Heimsmynd - 01.04.1993, Blaðsíða 78

að gera það sem ég vildi. En þær vissu að
þegar myndavélin var annars vegar þá var
þetta bæði leikur og alvara. Ég klæddi þær
upp í kjóla og lagði á þeim hárið og stillti
þeim upp á allskonar hátt. Þegar ég gerði
síðan myndröðina um gelgjuskeiðið gekk
ég greinilega aðeins of langt að þeirra
mati. I dag þegar þær eru fullorðnar stúlkur
sér enn í iljamar á þeim þegar ég kem tölt-
andi með myndavélina. Ég finn líka í dag
til sektar vegna þess hve ég var hryllilega
gróf í eigingimi minni. Því að þessar
myndir urðu vinsælar og birtust í öllum
blöðum án þess að ég bæði þær leyfis og
þegar þær voru að koma í skólann voru
strákarnir í bekknum búnir að næla þetta
upp á töfluna svo að rassinn á þeim blasti
gáfuna og auðvitað spilaði það inn í að
kímnin gefur manni vissa fjarlægð á
viðfangsefnið. Þetta var viss opinberum og
ég hefði getað hugsað mér að halda þessu
eitthvað áfram en það fylgir því gífurlega
mikið álag að setja upp sýningu sem þessa
og það er viss frelsistilfinning sem kemur
við að fara yfir í eitthvað nýtt. Ég
staðnæmist aldrei við neitt form heldur
held alltaf áfram að leita fyrir mér, að
nýjum formum og nýjum viðfangsefnum
til að halda því sem ég er að gera og sjálfri
mér lifandi. Þannig staðna ég ekki. Um
leið og ég þættist vera búin að finna það
viðfangsefni sem hentaði mér væri ég sest
í helgan stein, og ég á ennþá langt í land
með það. Þetta eru allt sjálfsmyndir en
„Strákarnir voru búnirað næla upp myndirnar
og rassinn á þeim blasti við öllum bekknum.“
við öllum bekknum. Fyrir nokkrum árum
var fjölskyldan stödd á Spáni og ég fékk
mjög góða hugmynd og ég naga enn á mér
handarbökin vegna þess að ég fékk ekki að
framkvæma hana. Ég keypti þá fullt af
smáfiskum í þorpinu og sá í anda hárið á
dóttur minni þar sem ég ætlaði að láta þá
synda eins og í hafinu. Hún varð stór-
móðguð og tók það ekki í mál. Við
enduðum á því að éta fiskana.“
Við tölum aðeins um fjölskyldualbúm
bandaríska Ijósmyndarans Sally Mann sem
sýnir veruleika barna í framandi Ijósi og
maður fær á tilfinninguna að hún gæli
heldur betur við mörk hins leyfilega í
þessum efnum: „Það má segja að leyfilegt
sé afstætt í þessu því að þær myndir sem ég
tók á þessum tíma hefði ég varla þorað að
taka í dag. Þá var ekki þessi umræða um
misnotkun á bömum í gangi og maður stóð
því ekki frammi fyrir þeim spurningum
sem maður gerir í dag.“
En segðu mér frá samsýningu kvenna
um erótík í Kaupmannahöfn, sem þú tókst
þátt í á áttunda áratugnum?
„Já, ég tók einu sinni þátt í samsýningu
um erótík og myndimar mínar þar vöktu
athygli en raunar ekki fyrir erótíkina sjálfa
heldur þóttu þær vera fyndnar. Þessi
sýning var opin öllum kvenljósmyndurum
og það var engin sérstök nefnd sem valdi
inn á sýninguna. Allt mæddi á konunum
sjálfum. Að gera þessar myndir var
þröskuldur fyrir mig sem ljósmyndara.
Þetta var einfaldlega spumingin um að
þora. Ég valdi þá leiðina að nota kímni-
sjálfið er margbreytilegt.“
Um leið og við komum að erótískum
myndum þá erum við aftur komnar að
viðfangsefni sem mikil eftirspurn er eftir?
„Já, það er ennþá verið að hringja í mig
bæði frá blöðunum og eins af nektar-
fyrirsætum og ýmsum öðrum aðilum.
