Morgunblaðið - 03.10.2019, Side 32

BAKSVIÐ
Helgi Bjarnason
helgi@mbl.is
Garnaveiki hefur fundist íþremur kindum hér álandi það sem af er ári.Er það sami fjöldi og
greinst hefur á ári síðustu árin.
Ekki hefur tekist að útrýma veik-
inni með bólusetningum en mun
færri tilvik koma þó upp en fyrir
nokkrum árum.
Riðuveiki hefur greinst á
tveimur sauðfjárbúum í Héraðshólfi
á þessu ári; Refsmýri í Fellum og
Blöndubakka í Hróarstungu. Er
þetta í fyrsta skipti sem garnaveiki
kemur upp á Refsmýri en kindin
sem veiktist á Blöndubakka er
þriðja staðfesta greiningin þar auk
þess sem eitt tilvik hefur verið stað-
fest í nautgrip.
Þriðja tilvikið er í Tröllaskaga-
hólfi, nánar tiltekið á Brúnastöðum í
Fljótum. Er það töluvert áfall því
garnaveiki hefur ekki greinst í
þessu hólfi í áratug eða lengur.
Ólæknandi sjúkdómur
Garnaveiki barst til landsins
með karakúlfénu árið 1933, ásamt
fleiri sauðfjársjúkdómum sem urðu
landlægir og ekki hefur tekist að út-
rýma með fjárskiptum og stað-
bundnum niðurskurði.
Garnaveiki er ólæknandi sjúk-
dómur í jórturdýrum. Hann finnst
aðallega í sauðfé hér á landi en hef-
ur einnig greinst í nautgripum og
geitfé en ekki í hreindýrum.
Orsök veikinnar er lífseig bakt-
ería af berklaflokki. Helstu einkenni
eru hægfara vanþrif með skitu-
köstum. Sýklarnir sem berast út
með saurnum geta lifað í eitt eða
eitt og hálft ár í óhreinindum og
pollum umhverfis gripahús, við af-
réttargirðingar og á fleiri stöðum og
sýking verður um munn skepna með
saurmenguðu fóðri eða vatni.
Dauðsföll í óbólusettu fé geta orðið
10-40% árlega.
Skylt að bólusetja líflömb
Stjórnvöld hafa sett það mark-
mið að útrýma garnaveiki með
skyldu til bólusetningar allra líf-
lamba á sýktum svæðum og tak-
mörkunum á starfsemi smitaðra
búa, til dæmis banni við flutningi
fjár og heyja, til að hindra dreif-
ingu.
Ekki hefur tekist að útrýma
garnaveiki í landinu með þessum
hætti, eins og árleg dæmi sanna. Þó
hefur tekist að útrýma henni úr ein-
staka hólfum. Sigrún Bjarnadóttir,
dýralæknir sauðfjár- og nautgripa-
sjúkdóma, bendir á að góður árang-
ur hafi náðst á undanförnum árum.
Þannig hafi veikin greinst á 13 sauð-
fjárbúum á árinu 2008 en undanfarin
ár hafi hún greinst á þremur kindum
á ári. „Bólusetning er öflugt vopn
gegn veikinni,“ segir Sigrún. Hún
segir einnig mikilvægt að huga að
smitvörnum. Taka þurfi lömbin frá
fullorðna fénu strax og þau komi
heim og setja þau sér á tún sem ekki
hafi áður verið beitt af jórturdýrum.
Bólusetningin á að duga út ævi
kindanna. Sigrún segir að hún sé þó
ekki alveg örugg, reynslan sýni að
2-5% ásetningslamba myndi ekki
mótefni. Þau geti tekið smit og borið
áfram. Þá geti smitefni lifað ótrúlega
lengi í umhverfinu. Þess vegna verði
að bólusetja öll lömb, líka þau sem
komi seint af fjalli. Ef öll hjörðin sé
bólusett skapist minni hætta þótt ein
og ein kind beri smitið.
Segir Sigrún að það gerist
stundum að menn sofni á verðinum
við bólusetningar þegar langt sé um
liðið frá síðasta garnaveikitilviki í
varnarhólfinu. Hún segir að menn
verði að fara að fyrirmælum reglu-
gerðar og bólusetja þar til bólusetn-
ingarskyldu hafi verið aflétt form-
lega.
Loks nefnir hún að mikilvægt sé
að hver bóndi verji sitt bú, til dæmis
með því að gæta þess að fá ekki til
sín ósótthreinsuð tæki. Þá sé mik-
ilvægt að fylgjast með heilsufari
fjárins og taka frá og tilkynna um
kindur sem ekki virðist þrífast.
