Morgunblaðið - 12.10.2019, Blaðsíða 10

10 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 12. OKTÓBER 2019
BAKSVIÐ
Baldur Arnarson
baldura@mbl.is
Vísbendingar eru um að kostnaður
við húsnæði á Íslandi, sem hlutfall
af ráðstöfunartekjum, hafi lækkað á
síðustu árum. Með því gæti hlut-
fallið á Íslandi hafa farið lækkandi í
samanburði við önnur lönd, þ.m.t.
önnur norræn
ríki. Fjallað er
um þessa þróun í
nýrri skýrslu Ís-
landsbanka, Ís-
lenskur íbúða-
markaður.
Segir þar að
heildarkostnaður
við húsnæði, sem
hlutfall af ráð-
stöfunartekjum,
sé sennilega besti
mælikvarðinn þegar kostnaður við
að eiga húsnæði er borinn saman
milli landa.
Svipaður og í Noregi
„Hlutfallið hér á landi nemur 20%
líkt og í Noregi og er það á bilinu
2-8 prósentustigum lægra en í Sví-
þjóð (22%) og Danmörku (28%).
Þegar tekið er tillit til alls kostnaðar
og kaupmáttar launa er húsnæðis-
kostnaður hér á landi því vel sam-
keppnishæfur við önnur lönd,“ segir
þar m.a.
Niðurstaðan vekur athygli í ljósi
umræðunnar um háan húsnæðis-
kostnað á Íslandi. Benda skýrslu-
höfundar m.a. á að orkukostnaður
sé afar samkeppnishæfur hér á
landi. Til dæmis sé húshitunar-
kostnaður allt að 3,5 sinnum hærri
annars staðar á Norðurlöndum.
Elvar Orri Hreinsson, hagfræð-
ingur hjá Íslandsbanka, segir að-
spurður að tölurnar fyrir Ísland í
þessum samanburði séu frá árinu
2016. Þá hafi verið mikil þensla á ís-
lenskum húsnæðismarkaði og
kostnaður við að eiga húsnæði hærri
fyrir vikið. Síðan hafi dregið úr
spennu á markaðnum. Þá hafi laun
síðan hækkað með kjarasamning-
um, kaup- og leiguverð staðnað og
íbúðavextir lækkað.
Samandregið sé því líklegt að
heildarkostnaður við að eiga hús-
næði á Íslandi sé orðinn lægri en í
Noregi. Það myndi aftur þýða að
kostnaðurinn sem hlutfall af ráð-
stöfunartekjum á Norðurlöndum sé
aðeins lægri í Finnlandi en á Ís-
landi.
Elvar Orri telur aðspurður líklegt
að Ísland hafi unnið sig frekar upp
listann eftir vaxtalækkanir síðustu
daga. „Þá virðast einnig margir
vera að greiða hærri vexti en þörf
krefur. Því er í raun fyrir hendi
tækifæri til enn frekari vaxtalækk-
unar hjá heimilum landsins í formi
endurfjármögnunar á háum vaxta-
kjörum yfir á lægri kjör sem nú
standa til boða,“ segir Elvar Orri.
Það sé augljóst mál að þeir dagar
séu liðnir að húsnæðiskostnaður sé
óeðlilega hár á Íslandi.
„Það kemur líka fram í skýrslunni
að hlutfall fólks á leigumarkaði er
hærra annars staðar í Evrópu en á
Íslandi. Það gleymist oft í um-
ræðunni að leigumarkaðurinn á
Norðurlöndum er dýr. Það kemur í
ljós að húsaleiga er lægri sem hlut-
fall af ráðstöfunartekjum en í þess-
um löndum,“ segir Elvar Orri.
Sögulega mikill stöðugleiki
Seðlabanki Íslands hefur mark-
mið um 2,5% verðbólgu. Það mark-
mið náðist frá febrúar 2014 og fram
í mars 2018. Verðbólgan fór hæst í
3,7% í desember sl. en hefur undan-
farið lækkað og mælist nú 3%. Eins
og sjá má á grafi hér fyrir ofan er
það lítil verðbólga í sögulegu sam-
hengi. Þá ekki síst í ljósi þess að nú
er niðursveifla en samdrætti hefur
jafnan fylgt verðbólguskot. Á síð-
ustu öld voru gengisfellingar tíðar.
Elvar Orri segir aðspurður að
þessi verðstöðugleiki vitni um
breytingar á íslenska hagkerfinu.
„Við erum með gjörólíkt hagkerfi
og sterkari stoðir undir gjaldeyris-
öflun en áður. Sveiflurnar voru
miklu meiri. Það er að miklu leyti
vegna þess að nú dreifist gjaldeyris-
sköpun með öðrum hætti en fyrir
nokkrum áratugum. Sjávarútvegur-
inn var ráðandi. Gengi krónu réðst
mikið til af gæftum úr hafinu. Nú er
gjaldeyrisstaðan allt önnur. Þjóðar-
búið er með nettóeignastöðu gagn-
vart útlöndum,“ segir Elvar Orri.
„Þótt við myndum fá meiri verð-
bólgu þá erum við líka betur í stakk
búin að takast á við hana en áður
enda búa heimili, fyrirtæki og hið
opinbera við minni skuldsetningu.“
Samanburður á húsnæðiskostnaði
Hlutfall húsnæðiskostnaðar
af ráðstöfunartekjum*
Heildarskuldir sem hlutfall af
ráðstöfunartekjum 2018
Hlutfall fólks á aldrinum 25-29 ára
sem býr í foreldrahúsum 2017
ESB Ísland** Noregur
Svíþjóð Finnland Danmörk
Grikkland
Serbía
Danmörk
Búlgaría
Þýskaland
Sviss
Bretland
Holland
N-Makedónía
Rúmenía
Ungverjaland
Tékkland
Svíþjóð
ESB
Slóvakía
Ísland
Noregur
Belgía
Pólland
Tyrkland
Spánn
Finnland
Austurríki
Frakkland
Króatía
Lettland
Portúgal
Lúxemborg
Litháen
Ítalía
Írland
Slóvenía
Eistland
Kýpur
Malta
Slóvenía
Pólland
Tékkland
Síle
Ítalía
Ísland
Austurríki
Þýskaland
Belgía
Frakkland
Bandaríkin
Finnland
Spánn
Portúgal
Bretland
Danmörk
Kanada
Svíþjóð
Írland
Ástralía
Holland
*Byggt á nýlegustu gögnum fyrir hverja þjóð á tímabilinu 2016-2018. **Árið 2016. Heimild: Íslandsbanki/Eurostat.
85%
20%
39%
9%
20%
7%
9%
4%
Verðbólga á Íslandi 1918-2019
1918 1928 1938 1948 1958 1968 1978 1988 1998 2008 2018
2015-1018
Gjaldeyrissköpun eykst
með vexti ferðaþjónustu
80%
60%
40%
20%
0%
-20%
-40%
Árlegar breytingar á verði matvöru og vísitölu neysluverðs án húsnæðis
2015
Fjármagns-
höft afnumin
Heimild: Hagstofa Íslands/Seðlabanki Íslands Matvörur Vísitala án húsnæðis
Lántakar endurfjármagni lánin
 Vísbendingar eru um að húsnæðiskostnaður á Íslandi sé orðinn einn sá lægsti á Norðurlöndum
 Lágur orkukostnaður á þátt í því  Hagfræðingur hvetur fólk til að endurfjármagna íbúðalánin
Elvar Orri
Hreinsson