Fyrirsætan mín fyrir sýninguna var ungur
ítalskur karlmaður og ég sagði í viðtali við
eitthvað blað eftir sýninguna: Það er
gaman að taka myndir af karlmönnum sem
finnst þeir sjálfir vera karlmannlegir, stælt-
ir og erótískir. Þetta blað fer um öll
Norðurlöndin og ég fékk mikið af
símtölum allstaðar frá, þar sem karlmenn
sögðu mér að þeir væru að koma til
Kaupmannahafnar og vildu gjaman sitja
fyrir. Ég lét punktinn fyrir aftan sýninguna
en margar þeirra kvenna sem tóku þátt í
sýningunni héldu þessu eitthvað áfram.
Þær segjast þó hafa þreyst fljótlega á svona
símtölum, þeir séu bara að koma til að
rúnka sér, og um leið og þær snúa sér við
eru þeir byrjaðir á fullu. Ein lenti í manni
sem leit út eins og erfðasyndin holdi
klædd. Hann var svo ógeðslegur að hún
þurfti að biðja hann um að fara áður en
sjálf myndatakan hófst.“
Maður hefði haldið að þarna hefði hún
átt að smella af. Það gæti verið gaman að
eiga mynd af kölska sjálfum, berrössuðum
uppi á vegg?
„Já, það hefði mér fundist líka. En
maður verður að hafa auga fyrir því sem er
gróteskt til að kunna því vel. Hún hafði
það ekki, henni lá bara á að losna við
78
manninn útúr húsinu. Ég get svo sem ekki
láð henni það.“
Hvernig skilgreinir þú mörkin milli
erótíkur og kláms, eða veltir þú því aldrei
fyrir þér fyrir þessa sýningu?
„Jú, auðvitað gerði ég það. Það fóru
margar helgar í ráðstefnur hjá konunum
þar sem þetta var rætt og skilgreint ofan í
kjölinn. Við horfðum á margvíslegar
gerðir klámmynda og niðurstaðan var eitt-
hvað á þá leið að konur líti þetta öðrum
augum en karlmenn. Þeir lifa öllu sínu lífi
í básum, vinnubás, heimilisbás og sex-
básnum, og það eru mjög öflug skilrúm
milli allra básanna. En konur þurfa að sam-
sama sig öllu sem þær gera og séu þær
erótískar eru þær það í öllu daglegu lífi,
líka í samvistum við börnin sín. Það kom
líka á daginn að karlmönnunum fannst
sýningin ekki nærri nógu erótísk. Það
sniðugasta við þetta var líka að það kom í
Ijós hvað þetta hugtak er margþætt, alger-
lega burtséð frá kynjunum. Það sem einni
konu fannst ákaflega erótískt fannst
annarri konu alveg laust við erótík og
niðurstaðan var því niðurstöðuleysið ef
svo mætti segja.“
Hvar á Norðurlöndum er verið að gera
mest spennandi hluti í ljósmyndun að þínu
mati?
„Finnamir eru alveg frábærir, þó að þeir
séu allir í stöðuvötnunum og nöktu fólki að
hlaupa út úr skóginum. Þeim tekst að gera
þetta svo vel og frumlega að það er aðdá-
unarvert. Norðmenn eru frekar óspennandi
og það er erfitt að festa hendur á danskri
ljósmyndun því að viðfangsefnin eru
alþjóðleg og afar sjaldgæft að sjá sérstök
þjóðareinkenni í þeirra myndum. Islend-
ingar eru algerlega fastir í þessari ofboðs-
legu náttúru og það eru líka þær íslensku
ljósmyndir sem eru hvað eftirsóttastar
erlendis. Mér finnst persónulega þessar
myndir frekar óáhugaverðar þó að ég geri
mér grein fyrir þeirri gífurlegu vinnu ljós-
myndarans sem liggur í því að ná fram
alveg sérstakri birtu og kringumstæðum til
að myndin verði fullkomin. Gömul íslensk
málverk ná þessari náttúruskynjun miklu
betur að mínu mati, Kjarval var til dæmis
skáld með pensil. Mér finnst eins og ljós-
myndimar hafi ekki farið í gegnum neitt
innra ferli, hugsunina vantar. Áhorfandinn
horfir með ljósmyndaranum í gegnum lins-
una en sú hugsun verður ofan á hvað það er
miklu meira gefandi að dvelja sjálfur úti í
náttúrunni. Ljósmyndin á ekki sem slík
neitt sjálfstætt líf. Enda er það þannig að
fólk á Islandi afgreiðir listræna ljósmynd-
un sem náttúrudýrðarmyndir og fólk er
HEIMS
MYND