endur. Slíkir hópar séu í eðli
sínu nauðsynlegir. Markmið
ráðherra sé engu að síður að
stjórnsýslan sé eins skilvirk
og kostur er.
Hluti gæti
orðið óþarfur
SVAR SVANDÍSAR