Morgunblaðið - 03.10.2019, Síða 64

64 MENNING
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 3. OKTÓBER 2019
Rauðagerði 25 · 108 Reykjavík · Sími 440 1800 · www.kaelitaekni.is
Okkar þekking nýtist þér
Varmadælur
Hagkvæmur kostur til
upphitunar
Verð frá aðeins
kr. 145.000 m.vsk
Midea KMB-E09
Max 3,4 kW
2,65 kW við -7° úti og
20° inni hita (COP 2,85)
f. íbúð ca 40m2.
• Kyndir húsið á veturna
og kælir á sumrin
• Fyrir norðlægar slóðir
• Fjarstýring fylgir
• Hægt að fá WiFi sendi
svo hægt sé að stjórna
dælunni úr GSM síma
Uppsetningaaðilar og
umboðsmenn um allt
land
Mission Extreme
Umhverfisvænn kælimiðill
Leikstjórinn Robert Eggerssló rækilega í gegn meðsinni fyrstu mynd, TheWitch, árið 2015. Myndin
gerðist á 17. öld og fjallaði um land-
nemafjölskyldu í Bandaríkjunum
sem steypist í glundroða þegar þau
fer að gruna að elsta dóttirin í fjöl-
skyldunni sé norn. Myndinni var vel
tekið meðal hryllingsaðdáenda og var
sérstaklega hrósað fyrir frumleika.
Þá vakti athygli hversu ótrúlega
sannfærandi hún var sem períóda en
Eggers lagði allt að því þráhyggju-
kennda áherslu á að búningar, sviðs-
mynd og talsmáti persóna væri sam-
kvæmur tímabilinu.
Vitinn (The Lighthouse) er líka
períóda og gerist undir lok 19. aldar.
Hún segir frá tveimur mönnum,
Thomas Wake (Willem Dafoe) og
Ephraim Winslow (Robert Pattin-
son), sem eru vitaverðir á agnarlítilli
eyju lengst úti á ballarhafi. Wake hef-
ur unnið í vitanum um árabil en
Winslow er að mæta í fyrsta skipti og
ætlar einungis að dvelja á eyjunni í
fjórar vikur. Strax í upphafi mynd-
arinnar er okkur gert ljóst að hin
myrku öfl ráða ríkjum á þessu guðs-
volaða skeri, hvort sem þau eru raun-
veruleg eða ímynduð. Ábúendur eru í
það minnsta ásóttir af skelfilegum
hugarórum og eftir því sem líður á
dvölina verða Wake og Winslow sí-
fellt geðveikari og mörkin á milli
raunveruleika og martraða óljósari.
Myndin er skotin á svarthvíta filmu
og er ekki í breiðtjaldshlutföllum,
heldur í gamaldags ferningshlut-
föllum. Með því að hafa myndina
svarthvíta öðlast hún gamaldags
yfirbragð, sem er sjálfsagt það sem
Eggers sóttist eftir, verandi annál-
aður nostalgíunörd. Þetta er þó ekki
eintóm sýndarmennska, Eggers
vinnur virkilega vel með svarthvíta
formið og notar lýsingu á skapandi
hátt. Litla kvikmyndafræðingnum í
hjarta mínu finnst líka freistandi að
túlka titilinn og umfjöllunarefnið, hið
dáleiðandi og dulmagnaða „ljóshús“,
sem vísun til kvikmyndamiðlilsins
sjálfs, því gunnbyggingareining hans
er ljós og skuggi.
Líkt og fyrra verk höfundar, The
Witch, eða Nornin, flokkast The
Lighthouse sem hrollvekja án þess þó
að vera venjuleg hrollvekja. Hroll-
vekjur eru gjarnan formúlukenndar,
sem þarf ekki að vera galli, þvert á
móti þykir mörgum hryllingsaðdá-
endum eftirsóknarvert að slíkar
myndir fylgi formúlunni. The Lig-
hthouse er hinsvegar tilraunakennd-
ari en hin almenna hrollvekja, hún er
óræð, listræn og krefjandi. Hrynj-
andin er stundum hæg en ógnin er
alltumlykjandi og brýst stundum
fram með brjálæðislegu offorsi. Það
er ekki fjarri lagi að líkja stemning-
unni í myndinni við The Shining, þar
sem ríkir sambærileg óþægileg og
stigmagnandi sturlun.
