Morgunblaðið - 03.10.2019, Blaðsíða 36

36 UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 3. OKTÓBER 2019
Nú er það löngu
orðið svo að við búum
í heimi þar sem ná-
lægðin við fjarlæg og
framandi menningar-
svæði, lífsskoðanir og
gildi verður æ meiri
og blöndun kynþátta
og fólks af ólíkum
uppruna æ algengari.
Hvort sem okkur
líkar betur eða verr
lifum við flest eftir
einhvers konar viðmiðum um hvað
er æskilegt og hvað er óæskilegt.
Hvað telst rétt og hvað rangt.
Hvað má og hvað ekki. Hvernig
heppilegast er að umgangast
náungann. Hverju eigum við að
trúa og á hvað eigum við að trúa
og þá hvers vegna? Eða eigum við
yfir höfuð að vera að trúa ein-
hverju eða á eitthvað eða treysta
á eitthvert ósýnilegt bakland yfir
höfuð?
Feimnismál
Trúmál eru í dag orðin slík
feimnismál að margir forðast að
ræða þau og eru feimnir og fullir
af fordómum og ótta við að vilja
fræðast um þau með hlutlausum
hætti enda kannski ekki auð-
hlaupið þar sem boð þess efnis eru
verulega af skornum skammti.
Þarna finnst mér að
fjölmiðlar, ekki síst
ljósvakamiðlar, gætu
komið sterkir inn og
boðið upp á samtal
um trúmál og lífs-
skoðanir yfirleitt.
Flestir hafa ein-
hverjar skoðanir á
trúmálum og lífsskoð-
unum en þora ekki og
hafa ekki vettvang til
að tjá sig, eiga samtal
og fræðast. Það þarf
að fræða fólk um trú-
mál að mínu mati og
ræða þau opið.
Áherslur og gildi
Innan kristninnar eru róm-
versk-kaþólskir, grísk-kaþólskir,
lúterskir og fjölbreyttar fríkirkj-
ur, söfnuðir og hópar, hvítasunnu-
kirkjur, baptistar, meþódistar og
fleiri. Svo erum við að tala um
önnur trúarbrögð eins og íslam,
gyðingdóm, búddatrú, hindúisma
og vafalaust jafnvel ólík afbrigði
og afleggjara þeirra allra og svo
auðvitað svo miklu fleiri auk alls
kyns fjölbreyttra lífsskoðunar-
félaga.
Hverjar eru áherslurnar og
gildin? Um hvað snýst þetta allt
saman? Hvers vegna aðhyllist ég
þetta og þú hitt og hvað varð til
þess að svo varð? Af því bara?
Arfleifðin? Persónuleg upplifun,
reynsla eða trúarafstaða? Er það
að velja sér trú eða lífsskoðun
bara eins og að velja sér bíltegund
eða íþróttafélag til að halda með?
Um hvað snýst þetta allt saman?
Hvað höfum við að leiðarljósi í líf-
inu og hvers vegna? Má allt eða
ekkert? Hvernig haga þessir hóp-
ar sér eða einstaklingar í nafni
trúar sinnar og hvers vegna?
Hvað eigum við sameiginlegt og
hvað sundrar? Getum við lifað
saman í sátt og samlyndi með því
að taka tillit hvert til annars eða
er það bara lífsins ómögulegt?
Er hugmyndafræði tiltekinna
hópa hugsanlega svo mannskemm-
andi og hættuleg að æskilegt væri
hreinlega að koma í veg fyrir að
þeir geti grasserað? Hver eða
hverjir ætla að taka að sér að vita
alltaf allt best og telja sig reiðu-
búna að hafa endalaust vit fyrir
öðrum?
Heiðarleg fræðsla
og upplýst umræða
Að mínu mati þurfum við upp-
lýsta fræðslu og kynningu. Heið-
arlegt samtal til dæmis í fjöl-
miðlum, ekki síst sjónvarpi. Hvað
liggur fólki á hjarta? Hvers vegna
erum við svona óttaslegin og kvíð-
in? Af hverju má ekki ræða það
sem innst inni skiptir fólk jafnvel
mestu máli um líðan þess í sam-
félaginu? Væri ekki bara áhuga-
vert þroskamerki að upplýsa fólk
svo við getum myndað okkur
skoðanir og tekið sjálfstæða upp-
lýsta afstöðu á okkar forsendum
án leyndar eða hræðsluáróðurs?
