Heimsmynd - 01.09.1990, Blaðsíða 72

Úlfar Þórðarson
augnlæknir, eiginkona hans Unnur Jónsdóttir og börn:
Þórður Jón sem fórst í ferjuflugi 1963, Ellen Elísabet, búsett
á Flórída, Unnur, fréttamaður á Sjónvarpinu, og Sveinn
hagfræðingur.
rithöfundur ásamt eiginkonu sinni
Fiildigunni, tengdamóður sinni
Soffíu, sonunum Ugga, Sveini,
Úlfari, tengdadætrum og
barnabörnum.
líffræðingur, einkadóttir
Nínu Thyru Þórðardóttur
tannsmiðs.
Agnar Þórðarson
vatnslækningar hans sem miklar blaðadeilur stóðu um. Hann
taldi geðveiki oftar en ekki stafa af truflunum á svitakirtlum
og með sterkheitum böðum í kerjum og einnig tíðum fótaböð-
um mætti endurvekja þá og lækna geðveikina. Hann taldi
reyndar vatnslækningar lækna fleiri mein svo sem blóðleysi,
exem, magakvilla, höfuðkvilla og jafnvel opin berklasár. Þá
taldi Þórður einnig sult lækna geðveiki og setti sjúklinga á
langa sultarkúra.
Framanaf var Þórður trúlaus og hafði jafnan litlar mætur á
kirkjunni. Börn hans voru skírð en ekki fermd. Ellen lét skíra
þau er Þórður var fjarverandi og þá nokkur í senn. Upp úr
1910 gerðist Þórður ákafur spíritisti og varð einn af leiðtogum
sálarrannsókna á íslandi og dyggur stuðningsmaður þeirra
Einars H. Kvaran og Haralds Níelssonar í þeim efnum. Orð-
stír hans flaug langt út í lönd er hann fór eitt sinn úr líkaman-
um og kom fram á miðilsfundi í Kaliforníu í lifanda lífi. Um
þetta var getið í blöðum í Bandaríkjunum og kom í heims-
pressunni. Hann trúði á endurholdgun. Skoðun hans var einn-
ig sú að geðveiki stafaði oftast af ásókn anda eða jafnvel af
fullkominni andsetni.
BORGARALEGJAFNAÐARMENNSKA
Eins og áður sagði var Þórður Sveinsson áhugamaður um
stjórnmál á námsárum og árið 1920 var hann kosinn í bæjar-
stjórn í aukakosningum. Þar fór hann ekki troðnar slóðir.
Tvær meginfylkingar höfðu myndast um bæjarmál á þessum
tíma, annars vegar voru jafnaðarmenn, sem voru í mikilli
sókn, en hins vegar fylktu borgaraleg öfl sér saman í félaginu
Sjálfsstjórn og síðar fylkingu sem kallaði sig Borgaraflokk.
Það var undanfari Sjálfstæðisflokksins. Þórður bauð sig fyrst
fram gegn frambjóðanda Sjálfsstjórnar og naut stuðnings jafn-
aðarmanna, Tímaklíkunnar svokölluðu, liðsins í kringum dag-
blaðið Vísi, gamalla vina, sem margir voru voldugir í Reykja-
vík, og ekki síst félaga sinna úr Sálarrannsóknarfélaginu.
Næstu ár myndaði hann oft bandalag við annan lækni í bæjar-
stjórn, vin sinn Gunnlaug Claessen. Þeir voru kallaðir lækn-
arnir í bæjarstjórn og fóru oft bil beggja, jafnaðarmanna og
íhaldsmanna. Þetta var eins konar miðjuflokkur. Þeir beittu
sér fyrir mörgum framfaramálum og mynduðu þá stundum
bandalag með jafnaðarmönnum en í öðrum málum fylgdu þeir
hinum borgaralegu öflum. Valtýr Stefánsson sagði síðar að af-
staða Þórðar til málefna Reykjavíkur hefði yfirleitt mótast af
kreddulausu frjálslyndi og borgaralegri jafnaðarmennsku. Svo
fór þó að lokum að Þórður gekk í Borgaraflokkinn þegar hon-
um fundust jafnaðarmenn vera orðnir of róttækir og byltingar-
sinnaðir. Hann sat samfleytt í bæjarstjórn til 1930 og var talinn
áróðursmaður „par exellance“ og átti oft í hörðum ritdeilum í
blöðum.
