Heimsmynd - 01.12.1990, Blaðsíða 29

NU ARIÐ ER LIÐIÐ
Gorbatsjov fákk fríðarverðlaun Nobels á sama tíma
og hrikti í öllum innviðum Sovátsamveldisins.
Aerlendum vettvangi var þetta ár
sameiningar Þýskalands og upp-
hafs sundrungar og sundurlimun-
ar Ráðstjórnarríkjanna. Enginn hefði
þorað að spá því, þegar múrinn féll í
nóvember 1989, að ári síðar hefðu þýsku
ríkin verið sameinuð og hið sameinaða
Þýskaland meðlimur í NATO með sam-
þykki Rússa. Að landamæri Evrópu-
bandalagsins yrðu í einu vetfangi færð
austur að Oder. Að Þjóðverjar mundu
fjármagna fjögurra ára áframhaldandi
dvöl sovésks herliðs í austurhluta lands-
ins, heimsendingu þess og byggingu hús-
næðis yfir hermennina heima fyrir, að
lokinni herþjónustu. Atburðirnir tóku
völdin af öllum sem reyndu að setja upp
skynsamlegar tímaáætlanir. Meira að
segja Kohl kanslari, sem varð að athlægi
fyrir bjartsýni sína í fyrstu áætlunum um
sameininguna, átti fullt í fangi með að
fylgjast með hraða atburðanna og setja
fram nýjar áætlanir, sem færðu samein-
ingaráfangana fram nógu hratt í takt við
það sem Þjóðverjar vildu austan megin
og vestan og reyndist þó mögulegt að fá
samþykki fyrir í alþjóðlegu samhengi.
Sósíaldemókratar reyndu að hægja á
þróuninni - og það var rúllað yfir þá.
Þýski seðlabankinn - alþjóðlegt tákn
staðfestu, styrkleika og sjálfstæðis sem
ævinlega stendur óhagganlegt í svipti-
vindum stjórnmálaatburða og sveiflna á
alþjóðlegum mörkuðum - reyndi að
spyrna við fótum gegn ótímabærri
myntsameiningu, sem hlyti að leiða til
verðbólgu og dýrtíðar. A tveimur vikum
var rúllað yfir hann líka, þótt ekkert veki
Þjóðverjum meiri ógn en verðbólga og
óstöðugleiki í gengi marksins. Þýskaland
hefur þegar verið formlega sameinað.
Þessa dagana eru Þjóðverjar að kjósa sér
þá ríkisstjórn sem mun reyna að ná full-
um tökum á þróun hins sameinaða ríkis.
Litháar lýstu yfir sjálfstæði sínu 11. mars.
Landsbergis, forseti landsins, hefur ásamt
Prunskiene forsætisráðherra unnið kappsamlega að
því að fá viðurkenningu á sjálfstæði landsins.
Þar er mikið verk framundan og mun
reyna til hins ítrasta á innviði hins vest-
ur-þýska sambandsríkis. Ennfremur þarf
að vinna á kvíða og tortryggni nágranna-
þjóðanna, innan EB og utan, sem á
grundvelli fortíðarinnar óttast það aukna
vægi sem sameinað Þýskaland mun hafa
í samfélagi þjóðanna.
Þetta var árið sem Gorbatsjov fékk
friðarverðlaun Nobels. Almenningur í
Sovétríkjunum lét sér fátt um finnast, en
Gennadij Gerasimov, talsmaður forset-
ans, minnti á að þetta væru ekki verð-
laun fyrir hagfræði. Hvarvetna blasti við
efnahagslegt hrun. Miðstýrður áætlunar-
búskapur var hættur að verka en enginn
þorði að innleiða markaðsbúskap í stað-
inn með miðstýrðum aðferðum. Boris
Jeltsín, nýorðinn forseti Rússlands, tók
loks af skarið og tók stökkið út í óviss-
una með heitstrengingu um að innleiða
markaðsbúskap á 500 dögum. Á sama
tíma hrikti í öllum innviðum Sovétsam-
veldisins, þjóðernissinnar juku áhrif sín
eða tóku völdin í hverju ríkinu af öðru
og kröfðust sjálfstæðis. Sovétveldið er í
upplausn - á því er enginn vafi. Enn er
möguleiki að tengja einhver af þessum
ríkjum saman í einhvers konar efnahags-
bandalag. Eystrasaltsríkin og sennilega
mörg önnur á jöðrum Sovétveldisins
munu þó kjósa að standa utan slíks ríkja-
bandalags.
Litháar lýstu yfir sjálfstæði sínu 11.
mars. Lettar og Eistar hafa farið aðeins
hægar í sakirnar, en þó gert ljóst að þeir
stefna að sama markmiði og Litháar.
Músíkprófessorinn Landsbergis, forseti
landsins, og forsætisráðherrann frú
Prunskiene - sem gaf sér tíma til mitt í
darraðardansinum til að gifta sig rúm-
lega fimmtug að aldri - hafa unnið kapp-
samlega að því að vinna landi sínu viður-
kenningu og koma því aftur á landakort-
HEIMSMYND 29