Dagblaðið Vísir - DV - 15.11.2019, Blaðsíða 16

16 15. nóvember 2019FRÉTTIR
ORKUDRYKKJAFARALDURINN
n Orkudrykkjaneysla ungmenna á Íslandi hefur aukist gríðarlega síðustu ár n Áhrifavaldar auglýsa orkudrykki grimmt en enginn vill tjá sig n Ungmenni á Akureyri eiga met í orkudrykkjaneyslu
N
eysla orkudrykkja meðal unglinga hefur aukist til
muna á undanförnum árum. Álfgeir Logi Kristins-
son, dósent við West Virginia University, segir yfir 80
prósent fólks reglulega koffeinneytendur og það sé
áhyggjuefni hversu hátt hlutfall neytenda þeirra sé á ung-
lingsaldri hér á landi.
„Koffein er ávanabindandi efni sem virkar á miðtauga-
kerfið. Þegar neyslu er hætt má búast við fráhvarfseinkenn-
um sem kalla í kjölfarið á frekari notkun. Að meðaltali tekur
það koffein fimm klukkustundir að hreinsast úr líkamanum
en tilfinningin sem fólk fær við fyrsta kaffibollann er í raun
skilaboð til heilans um að hann sé laus frá fráhvarfseinkenn-
um. Stóra áhyggjuefnið er hve mikill hluti neytenda á Íslandi
er á unglingsaldri.“
Amfetamín í sama flokki lyfja
Og þá á Álfgeir ekki við klassíska kaffidrykki heldur drykki
almennt sem kenndir eru við orku.
„Það er alls ekki rétt að kenna þessa drykki við orku því
margir af þessum koffeindrykkjum eru gjörsneyddir allri
orku. Að mínu mati þurfum við til að byrja með að endur-
skilgreina alveg hugtakið „orka“. Ef þú talar við næringar-
fræðinga þá myndu þeir væntanlega segja þér að orka sé
brennsluefni fyrir líkamann. Eitthvað sem hann getur gengið
á, rétt eins og hefðbundin fæða. Koffein er að þessu leyti ekki
orka. Koffein er kemískt efni með virkni við dópamínkerfi
heilans og lætur okkur því finnast við hressari tímabundið.
Amfetamín er í sama flokki lyfja. Við myndum tæplega halda
því fram að amfetamín væri orka jafnvel þó að neytandan-
um finnist hann orkumeiri eftir notkun. Í einfölduðu máli
þá virkar koffein eins – bara vægar. Með ofneyslu á koffeini
erum við auðvitað að stórauka líkur á eitrun, sem og harka-
legri fráhvarfseinkennum.“
Álfgeir segir sérstaklega varhugavert að markaðssetja
koffeindrykki fyrir börn og ólögráða unglinga, einkum og sér
í lagi sem heilsuvöru, enda sé það með öllu kolröng stað-
reynd. „Það er fyrst og fremst slæmt að markaðssetja drykki
sem þessa til ungmenna. Meginástæðan er sú að mikil
neysla á stuttum tíma, sérstaklega hjá léttum einstakling-
um, eins og börnum og unglingum, eykur mikið líkur á bæði
harkalegri fráhvarfseinkennum og eitrun. Eins og staðan er í
dag er stór hluti nemenda í efstu bekkjum grunnskóla og sér-
staklega í framhaldsskólum, að fara í gegnum fráhvarfsein-
kenni á skólatíma. Það kallar
aðeins á eitt, meira koff-
ein, og þannig er víta-
hringur koffein-
fíknar hafinn.“
Blaðamað-
ur og ljós-
myndari
lögðu leið
sína í Fjöl-
brautaskól-
ann í Garða-
bæ og tóku
tali nokkra
nemendur
við skólann.
Athygli vakti
að þeir reynd-
ust mjög með-
vitaðir um skað-
semi orkudrykkja.
