Litli Bergþór - maí 2019, Blaðsíða 47

Litli-Bergþór 47
Jónsdóttur, langafabarns Gísla lögmanns, sem
varð seinni kona „júngkærans“ í Bræðratungu,
Magnúsar Sigurðssonar. (Sbr. persónur
Halldórs Kiljan Laxness úr Íslandsklukkunni)
(2). Síðan varð Tunga leigujörð í ein 150 ár,
eða þar til synir Magnúsar í Austurhlíð misstu
jörðina til danskra heildsala um árið 1900 upp
í skuld. Bárður Kristján Guðmundsson, faðir
Sverris Kristjánssonar sagnfræðings, keypti
Bræðratungutorfuna af kaupmönnunum með
aðstoð Einars Benediktssonar skálds og bjó þar
á austurpartinum á árunum 1903-1905, eftir það
eignaðist Einar Benediktsson sjálfur jarðirnar og
átti í 2-3 ár (6).
Árið 1907 komu nokkrir danskir blaðamenn og
embættis- og athafnamenn til Íslands í fylgdarliði
Danakonungs. Þar á meðal
var Svenn Poulsen, ritstjóri
Berlingske Tidende. Kom
til tals í hópi Dananna
að gaman væri að kaupa
góða íslenska jörð og
sýna Íslendingum hvernig
ætti að búa með reisn að
hætti Dana. Þetta frétti
Einar Benediktsson, þótt
hann hafi ekki verið með
í konungsreiðinni, og setti
sig í samband við þá. Varð
úr að þeir Danirnir stofnuðu
hlutafélag og keyptu Bræðratungu ásamt fimm
hjáleigum: Ásakoti, Galtalæk, Halakoti, Króki og
Lambhúskoti, á 20 þúsund krónur, sem var hátt
verð og nær helmingi meira en Einar hafði keypt
torfuna á þrem árum fyrr. Varð ágóði þessarar
sölu m.a. farareyrir Einars Benediktssonar
til Edinborgar, þegar hann flutti þangað með
fjölskylduna frá Íslandi árið 1907 (4).
Skúli Gunnlaugsson frá Kiðjabergi var
fylgdarmaður og hestasveinn í leiðangri konungs
1907, þá 19 ára gamall nýstúdent frá Flensborg,
og urðu þeir góðir vinir hann og Svenn. Dvaldi
Skúli um tíma hjá honum í Kaupmannahöfn
árið eftir, þegar hann fór til landbúnaðarnáms
í Danmörku. Var Svenn enn mjög upptekinn af
því hvað landbúnaður væri frumstæður á Íslandi
miðað við þá miklu möguleika sem landið byði
uppá.
Ekkert gerðist þó í búskaparáformum hluta-
félags þeirra Dananna næstu árin, en Svenn mun
þó hafa komið til landsins árið 1915 og var Skúli
þá leiðsögumaður hans þegar hann fór að skoða
óðal sitt í Bræðratungu (5).
Það var svo ekki fyrr en eftir endurnýjuð kynni
Svenns og Skúla við næstu konungskomu árið
1921, - þar sem þeir voru aftur
í sömu hlutverkum félagarnir, -
að þeir Skúli og Svenn Poulsen
bundust fastmælum um að setja
saman bú í Bræðratungu næst
þegar jörðin losnaði úr ábúð.
Þannig vildi það til að þau Skúli
Gunnlaugsson og Valgerður Pálsdóttir
fluttu í Bræðratungu árið 1924, Skúli
sem bústjóri yfir jörðinni, en Svenn bjó
alltaf og starfaði í Kaupmannahöfn.
Svenn kom árið 1927 ásamt Else
Poulsen dóttur sinni til Íslands og var
þá viðstaddur skírn Sveins Skúlasonar
nafna síns. Else átti myndavél og því eru til
myndir frá Bræðratungu á þeim árum.
Samvinna þeirra Svenn og Skúla stóð til 1930
og gekk á ýmsu um búreksturinn. Eru til bréf í
fórum Páls Skúlasonar, sonar þeirra Skúla og
Valgerðar, þar sem Svenn leggur Skúla línurnar
um búreksturinn. Að lokum var Svenn orðinn
einn eftir í hlutafélaginu og það var komin kreppa.
Hann dró sig því út úr búskapnum og árið 1936
seldi hann ríkinu jörðina.
Samkvæmt Páli, var Svenn listrænn hugsjóna-
maður og Skúli rómantískur og það var ekki
góð blanda. Þeir voru sammála um að byggja
skýjaborgir sem gátu ekki gengið upp, segir hann,
því það voru allt aðrar aðstæður til búskapar á
Íslandi en í Danmörku.
Svenn Poulsen.
Bræðratunga
danskur búgarður!!
Er þetta falsfrétt?
Skírn Sveins Skúlasonar 1927. Valgerður Pálsdóttir t.v. heldur á Sveini
og Soffía Skúladóttir tengdamóðir hennar t.h.