Mikið er unnið með endurtekn-
ingar í myndinni og sífellt verið að
juðast í áhorfendum með dynjandi
þokulúðrum, hávaðaroki og ógnandi
sýnum sem birtast æ ofan í æ og
verða skelfilegri eftir því sem á líður.
Fyrir vikið er hún ögn endurtekn-
ingarsöm undir lokin og það hefði
hæglega mátt skera nokkrar mínútur
af henni. Engu að síður má líta svo á
að endurtekingarnar þjóni þeim til-
gangi að miðla hringiðukenndri til-
veru vitavarðanna, að þetta stöðuga
basl eigi fullkomlega að hamra inn
geðveikina.
Willem Dafoe hefur tekið þátt í
fjölbreyttum verkefnum gegnum árin
og enginn vafi á því að hann er frá-
bær leikari. Ég fullyrði samt að hann
hefur aldrei verið betri, það er sjald-
gæft að sjá aðra eins frammistöðu.
Thomas Wake birtist áhorfendum
sem einhverskonar martraðar-
kenndur Kolbeinn kafteinn, sjóbar-
inn, skeggjaður, úfinn eins og hafið
og mælskari en andskotinn. Línurnar
sem persónan fær eru frábærlega
skrifaðar og flutningurinn enn betri,
sumar af einræðum Wakes eiga skilið
að rata í sögubækurnar og vera
kenndar í leiklistarskólum. Leikur
Dafoes í þessari mynd er einhver sá
besti sem ég hef nokkurn tíma séð,
hann er á pari við það sem maður hef-
ur séð frá besta kvikmyndaleikara í
heimi, Daniel Day-Lewis. Mér er
mikið í mun að það komist til skila að
samanburður við Day-Lewis er
meiriháttar mál, hann er bestur í al-
heimi og þegar einhver kemst nálægt
því að sýna aðra eins takta eru það
stórtíðindi.
Pattinson skilar einnig sínu. Hann
er vitaskuld þekktastur fyrir að hafa
leikið vampíruna Edward Cullen í
Twilight-seríunni en síðastliðin ár
hefur hann staðfastlega reynt að fjar-
lægja sig frá þeirri ímynd og tekið
þátt í „alvarlegri“ verkefnum. Hann
lék í tveimur myndum eftir David
Cronenberg og stimplaði sig end-
anlega inn sem listrænn leikari í
Good Time árið 2017. Frammistaða
hans í The Lighthouse innsiglar að
hann er ekki bara góður leikari, held-
ur meðal þeirra bestu af sinni kyn-
slóð.
The Lighthouse er rosaleg mynd,
blýþung, ágeng og hávær og það er
mögnuð upplifun að sjá hana í bíó.
Minn en ekki þinn sjóhattur
Vitaverðir Willem Dafoe og Robert Pattinson í hlutverkum sínum í Vit-
anum, The Lighthouse, sem hlýtur fullt hús stiga hjá gagnrýnanda.
Bíó Paradís - RIFF
Vitinn bbbbb
Leikstjórn: Robert Eggers. Handrit: Ro-
bert Eggers og Max Eggers. Kvikmynda-
taka: Jarin Blaschke. Klipping: Louise
Ford. Aðalhlutverk: Willem Dafoe, Ro-
bert Pattinson. Bandaríkin og Kanada,
2019. 110 mín.
BRYNJA
HJÁLMSDÓTTIR
KVIKMYNDIR
Helgi Snær Sigurðsson
helgisnaer@mbl.is
Út við himinbláu sundin er yfir-
skrift tónleika sem haldnir verða í
Salnum í Kópavogi á laugardag, 5.
október, kl. 20.30. Á þeim verða
„gömlu, góðu söngkonurnar heiðr-
aðar og saga þeirra rifjuð upp í tali
og tónum ásamt gömlu lögunum
sem þær gerðu
vinsæl og hafa
lifað með þjóð-
inni í mörg ár,“
eins og segir í til-
kynningu vegna
tónleikanna. Er
þar átt við söng-
konur á borð við
Svanhildi Jak-
obsdóttur, Erlu
Þorsteinsdóttur,
Erlu Stef-
ánsdóttur, Hallbjörgu Bjarnadótt-
ur, Öddu Örnólfs, Soffíu Karls-
dóttur, Helenu Eyjólfsdóttur og
Mjöll Hólm en þrjár þeirra eru enn
að syngja og munu koma fram á
tónleikunum, þær Helena, Svanhild-
ur og Mjöll.
