Morgunblaðið - 20.06.2019, Qupperneq 2

Lúsmý
Óvelkominn vargur
Svæði þar sem
lúsmý hefur fundist
sumarið 2019
Borgarfjörður
Meðalfellsvatn
Hvalfjörður
Mosfellsbær
Reykjavík
(Hlíðahverfi )
Akranes
Biskupstungur
Grímsnes
Hveragerði
1-3 mm á lengd
Um 5.000 tegundir af lúsmýi (Ceratopogonidae) eru
til og það er útbreitt um mestalla jörðina. Nokkrar
tegundur þess hafa fundist á Íslandi.
Lúsmýið ræðst oftast til atlögu seinnipart dags gjarnan innandyra.
Lúsmý fl okkast
sem bitmý því
kvenfl ugurnar
sjúga bóð úr smá-
dýrum, fuglum og
spendýrum til að
afl a próteins
sem þær
þurfa til að
framleiða egg.
Uppeldisstöðvar
lúsmýslirfa geta verið
í vatni eða blautum og
rökum jarðvegi.
Guðrún Erlingsdóttir
ge@mbl.is
Í stillum og hlýju veðri eins og verið
hefur undanfarið getur lúsmýið flogið
út um allt. Það hefur dreift sér víða í
sumarbústaði og
heimahús í sveit-
um og bítur á nótt-
unni,“ segir Gísli
Már Gíslason, pró-
fessor í vatnalíf-
fræði við Háskóla
Íslands. Hann seg-
ir lirfuna klekjast
út í vötnum og
kvendýrið, sem
þurfi blóð til þess
að þroska eggin, sæki það í menn og
dýr. Gísli segir að áður fyrr hafi
bændur stækkað hraunhella svo að
sauðfé og nautgripir gætu flúið inn
þegar vargurinn var sem verstur.
Nautshellir í landi Arnarvatns við
Laxá og Sauðahellir við Hólmsnes á
Austurlandi séu meðal þessara hella
og sumir hellana hafi tekið allt að
hundrað kindur.
Gísli telur að bitmý geti verið í
kringum Elliðaárnar í Reykjavík og
borist þaðan um Árbæ og Breiðholt.
,,Ef fólk er bitið úti og á daginn er
það sennilega bitmý því það getur
ekki bitið í skugga. Það er ástæðan
fyrir því að golfarar nota regnhlíf á
sólbjörtum degi til að verja sig fyrir
bitmýi. Ef fólk er bitið seinni part
dags og inni er það sennilegast
lúsmý. Skordýrafælur sem fólk ber á
sig eru það eina sem hrekur lúsmýið í
burtu, sem og vindur,“ segir Gísli og
bendir á að gott sé að vera með viftu í
gangi í svefnherbergjum. Lúsmýið sé
lítið dýr, ekki nema einn til þrír milli-
metrar og það geti ekki flogið gegn
vindi. Gísli segir að ein moskítófluga
hafi fundist á Íslandi og það var í
kringum 1996. Gísli náði flugunni í
flugvél á Keflavíkurflugvelli sem var
að koma frá Grænlandi á leið til
Frankfurt.
Alvöru flugur með bor
Gísli segir að almennt séu moskító-
flugur sjö til níu millimetrar en græn-
lenskar flugur séu tíu til tólf mm.
Þær séu alvöru, með bor á trýninu og
komist jafnvel í gegnum jakka.
Moskítóflugan, sem hefur ekki enn
borist til landsins, gæti gert það.
Flugið er langt; 800 km frá Skotlandi
eða 1.000 km frá Noregi.
James Logan, sem rannsakað hef-
ur moskítóflugur, komst að því í
rannsóknum á nautgripum sem hann
heimfærði upp á fólk að sumar kýr
gáfu frá sér lyktarefni sem trufla
lyktarskyn moskítóflugunnar og
koma í veg fyrir að þær finni koltví-
sýringinn sem við öndum frá okkur
og þær sækjast eftir. Að sögn Gísla
bregst fólk misjafnlega við munn-
vatni skordýra sem þau sprauta í
stungurnar, en í því er ensím sem
kemur í veg fyrir að blóð storkni.
Lúsmý spýtir ensími í stungurnar
 Lúsmý frá Borgarfirði og austur fyrir fjall  Flýgur í stilltu og hlýju veðri  Sækir í koltvísýringinn
í andardrætti  Skordýrafælur og viftur geta hjálpað  Misjöfn viðbrögð við munnvatni skordýra
Gísli Már
Gíslason
2 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 20. JÚNÍ 2019
Bir
tm
eð
fyr
irv
ar
au
m
pr
en
tvi
llu
r.
He
im
sfe
rð
ir
ás
kil
ja
sé
rr
étt
til
lei
ðr
étt
ing
aá
slí
ku
.A
th.
að
ve
rð
ge
tur
br
ey
st
án
fyr
irv
ar
a.
595 1000
Mílanó
Flugsæti
y
Beint flug í allt sumar og í haust
Flug frá kr.
39.900
Ámann báðar leiðir m/tösku
og handfarangri
Morgunblaðið Hádegismóum 2, 110 Reykjavík. Sími 569 1100 Fulltrúar ritstjóra Sigtryggur Sigtryggsson sisi@mbl.is Ágúst Ingi Jónsson aij@mbl.is Fréttir Guðmundur Sv. Hermannsson ritstjorn@mbl.is Menning Einar Falur Ingólfsson menning@mbl.is
Viðskipti Stefán E. Stefánsson vidskipti@mbl.is Íþróttir Víðir Sigurðsson sport@mbl.is mbl.is Jón Pétur Jónsson netfrett@mbl.is Smartland Marta María Jónasdóttir smartland@mbl.is Umræðan | Minningar mbl.is/sendagrein Prentun Landsprent ehf.
