Ársrit um starfsendurhæfingu - 2010, Qupperneq 51

51www.virk.is
ATVINNULÍF
vegna launakostnaðar og ekki síður vegna
þess að með kerfisbundnum forvörnum
er hægt að hafa áhrif á og takmarka þann
fjölda einstaklinga sem hætta árlega
á vinnumarkaði og fara á tímabundna
eða varanlega örorku. Fjarvistastjórnun
getur þannig verið fyrsta forvörn gegn
keðju atvika og fjarvista sem geta leitt til
tímabundinnar eða varanlegrar skerð-
ingar á starfsgetu og lífsgæðum.
Samanburður veikindafjavista milli
landa og jafnvel milli fyrirtækja í sama
landi er flókin, bæði vegna skorts á
sameiginlegum skilgreiningum hugtaka
og ekki síður vegna þess að áhrifa-
þættir fjarvista eru margir og vægi þeirra
mismunandi í ólíkum fyrirtækjum.
Meðaltöl fjarvista á vinnumarkaði geta
verið til viðmiðunar en réttmætasta
leiðin til samanburðar er ætíð sú að bera
saman svipuð fyrirtæki eða stofnanir í
sömu starfsgrein og fylgjast með þróun
í eigin fyrirtæki.
Tengsl fjarvistastjórnunar við
starfsendurhæfingu
Starfsendurhæfing er ferli sem
starfsmönnum með skerta starfsgetu
vegna veikinda eða slysa er boðið svo
þeir geti komið aftur í vinnu eða verið
áfram í vinnu. Aðferðir við vinnutengda
starfsendurhæfingu eru í samræmi
við þarfir starfsmannsins og eru
framkvæmanlegar á vinnustaðnum.
Þær geta falist í að starfsmaðurinn eigi
kost á hlutastarfi, breyttum vinnutíma,
vinnuumhverfi eða starfsskyldum í
ákveðinn tíma. Slíkar aðgerðir auka
líkur starfsmannsins á að halda vinnu
sinni og launum þrátt fyrir skammtíma-
eða langtímaveikindi eða slys. Fjöldi
rannsókna hefur sýnt fram á fjárhagslegan
ávinning slíkra aðgerða auk þess sem
vinnutengd starfsendurhæfing hefur
jákvæð áhrif á starfsfólk, framleiðni og
kostnað vegna nýliðunar og afleysinga
og styttir þann tíma sem fólk er frá vinnu
vegna veikinda eða slysa.
Árangur markvissrar
fjarvistastjórnunar
Mikilvægir eiginleikar stjórnenda í
árangursríkri fjarvistastjórnun eru sam-
skiptahæfileikar og samhygð. Þeir þurfa
að geta talað við starfsmennina um
endurkomu til vinnu og halda sambandi
við þá sem eru í langtímafjarvist.
Rannsóknir hafa sýnt að stjórnendur þurfa
að trúa á getu sína til að taka á fjarvistum
áður en þeir ná árangri í fjarvistastjórnun.
Þeir þurfa líka að þekkja hlutverk sitt og
ábyrgð og hafa fengið viðeigandi fræðslu.
Lykillinn að árangursríkri fjarvistastjórnun
er sanngirni, sveigjanleiki og skilningur á
einstaklingsbundnum kringumstæðum.
Það er engin skynsemi að „meðhöndla“
einhvern með fótbrot eða bakverki á
sama hátt og þann sem hefur eins dags
fjarvistamynstur. Til að stjórna fjarvistum
á árangursríkan hátt þarf stjórnandinn
fyrst og fremst að nota góða dómgreind
og skipuleg vinnubrögð. Án þessa
hættir stjórnendum til að verða stífir
og ósveigjanlegir í fjarvistastjórnun og
nota reglur og aga á óviðeigandi hátt.
Þess háttar hegðun vekur tortryggni
og mótþróa og gerir starfsfólk mótfallið
fjarvistastefnunni sem slíkri.
Í rannsókn E. Tompa og fleiri18 kom í ljós
að leiðir sem voru bæði árangursríkar og
fjárhagslega hagkvæmar fólu í sér:
Að vinnustaður hafði fljótt samband •
við starfsmanninn
Boð um vinnuaðlögun •
Samvinnu vinnustaðar og •
heilbrigðiskerfis (meðferðaraðila/
læknis)
Vinnuvistfræðilegt mat á vinnustað •
starfsmanns
Raunhæfa áætlun um endurkomu •
til vinnu.
Vinnustaðir þurfa að leggja áherslu á
þjálfun stjórnenda svo þeir hafi öryggi
og þekkingu á fjarvistastjórnun. Traust
og velvilji eru taldir grundvallarþættir í
árangursríkri endurkomu til vinnu auk
þess að vinna gegn félagslegum og
samskiptalegum hindrunum.
Að lokum er miklvægt að móta fjarvista-
stefnu fyrirtækis og vinnuferla í samstarfi
við alla hagsmunaaðila. Hún þarf að
vera í samræmi við lög og reglur og allir
starfsmenn þurfa að þekkja hana. Víða
erlendis hafa verið stofnaðir þverfaglegir
vinnuhópar eða nefndir til að móta
stefnu fyrirtækisins í fjarvistastjórnun
og til að styðja þann starfsmann eða þá
stjórnendur sem eiga að fylgja henni
eftir.
Um höfundinn
Ingibjörg Þórhallsdóttir er sérfræðingur
hjá VIRK. Hún er kennari og hjúkrunar-
fræðingur frá Háskóla Íslands, með
meistaragráðu í notkun upplýsingatækni
við gerð kennsluefnis frá Háskólanum
í Iowa og framhaldsnám í stjórnun
heilbrigðisstofnana frá sama skóla.
Hún er ennfremur með meistaragráðu
í Rannsóknum á heilbrigðisþjónustu
og heilsuhagfræði frá Erasmushá-
skólanum í Hollandi. Hún hefur starfað
sem stjórnandi, sérfræðingur og
verkefnastjóri hjá einkafyrirtækjum og
opinberum stofnunum og verið lektor
við heilbrigðis-, hjúkrunarfræði- og
lýðheilsudeildir háskólanna í Reykjavík
og á Akureyri og stundakennari við
Endurmenntunarstofnun.