Aðrar söngkonur sem koma fram
eru Hugrún Sif Hallgrímsdóttir,
Hreindís Ylva Garðarsdóttir Holm
og Sigurlaug Vordís Eysteinsdóttir.
Með þeim leikur hljómsveit undir
stjórn Rögnvalds Valbergssonar og
sögumaður og kynnir verður Val-
gerður Erlingsdóttir. Rögnvaldur
leikur á hljómborð og hammond,
Jón Ólafur á bassa, Hugrún Sif á
flautur, Gísli Gamm átrommur og
Fúsi Ben á gítar. Rögnvaldur sá um
útsetningu allra laga á efnisskránni.
„Hvítu mávar“ og fleiri góð
Hulda Jónasdóttir átti hugmynd-
ina að tónleikunum og hefur séð um
skipulag þeirra en sambærilegir
tónleikar hafa farið fram í Hofi á
Akureyri og í Sæluviku Skagfirð-
inga. Hulda rekur fyrirtækið Gná
tónleika með eiginmanni sínum og
hafa þau skipulagt ýmsa tónleika og
þá m.a. styrktartónleika.
Spurð að því hvers vegna verið sé
að heiðra fyrrnefndar söngkonur,
„þær gömlu, góðu“, segir Hulda að
þau hafi valið gömul og eftir-
minnileg lög og athugað síðan hvaða
söngkonur úr þessum hópi væru
ennþá að. Lög sem þær fluttu á sín-
um tíma og gerðu vinsæl verða á
efnisskránni sem og lög annarra
söngkvenna sem eru sumar hverjar
látnar. Einhverjar þeirra sem hætt-
ar eru að koma fram á tónleikum
verða viðstaddar tónleikana sem
gestir, m.a. Adda Örnólfs. Á efnis-
skránni verða lög á borð við „Hvítu
mávar“, „Jón er kominn heim“,
„Sólbrúnir vangar“, „Við arineld“,
„Bjössi á Hól“ og „Í Hallormsstað-
arskógi“.
Heyrist sjaldan
„Mér finnst svo leiðinlegt hvað
hún heyrist lítið þessi gamla tón-
list,“ segir Hulda þegar hún er
spurð að því hvers vegna hún hafi
viljað halda tónleika af þessu tagi.
Aðalástæðan hafi því verið að leyfa
þessum lögum að heyrast á ný sem
heyrist varla lengur í útvarpi og eða
á tónleikum.
Hulda segist vilja vekja upp
minningar með því að leyfa fólki að
heyra þessi gömlu, góðu lög. Kynn-
irinn, Valgerður, mun bæði kynna
lög og söngkonur og segja sögur.
En hvaða sögur skyldu það nú
vera? „Við höfum verið að yfirheyra
þessar þrjár söngkonur sem verða
með okkur, þær eru að segja okkur
sögur úr bransanum, hvernig
stemningin var í bransanum á þess-
um árum þegar þær voru hvað vin-
sælastar. Það koma þarna ýmsar
skemmtilegar sögur úr bransanum,
t.d. af því þegar þær voru að spila á
vellinum og af gömlu stöðunum sem
voru vinsælastir á þessum árum,“
svarar Hulda. Þær Helena, Svan-
hildur og Mjöll sögðu Valgerði þess-
ar sögur og verða þær rifjaðar upp
eða endursagðar og einnig verða
sagðar sögur af lögum á efnis-
skránni. „Hún fer líka svolítið aftur
í stemninguna frá þessum árum og
rifjar upp hvernig skemmtanalífið
var,“ bætir Hulda við.
Miðasala fer fram á vef Salarins,
salurinn.is, og einnig í síma
4417500.
Gömlu, góðu lögin
sungin í Salnum
Mjöll
Hólm
Hugrún Sif
Hallgrímsdóttir
Helena
Eyjólfsdóttir
Svanhildur
Jakobsdóttir
Hulda
Jónasdóttir Hreindís Ylva
Garðarsdóttir
Sigurlaug V.
Eysteinsdóttir
 Helena, Svanhildur og Mjöll meðal þeirra sem koma fram