Grillin sem fimm áskrifendur Morgunblaðsins fengu í
gær eftir útdrátt í áskrifendahappdrætti Morgunblaðs-
ins komu sér vel. Hjördís Ýr Johnson, kynningarstjóri
Árvakurs, sem sá um útdráttinn í beinni útsendingu á
útvarpsstöðinni K 100, segir að svo hafi viljað til að
gömlu grillin hafi verið komin á tíma eða jafnvel ónýt
og fólkið farið að huga að endurnýjun. Hjördís segir að
Morgunblaðið muni halda áfram að gleðja áskrifendur
með áskrifendahappdrætti síðar á árinu.
Nöfn allra áskrifenda Morgunblaðsins, eldri og
nýrra, voru sjálfkrafa í pottinum. Þetta var þriðji og
síðasti útdráttur í þessu áskrifendahappdrætti og hafa
15 áskrifendur fengið úrvals Landmann-grill að verð-
mæti tæplega 100 þúsund krónur frá Grillbúðinni.
Vinningshafar að þessu sinni voru Hannes R. Óskars-
son á Akureyri, Anna R. Ingvarsdóttir í Kópavogi, Sig-
ríður Ísleifsdóttir í Kópavogi, Ingibjörg Grétarsdóttir í
Reykjavík og Hreinn Hafliðason í Reykjavík.
Morgunblaðið/Hari
Grillin fóru á góða staði hjá áskrifendum
Í tilefni af útgáfu bókarinnar Kross-
gátur, veglegrar bókar sem inniheld-
ur 50 krossgátur af síðum Morgun-
blaðsins, verður haldið meistaramót
í krossgátum í Hádegismóum í dag,
fimmtudag, klukkan 17.
„Það er við hæfi að fagna útgáfu
krossgátubókarinnar með þessum
hætti og eftir því sem við best vitum
er þetta krossgátumót það fyrsta
sinnar tegundar hér á landi. Fjöl-
margir þátttakendur hafa skráð sig
til leiks og stefnir í hörkuspennandi
keppni,“ segir Svala Þormóðsdóttir,
útgáfustjóri hjá Eddu útgáfu, sem
situr í dómnefnd
ásamt Karli Blön-
dal, aðstoðarrit-
stjóra Morgun-
blaðsins.
„Ég er sjálf
mikill krossgátu-
unnandi og mig
hefur lengi lang-
að til að gefa út
bók með kross-
gátum Morgun-
blaðsins, þar sem þær eru sérlega
vandaðar og sérstakar. Það var því
skemmtilegt og gefandi að ritstýra
bókinni og koma að skipulagningu
mótsins,“ segir Svala.
Hver verður fyrstur?
Í meistaramótinu verður keppt í
að ráða krossgátur af síðum
Morgunblaðsins á tíma. Hægt er að
skrá sig í mótið, sem hefst stundvís-
lega kl. 17, með því að senda póst á
edda@edda.is. Ef takmarka þarf
fjölda þátttakenda ganga þeir fyrir
sem hafa skráð sig.
Krossgátubókin verður komin í
sölu í öllum helstu verslunum á
næstu dögum.
Fyrsta mótið í krossgátum
 Edda gefur út bók með krossgátum úr Morgunblaðinu
Forsíða krossgátu-
bókar Eddu.
Fela á félags- og barnamálaráðherra
að láta gera úttekt á fjárhagslegum
áhrifum þess fyrir ríkissjóð að af-
nema skerðingar ellilífeyris al-
mannatrygginga vegna tekna af at-
vinnu verði þingsályktunartillaga
velferðarnefndar Alþingis sam-
þykkt. Nefndin í heild sinni leggur
til að óháðir aðilar verði fengnir til
að gera þessa úttekt og að metin
verði bæði áhrifin á útgjaldahlið og
tekjuhlið ríkissjóðs. „Leiði úttektin í
ljós að afnám skerðinga ellilífeyris
vegna atvinnutekna feli ekki í sér
aukin útgjöld fyrir ríkissjóð leggi fé-
lags- og barnamálaráðherra fyrir 1.
mars 2020 fram frumvarp sem feli í
sér afnám skerðinga ellilífeyris al-
mannatrygginga vegna tekna af at-
vinnu. Leiði úttektin aftur á móti í
ljós að breytingarnar feli í sér aukin
útgjöld fyrir ríkissjóð verði málinu
vísað til starfshóps um kjör aldraðra
þar sem rætt verði um áhrif tekju-
skerðinga almennt og hvaða leiðir
séu í boði í þeim efnum,“ segir í til-
lögu nefndarmanna velferðar-
nefndar.
Bent er á að af þeim 4.224 ellilíf-
eyrisþegum hjá Tryggingastofnun
ríkisins sem voru með skráðar at-
vinnutekjur í mars sl. voru 1.535 með
tekjur á bilinu 1-50.000 kr. á mánuði
og 717 einstaklingar með tekjur á
bilinu 50.000–100.000 kr. á mánuði.
Því voru 1.972 ellilífeyrisþegar með
hærri atvinnutekjur en sem nam
100.000 kr. frítekjumarkinu eða
5,4% allra þeirra ellilífeyrisþega sem
fengu greiðslur frá stofnuninni.
Meta áhrif þess að
afnema skerðingar
 Velferðarnefnd vill óháða úttekt