Og hallað okkur svo þangað sem
andinn og hjartað leiðir okkur.
Eru kannski jafn margar
áherslur, hugmyndir og skoðanir
innan sömu kirkjunnar eða hóp-
anna eins og fólk er margt? Hvers
vegna er það?
Efnum til samtals og fræðslu til
að auka skilning og minnka for-
dóma. Forðumst öfga. Tölum sam-
an. Hjálpumst að við að komast að
því hver við erum, hvaðan við
komum og hvert við þráum að
stefna. Einsleitt pukur í horni er
bara til að ala á fordómum í garð
annarra. Með uppbyggilegri og
vandaðri fræðslu og samtali finnur
fólk fljótt hvað er ekta og hvað er
hræðsluáróður.
Þetta segi ég ekki og skrifa til
að valda sundrung eða til að við
getum toppað hvert annað með
innistæðulausum gylliboðum, held-
ur til að skapa upplýsta heilbrigða
umræðu um það sem skiptir okkur
máli. Umræðu sem leiðir svo von-
andi til skilnings og samstöðu,
uppörvunar og kærleika í hrædd-
um og hrjáðum heimi sem virðist
einhvern veginn því miður á helj-
arþröm.
Með einlægri kærleiks- og
friðarkveðju.
Lifi lífið!
Opinbert spjall um
trúmál og lífsskoðanir
Eftir Sigurbjörn
Þorkelsson » Trúmál eru orðin slík
feimnismál að marg-
ir forðast að ræða þau
og eru feimnir og fullir
af fordómum og ótta við
að fræðast um þau og
tengja sig við þau.
Sigurbjörn
Þorkelsson
Höfundur er ljóðskáld
og rithöfundur og aðdáandi lífsins.
LAUGAVEGI 24 - REYKJAVÍK - S. 552 0800
SKIPAGÖTU 7 - AKUREYRI - S. 462 4646
V ð f á
2024 SLT
L iðLé t t ingur
Austurvegur 69 - 800 Selfoss // Lónsbakk i - 601 Akureyr i // Sólvangi 5 - 700 Egilsstaðir
Sími 480 0400 // jotunn@jotunn.is // www.jotunn.is
er r
3.190.000
án vsk.
Um nokkurt skeið
hefur rekstur hjúkr-
unarheimila verið afar
erfiður. Fjármagn er
af skornum skammti á
meðan kröfur til þjón-
ustunnar hafa aukist,
bæði kröfur hins op-
inbera en einnig sam-
félagsins í heild. Á
sama tíma er það fólk
sem kemur inn á
hjúkrunarheimili að verða veikara og
hópur þjónustuþega er einnig orðinn
fjölbreyttari eftir að aldurstakmörk
inn í hjúkrunarrými voru afnumin úr
lögum.
Samkvæmt gildandi fjár-
málaáætlun ríkisstjórnarinnar er
ekki ætlunin að grípa til aðgerða út af
þessari stöðu. Þvert á móti er í fjár-
lagafrumvarpinu fyrir árið 2020 gert
ráð fyrir að áframhaldandi skerðingu
á fjárframlögum til hjúkrunarheim-
ila, eins og gert hefur verið á þessu
ári og gert var á því síðasta. Árið
2018 nam „aðhaldskrafan“ 215,5
milljónum króna, árið 2019 nam hún
201,3 milljónum og í drögum að
næsta fjárlagafrumvarpi er gerð til-
laga að 279,6 milljóna króna „að-
haldskröfu“ á árinu 2020. Samtals
nemur skerðingin 1,3 milljörðum
króna frá ársbyrjun 2018 og árlegt
rekstrarfé hjúkrunarheimila verður
um 700 milljónum króna lægra en ef
ekki hefði komið til umræddra „að-
haldskrafna“.