Ekki tekist að út-
rýma garnaveikinni
Morgunblaðið/Golli
Sauðfé Veikar kindur finnast oft á haustin þegar féð er heimt af fjalli.
32
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 3. OKTÓBER 2019
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Stjórnvöld íPjongjangvoru varla
búin að senda frá
sér tilkynningu
um að þau myndu
hefja aftur við-
ræður við bandarísk stjórn-
völd um kjarnorkuafvopnun
og afléttingu efnahags-
þvingana þegar þau skutu í
gærmorgun flaugum í átt að
Japan. Japanir segja flaug-
arnar, sem skotið hafi verið úr
kafbáti, hafa verið tvær og
önnur hafi lent innan 200
mílna landhelgi Japans. Það
mun ekki hafa gerst frá árinu
2017 en að auki bendir flug-
hæð og -lengd eldflaugaskot-
anna til þess að um nýjar og
betri flaugar sé að ræða en áð-
ur var talið að Norður-Kórea
byggi yfir.
Eldflaugaskotið kemur út af
fyrir sig ekki á óvart og er í
takti við hegðun stjórnar Kim
Jong-un hingað til. Hann vill
sýna hvers hann er megnugur
fyrir samningafundi til að láta
líta út fyrir að hann semji út
frá styrk. Og þessi skot eru
aðeins framhald af fjölda
slíkra skota á þessu ári eftir
að upp úr viðræðum slitnaði
við Donald Trump í febrúar og
eftir að Kim reiddist her-
æfingum um mitt ár.
Þrátt fyrir það hve sam-
skiptin hafa verið skrykkjótt
er jákvætt að samtöl haldi
áfram og þeir fundir sem nú
eru fram undan koma í fram-
haldi af óvæntum stuttum
fundi Trumps og Kims í sumar
þar sem þeir urðu ásáttir um
að taka upp viðræður á nýjan
leik. Enn virðist þó óleyst
deilan um það hvernig kjarn-
orkuafvopnun Norður-Kóreu
á að eiga sér stað og meðal
annars þess vegna hefur
Trump sagt ótímabært að
hann heimsæki
„vin sinn“ Kim.
Stjórnvöld í
Norður-Kóreu
lýstu mikilli
ánægju með það á
dögunum þegar
John Bolton þjóðar-
öryggisráðgjafi hætti og
sögðu hann „andstyggilegan
vandræðagemsa“. Ástæðan
fyrir þeirri huggulegu ein-
kunnagjöf er eflaust sú að
Bolton hefur talið nauðsynlegt
að fyrst verði farið í afvopnun
og svo verði efnahagsþving-
unum aflétt. Norðurkóresk
stjórnvöld hafa viljað að þetta
verði tekið í skrefum, þannig
að þau minnki kjarnorku-
vopnagetuna gegn afléttingu
hluta efnahagsþvingananna.
Þegar um jafn óáreiðanlega
viðsemjendur og Norður-
Kóreu er að ræða væri þetta
hins vegar mjög líklegt til að
mistakast. Norður-Kóreu-
menn gætu með þessu lappað
upp á efnahaginn, sem er allt-
af jafn bágborinn og lýsir sér
meðal annars í matarskorti,
en gætu hætt afvopnun áður
en þeir hefðu afvopnast að
fullu. Þar með væri ógnin enn
til staðar og samningarnir til
lítils annars en að viðhalda því
ófremdarástandi sem verið
hefur frá því að Norður-Kóreu
tókst með klækjum að koma
sér upp kjarnorkuvopnum
þvert á vilja annarra ríkja.
Nauðsynlegt er að viðsemj-
endur þeirra átti sig á að þeir
semja í raun ekki út frá styrk
þó að þeir vilji láta það líta
þannig út. Landið er á brauð-
fótum og Kim þarf nauðsyn-
lega á því að halda að ná
samningum. Það getur tekið
nokkurn tíma enn að fá hann
til að sannfærast um þetta, en
sá tími styttist ekki ef gefið er
eftir.
Mikilvægt er að
halda uppi fullum
þrýstingi á stjórn-
völd í Pjongjang}
Óáreiðanlegur Kim
Ummæli seðla-bankastjóra
í tengslum við
vaxtalækkunina í
gær, þá fjórðu á
árinu, gefa vonir um að ís-
lenskt hagkerfi standi betur
en á horfðist fyrr á árinu.
Seðlabankastjóri orðar það
svo að hagkerfið „virðist vera
að lenda ágætlega“ og við-
spyrna þess virðist meiri en
gert hafði verið ráð fyrir
þrátt fyrir blikur á lofti er-
lendis.