Íris Hauksdóttir
iris@dv.is
„Ég persónulega drekk ekki gos og hef aldrei gert. Það
er kolsýra í orkudrykkjum og ég drekk þá þegar ég þarf
að vakna eða halda mér vakandi. Ég veit ekki hvort það
sé koffínið sem vekur mig eða ískaldur drykkurinn með
gosi sem ég er ekki vön að drekka. Mér finnst aðeins örfá-
ir orkudrykkir góðir þar sem flestir eru alltof sykraðir og
með ógeðslegu gervibragði. Ég veit að þeir eru ekki góðir
fyrir mann og þess vegna drekk ég þá aðeins þegar þörf er
á. Þegar ég drekk orkudrykk, hvort sem hann vekur mig
eða gosið og kuldinn, þá finnst mér ég vakna og verða
spenntari. Eitt sem hræðir mig hins vegar er að stundum
skjálfa á mér hendurnar.“
Salný Kaja Sigurgeirsdóttir.
„Mér finnst orkudrykkir ekki góðir, hvorki á bragð-
ið né fyrir heilsuna. Ég sjálf drekk ekki orkudrykki
nema það sé eitthvert sérstakt tilefni því ég veit að
þeir hafa áhrif á svefninn nóttina eftir að ég drekk þá.
Ég veit að orkudrykkir innihalda mikið koffín sem
er ekki gott fyrir nýrun. Til þess að halda mér gang-
andi, eins og margir segja að orkudrykkirnir geri,
legg ég áherslu á að ná góðum svefni og hugsa ekki
um þreytuna því þá yfirleitt hættirðu að finna fyrir
henni.“
Elísabet Þórdís Hauksdóttir.
„Fyrir ári, þegar ég byrjaði í menntaskóla, drakk ég
minnsta kosti einn á dag. Þetta var í tísku og áttaði mig
ekki á hvernig áhrif þetta hafði á mig. Ég varð bara þreytt-
ari og leið verr við að drekka orkudrykki. Það tók mig
nokkra mánuði að átta mig á að orkudrykkirnir væru
ástæðan, en fattaði það ekki vegna þess að allir voru að
drekka þetta í kring um mig.“
Anna Sóley Stefánsdóttir.
Dagný Broddadóttir, náms- og starfsráðgjafi við Fjöl-
brautaskólann í Garðabæ, tekur í sama streng en
hún segir markmið skólans að vera heilsueflandi og
innan hans séu ekki seldir orkudrykkir.
„Mér finnst orkudrykkjaneysla hafa aukist mjög
mikið undanfarið og kannski ekki síst vegna þess
að þessir drykkir eru markaðssettir sem heilsuvara.
Margir trúa því að þeir hafi bætandi áhrif á íþrótta-
iðkun og heilsu en átta sig kannski ekki á skað-
seminni sem og því mikla magni af koffíni sem er
iðulega í þessum drykkjum. Þó að sjálfsögðu sé hægt
að velja koffínminni orkudrykki. Ég held að nem-
endur okkar séu almennt meðvitaðir um heilsu sína
og næringuna sem þeir láta ofan í sig en í hraða nú-
tímasamfélagsins eru þeir sem og við fullorðna fólk-
ið oft að leita að skyndilausnum og orkudrykkirn-
ir virka vel til að ná sér í orku ef úthaldið er lítið og
svefni jafnvel ábótavant. Svo er bara spurning um or-
sökina og afleiðinguna.“
Drakk bara af því að
allir hinir gerðu það
Nemendur almennt með-
vitaðir um heilsu sína
Hræðist skjálftann sem fylgir
Hætti að hugsa um þreytuna
M
Y
N
D
: E
Y
Þ
Ó
R
Á
R
N
A
S
O
N
M
Y
N
D
: E
Y
Þ
Ó
R
Á
R
N
A
S
O
N
M
Y
N
D
: E
Y
Þ
Ó
R
Á
R
N
A
S
O
N
M
Y
N
D
: E
Y
Þ
Ó
R
Á
R
N
A
S
O
N