Samtök fyrirtækja í velferðarþjón-
ustu hafa margoft upplýst alþing-
ismenn um þessa hættulegu stefnu
stjórnvalda. Ef til vill er það ein
ástæða þess að fjárlaganefnd lagði til
í meirihlutaáliti sínu um fjár-
málaáætlunina í vor að „ráðherra
skipi þverpólitíska nefnd sem fari yf-
ir rekstur og framtíðarfyrirkomulag
á byggingum og rekstri hjúkr-
unarheimila“. Heilbrigðisráðherra
hefur hins vegar ekki skipað slíka
nefnd og nú, tæpu hálfu ári síðar, eru
komin fram drög að nýju fjárlaga-
frumvarpi sem kveður á um áfram-
haldandi niðurskurð á rekstrarfé
hjúkrunarheimila.
Stundum er sagt að á
uppgangstímum í hag-
kerfinu sé mikilvægt að
ríkissjóður gæti aðhalds
í fjárútlátum en gefi
frekar í þegar horfir til
efnahagslægða. Þegar
efnahagshrunið skall á
samfélaginu árið 2008
voru útgjöld ríkissjóðs
skorin niður á sem flest-
um sviðum. Fjármagn
til hjúkrunarheimila og
annarra heilbrigðisstofnana var
skorið markvisst niður. Undanfarin
ár hefur ríkt ákveðinn stöðugleiki í
fjármálum og jafnvel „góðæri“ á
flestum sviðum eins og t.d. sést í stór-
auknum útgjöldum ríkissjóðs. Marg-
ar heilbrigðisstofnanir hafa fengið
aukið rekstrarfé á hverju ári und-
anfarin ár, en hvorki hjúkrunarheim-
ilin né dagdvalirnar. Samt stendur í
stjórnarsáttmála ríkisstjórnarinnar
frá árinu 2017: „Einnig verður hugað
að því að styrkja rekstrargrundvöll
hjúkrunarheimila.“
Fagaðilar sem starfa á hjúkr-
unarheimilum og dagdvölum lands-
ins eru farnir að óttast næstu efna-
hagslægð því hvar er hægt að draga
saman ef aldrei er gefið í? Hvar skal
bera næst niður við niðurskurð í
rekstri, í samræmi við aðgerðir
stjórnvalda eins og þær birtast í
drögum fjárlagafrumvarpsins. Eftir
því sem líður á hagsveifluna og „að-
haldskröfunni“ er oftar beitt verður
sú spurning áleitnari hvort aldrei
komi að góðæri hjá hjúkrunarheim-
ilum.
Kemur þá aldrei
góðæri hjá hjúkr-
unarheimilum?
Eftir Eybjörgu H.
Hauksdóttur
Eybjörg H. Hauksdóttir
»Eftir því sem líður á
hagsveifluna og að-
haldskröfunni er oftar
beitt, verður sú spurn-
ing áleitnari hvort aldrei
komi að góðæri hjá
hjúkrunarheimilum.
Höfundur er framkvæmdastjóri Sam-
taka fyrirtækja í velferðarþjónustu.
Sköpunarsaga Biblíunnar er frábær
texti og innblásin táknmynd um lífið
á jörðinni frá því það tók að þróast og
til vendipunktsins, hins sjötta dags,
þegar maðurinn kom til skjalanna.
Skaparinn lét reyndar þau boð út
ganga að náttúran öll skyldi vera
„eign“ mannsins og honum til nytja.
Líka var hann að tala um að konan
ætti að vera manninum undirgefin en
það vill enginn heyra lengur svo að
við tökum það út fyrir sviga.
En þetta með dýrin og grösin. Með
þessum fyrirmælum um eignarhald
mannsins á gæðum jarðar hefur ver-
ið plantað samvisku í manninn gagn-
vart náttúrunni sem sýnir sig núna
glögglega um allan heim.
Allir vilja bjarga náttúrunni,
menga minna, hætta með plast og
gasblöðrur og keyra á rafmagni.
Það má leiða líkur að því að lítið
verði gaman að lifa við þessar skerð-
ingar allar.
Rétttrúnaðurinn í kirkjunni og
kommúnismanum var strangur og
gleðisnauður. Þessi verður varla
betri ef hann fær að magnast en nátt-
úran nýtur vafans. Er það ekki krútt-
legt?
Sunnlendingur
Velvakandi Svarað í síma 569-1100 frá kl. 10-12.
...en svo kom hinn sjötti dagur
Adam og Eva.
atvinna@mbl.is
Pantaðu pláss fyrir þína atvinnuauglýsingu á
Wikipedia: Peter Paul Rubens