Fram kom að aðlögun í
kerfinu væri meiri en áður og
nefndi seðlabankastjóri utan-
ríkisviðskipti sérstaklega í
því sambandi. Að-
lögun hefði hingað
til farið í gegnum
gengið en að
þessu sinni hefði
gengið ekki fallið mjög mikið.
Þá bentu verðbólguvæntingar
til þess að meiri trú væri á
peningastefnunni en áður.
Allt er þetta jákvætt og
bendir til að hagkerfið geti
rétt fyrr úr kútnum en óttast
var. Stjórnvöld geta stutt við
þetta með jákvæðum aðgerð-
um eins og að létta sköttum af
fyrirtækjum hraðar og meira
en áformað er. Eðlilegt er að
horfa til tryggingagjaldsins í
því sambandi.
Horfur nú eru betri
en óttast hafði verið}Fjórða vaxtalækkun ársins Tónlistarlíf hér á landi er öflugt ogfrjótt. Íslensk tónlist hefur áttdrjúgan þátt í að auka orðspor Ís-lands á alþjóðavettvangi endafinnur íslensk menning og sköp-
unarkraftur sér farveg um allan heim. Vel-
gengni íslenskrar tónlistar og tónlistarmanna
hefur þó ekki sprottið úr engu. Þar eigum við
tónlistarkennurum og starfsfólki tónlistar-
skóla landsins margt að þakka. Fólki sem hef-
ur metnað, trú og ástríðu fyrir sínu fagi og sí-
vaxandi möguleikum menntunar á því sviði,
og ber öflugu starfi tónlistarskólanna fagurt
vitni.
Starfsemi flestra tónlistarskóla er sam-
starfsverkefni ríkis og sveitarfélaga en í gildi
er samkomulag um greiðslu framlags ríkisins
til Jöfnunarsjóðs sveitarfélaga vegna þess.
Nemendur í framhaldsnámi í hljóðfæraleik og á fram-
halds- og miðstigi í söng, og aðrir nemendur sem þurfa
af gildum ástæðum að sækja tónlistarskóla utan lög-
heimilis sveitarfélags, njóta stuðnings samkvæmt
ákveðnum reglum. Á þessu ári nær samkomulagið til
tæplega 600 nemenda í 35 tónlistarskólum og nema
framlögin rúmlega 550 milljónum kr. eða um 935.000 kr.
á hvern nemanda. Samkomulagið var end-
urnýjað í lok síðasta árs og gildir til ársloka
2021.
Með tilkomu Menntaskólans í tónlist árið
2017 fækkaði nemendum sem samkomulagið
nær yfir en ákvörðun var tekin að lækka þó
ekki framlög til þess. Með þeirri aðgerð varð
því umtalsverð hækkun á framlagi til hvers
nemenda. Framlög til Menntaskólans í tón-
list nema 390 milljónum kr. á þessu ári. Því
má segja að fjármögnun tónlistarkennslu hér
á landi hafi sjaldan verið betri en nú.
Framundan eru mikilvæg verkefni sem
unnin verða í góðri samvinnu við hagaðila.
Ráðgert er að endurskoða lagaumhverfi tón-
listarskóla og aðalnámskrá þeirra sem ekki
hefur enn verið uppfærð í takt við gildandi
aðalnámskrár grunn- og framhaldsskóla. Þá
verður einnig metið hvort ástæða sé til að setja heild-
stæð lög um listkennslu hér á landi. Við treystum á gott
samstarf um þau mikilvægu verkefni sem verða án efa til
þess að efla enn frekar tónlistarfræðslu og starf
tónlistarskóla hér á landi.
Lilja
Alfreðsdóttir
Pistill
Öflugir tónlistarskólar
Höfundur er mennta- og menningarmálaráðherra.
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen
35 garnaveikitilfelli hafa komið
upp í sauðfé hér á landi frá
árinu 2009, eða rúmlega 3 á ári
að jafnaði. Flest voru garna-
veikitilvikin á árinu 2009, sjö
talsins, og á árinu 2015 þegar
veikin greindist á 6 býlum. Hins
vegar greindist ekkert tilfelli á
árinu 2012. Undanfarin ár hafa
greinst þrjú garnaveikitilvik á
ári. Ekki er útséð með árið í ár.
Þrjú tilfelli
greinast á ári
GARNAVEIKI
Greind garnaveiki
Staðfest tilfelli 2008-2019*
Fjöldi búa7
6
5
4
3
2
1
0
*Það sem af er 2019
Heimild: Matvælastofnun
’09 ’10 ’11 ’12 ’13 ’14 ’15 ’16 ’17 ’18 ’19