Arið 1923 birtust palladómar um bæjarfulltrúa í Morgun-
blaðinu og var meðal annars vitnað til þeirra í upphafi greinar-
innar. Þar sagði að hann talaði ósköpin öll á bæjarstjórnar-
fundum og væri ótemja bæjarstjórnarinnar, hið órólega blóð,
hinn sívakandi eldur. Maðurinn væri jafneinkennilegur í sjón,
fasi, málfari og hugsun. Miklir dáleikar væru milli hans og
Gunnlaugs Claessen í bæjarstjórn en ólíkari menn fyndust
ekki. Classen væri rólegur, prúðmáll og gætinn en Þórður sí-
felldur funi, hvassyrtur, ákaflyndur og óvæginn. Og ennfrem-
ur: „Hann talar ólíkt öllum bæjarmönnum. Og hann hugsar
með allt öðrum hætti en þorri manna - að minnsta kosti á aðra
lund en allir bæjarfulltrúarnir. - Það er ekki undarlegt að hann
dragi að sér athyglina.“ Þórður var latínumaður svo mikill að
hann talaði latínu og brá nú öðruvísi við en í æsku er hann gat
ekki lært latínu. Á bæjarstjórnarfundum kryddaði hann ræður
sínar með fjölda tilvitnana úr hinum gömlu rómversku höf-
undum svo að hinir bæjarfulltrúarnir gláptu á hann hissa og
héldu að Quintus Horatius Flaccus, Virgilus eða Ovidius væru
risnir upp úr gröf sinni og farnir að þylja yfir þeim verk sín.
HEIMILIÐ Á KLEPPI
Heimilið á Kleppi var eitt stærsta heimili landsins og þar var
býsna sérkennilegt sambýli milli fjölskyldu Þórðar, hjúkrunar-
fólks og geðsjúklinga. Börnin léku sér við sjúklingana. Ai-
gengt var að börnin væru dregin á teppi á fleygiferð eftir göng-
um sjúkrahússins. Eitt sinn slapp kona út í æðiskasti, reif
Gunnlaug, einn son þeirra hjóna, upp úr barnavagni og ætlaði
að sveifla honum langar leiðir þegar að var komið og ógæfu
forðað. Stundum komu konur, sem höfðu verið teknar frá
börnum sínum ungum, og voru að stela börnum læknishjón-
anna og taka upp í rúm til sín. Engu að síður einkenndi hlýja
alla þessa undarlegu samveru á Kleppi og Þórður lagði ríkt á
við börn sín að hæða ekki né spila með sjúklingana, þó þeir
væru með óra og kátlegt rugl, hann hafði unun af blómum og
sagði að sjúklingarnir væru að sínu leyti eins og blómjurtir,
sem verða kyrkingslegar vegna erfiðra vaxtarskilyrða, en ættu
þó sama rétt og aðrar mannverur. Alls konar tröllasaögur
voru sagðar frá Kleppi á þessum árum og staðurinn varð ógn-
vekjandi í huga þeirra sem ekki þekktu til. Meðal annars varð
landfleyg sú saga að helsta læknisaðferð Þórðar á Kleppi væri
sú að láta sjúklinga bera sand á aðra hæð í húsi og steypa hon-
um niður um trekt en þegar þeir kæmust að því að þeir væru
alltaf að bera saman sandinn, væru þeir taldir læknaðir. Sú
saga átti við engin rök að styðjast en af þessari sögu er dregið
orðið kleppsvinna.
Mjög gestkvæmt var á heimilinu og börnin ólust upp við
heimspekilegar og skarplegar umræður, ekki síst þegar merkir
gestir komu í heimsókn, vinir Þórðar, svo sem Gunnlaugur
Claessen, séra Kristinn Daníelsson, Guðmundur Thoroddsen
prófessor, Einar Arnórsson prófessor, Jón Stefánsson listmál-
ari, Fontenay, sendiherra Dana, og Sveinn Björnsson, síðar
forseti.
72 HEIMSMYND