Heimsmynd - 01.12.1990, Blaðsíða 112

ræðnanna og því dregið skakkar ályktan-
ir. Hið sanna er að hann er varaforseti
Alumax og hefur fylgst með samningun-
um frá upphafi og tekið þátt í þeim. Þeg-
ar svo Per Olav Aronson, forstjóri
sænska fyrirtækisins Granges, kvað enn
fastar að orði í viðtali í sænska útvarpinu
um að kapphlaup íslenskra stjórnmála-
manna um persónulegan ávinning af
málinu væri að stofna samningagerðinni
allri í voða, var ekki lengur hægt að leiða
þetta hjá sér hér heima - nema með
þögninni. Þó var gefið í skyn að Gránges
væri ijárhagslega illa statt og gæti verið að
finna sér leið til að bakka út úr máhnu.
Hitt varast menn eins og heitan eldinn
hér heima að viðurkenna að útlendum
viðsemjendum muni þykja einkennilegt
að fá fréttir af því að þeirra undirskrift
eigi að þykja merkur áfangi þar sem þeir
hafi í fyrsta sinn skuldbundið sig með
undirskriftum, en að báðar íslensku und-
irskriftirnar séu ómerkar, Jón Sigurðs-
son hafi ekki skuldbundið ríkisstjórnina
og Jóhannes Nordal ekki skuldbundið
Landsvirkjun.
Frammámaður í Sjálfstæðisflokknum
sagði að þar á bæ óttuðust menn að ef
ekki fyndist einhver leið til að bjarga
andlitinu í samningunum fram undan
yrði sökin hengd á Sjálfstæðisflokkinn og
Davíð. Um orkuverðið yrði engu breytt
héðan af. Hins vegar væri hugsanlegt að
í þeim tveimur mikilsverðu atriðum, sem
allir eru sammála um að ósamið hefði
verið um, það er annars vegar tryggingu
fyrir orkukaupum og hins vegar endur-
skoðunarákvæði, ef þróun orkuverðs og
alþjóðafjármála verða mjög á aðra lund
en gert er ráð fyrir í forsendum samn-
ingsins, væri hægt að ná fram atriðum,
sem meirihluti stjórnar Landsvirkjunar
gæti þakkað sér, meðan Jón Sigurðsson
og kratar segðu einfaldlega að um þetta
hefði verið ósamið. Það væri hins vegar
ekki traustvekjandi fyrir hina erlendu
aðila ef íslenskir stjórnmálamenn héldu
áfram að túlka samninga á tvo vegu og
jafnvel draga inn í kosningabaráttu.
Annar frammámaður í Sjálfstæðis-
flokknum segir að þessi „ágreiningur“
snúist bara um mismunandi hormóna-
starfsemi Jóns Sigurðssonar og Davíðs
Oddssonar og hljóti að verða leystur
með einhverju „yfirklóri“ fyrir fundinn
9. desember. Hinu geti hann ekki trúað
að málinu verði endanlega klúðrað. í
húfi sé ekki bara spurningin um hagvöxt
næstu árin og aukinn hraða í gangverki
efnahagslífsins. Nái málið ekki fram að
ganga nú verði útilokað um fyrirsjáan-
lega framtíð að .lokka nokkur stóriðju-
fyrirtæki hingað til lands til samstarfs um
orkusölu. Ábyrgir menn í öllum flokkum
muni ekki leyfa metnaði tveggja ein-
staklinga og pólitískum hringlandahætti
forsætisráðherra að spilla málinu endan-
lega.
Það er hins vegar ljóst að nú setja
ýmsir lykilmenn í Sjálfstæðisflokknum
stórt spurningarmerki við pólitíska dóm-
greind Davíðs Oddssonar.D
Skiptimarkaður-
inn. . .
framhald af bls. 103
Kona, sem einnig starfar í heilbrigðis-
geiranum, segir frá atviki sem henti hana
ekki alls fyrir löngu. Þá var hún við
framhaldsnám erlendis og það var nokk-
uð stór íslendinganýlenda við skólann og
hélt mjög hópinn eins og gjarnan tíðkast
hjá íslendingum erlendis. „Þetta var kát-
ur og glaður og frjálslyndur hópur.
Hversu frjálslyndur var ekki öllum ljóst
fyrr en allt í einu blossaði upp kynsjúk-
dómur sem lagði hálfa nýlenduna undir
sig. Við athugun kom í ljós að ein stelp-
an hafði skroppið til hafnarborgar þar
nærri og eytt nótt með ókunnugum
manni. Hún var trúlofuð einum náms-
manninum, en hann var heldur ekki við
eina fjölina felldur. Og þetta breiddist út
á örskömmum tíma. Með þeirri hringr-
ás, sem hér er á skiptimarkaðnum, geta
svona hlutir borist hratt á milli aðila. Og
þótt dregið hafi úr alnæmismiti síðustu
árin er engin ástæða til að taka neina
áhættu."
Er þetta dæmigert fyrir íslenskt frjáls-
ræði eða enn eitt dæmið um það kæru-
leysi og „kynferðislegan subbuskap",
sem menntakonan taldi séríslenskt ein-
kenni? Bandaríkjamenn standa fremstir
allra þjóða í athugunum og könnunum á
þessum málum og nýlegar amerískar
rannsóknir benda ekki til að íslendingar
skeri sig sérstaklega úr öðrum þjóðum í
þessum efnum. Alnæmi hefur náð meiri
útbreiðslu í Bandaríkjunum en víðast
hvar annars staðar og mikill og sterkur
áróður verið rekinn fyrir því um árabil
að aðeins ábyrgt kynlíf sé ánægjulegt
kynlíf. Margt bendir til að áhættuhóp-
arnir, samkynhneigðir og dópistar, hafi
tekið fræðslu- og hræðsluáróðurinn al-
varlega. En nú breiðist sjúkdómurinn
hratt út meðal kynvísra. Þriðja hver
bandarísk kona, sem hefur alnæmi í dag,
smitaðist við venjulegar samfarir. Fyrir
níu árum voru þær aðeins þrjár af hundr-
aði. Af einhverjum ástæðum virðist kon-
um hættara við smiti af körlum en körl-
um af konum. Því er það í fyrsta sinn
síðan á sjötta áratugnum, að konan fór
að geta sjálf stjórnað þungun sinni, að
hún er aftur upp á karla komin, á heilsu
sína undir því að þeir „verndi“ hana fyrir
sýkingu með notkun smokks. Þessi
óvænta útkoma kynlífsbyltingárinnar
hefur orðið til að leiða í ljós kynjamun-
inn, sem enn gegnsýrir þjóðfélög okkar -
munur sem hindrar konuna í að setja
eigin heilsu ofar karlmannsstolti elsk-
huga síns, hefur áhrif á gæði og markmið
alnæmisfræðslu og jafnvel að hverju
rannsóknir á sjúkdómnum og möguleg-
um hindrunaraðgerðum við honum bein-
ast.
í könnun, sem var nýlega gerð meðal
háskólastúdenta í Suður-Kaliforníu og
birtist í hinu virta læknariti New England
Journal of Medicin, koip í ljós að 34 pró-
sent karla og tíu prósent kvenna viður-
kenndu að hafa logið að mótaðila sínum
til að kveða niður efasemdir um öryggi
gagnvart getnaði eða sjúkdómum. Sextíu
og átta prósent karlanna og 59 prósent
kvennanna sögðu að ef þau væru í sam-
böndum við fleiri en einn aðila á sama
tíma mundu þau halda því leyndu fyrir
elskhugum sínum. Það sem þótti þó
hvað geigvænlegast í könnuninni var að
20 prósent strákanna voru tilbúin til að
lýsa því yfir til að fá vilja sínum fram-
gengt, að þeir hefðu farið í alnæmispróf
og mælst neikvæðir, en aðeins 4 prósent
kvennanna hefðu leyft sér slíkar fullyrð-
ingar. En ef þessir stúdentar eru eins og
aðrir Ameríkanar undir 35 ára aldri, not-
ar minna en þriðjungur þeirra smokk
sem almenna reglu. Niðurstaða þessarar
könnunar er því sú, að það er engum að
treysta nema sjálfum sér eða félaga sem
maður nauðaþekkir - og jafnvel þeir
geta brugðist trausti. Ennfremur virðist
óhætt að álykta að „subbuskapur í kyn-
ferðismálum", það er kynlíf án ábyrgðar
og umhugsunar, er ekki séríslenskt fyrir-
brigði, heldur mjög sennilega fremur
regla en undantekning, víðast um heims-
byggðina. Það skortir kannanir í þessum
málum hér á landi. Hins vegar fullyrða
margir karlmenn að konur hiki ekki við
að ljúga að þær séu á pillunni til að koma
í veg fyrir að skyndikynni fari út um þúf-
ur. Þess eru mörg dæmi að bæði giftir
karlmenn og ógiftir hafi orðið fyrir barð-
inu á slíkum ósannindum. En það firrir
þá ekki ábyrgð og hið stutta gaman getur
dregið áratuga dilk á eftir sér.
Ef ástandið er eitthvað svipað hér og í
Bandaríkjunum, gæti niðursveiflan, sem
hefur verið undanfarið í alnæmissmiti,
fljótlega snúist við aftur. En það er fátt
eitt vitað um kynhegðun Islendinga. Fyr-
ir nokkrum árum, meðan óttinn við al-
næmið var í hápunkti, stóð til að gera ís-
lenska Kinsey-skýrslu, en strandaði þó á
því að engir fjármunir fengust til verks-
ins, sem óhjákvæmilega verður nokkuð
dýrt. Nú þegar þetta virðist ekki lengur
svo brýnt, er enn minni áhugi hjá fjár-
veitingavaldinu. Nýtt alnæmissmit er
orðið fátíðara en fyrir nokkrum árum,
eins og tvö á ári. Að sögn Sigurðar Guð-
mundssonar, húðsjúkdómalæknis og eins
helsta sérfræðings okkar í þessum mál-
um, telja menn sig vera búna að kort-
leggja sjúkdóminn nokkuð rækilega. Það
sem sé að gerast núna sé að þeir, sem
þegar hafa tekið veikina, séu að fá alvar-
legri einkenni og leggjast inn eða deyja.
Því megi jafnvel búast við að sjúklingum
fari fækkandi. Hins vegar aukist þá and-
varaleysið. Hræðslufræðsla missi marks
og menn hætti að trúa, þegar smit fer að
heyra til undantekninga. Hins vegar hafi
líka dregið úr almennu kynfræðslunni í
skólakerfinu og áhuginn minnki, þegar
ekki er hætta á faraldri til að benda á.
112 HEIMSMYND