Tímarit hjúkrunarfræðinga - 2017, Side 62

sem uppfylltu skilyrði fyrir þátttöku í rannsókninni og sam -
þykktu þeir allir þátttöku.
Matstæki
The Finnish Diabetes Risk Score (FINDRISK-matstækið) var
útbúið í Finnlandi á árunum 1987 til 1992. FINDRISK-mats -
tækið er einfalt, hagnýtt og upplýsandi og metur hvort einstak-
lingar eru í áhættuhópi að fá sykursýki 2 á næstu 10 árum
(Lindström og Tuomilehto, 2003). Það byggist á heilsufars-
upplýsingum og líkamsástandi þátttakenda. FINDRISK-mats -
tækið er frítt og er það aðgengilegt á internetinu. Það tekur um
10 til 15 mínútur að svara spurningunum í matstækinu ef mæl-
ingar á hæð, þyngd og ummáli mittis eru gerðar í leiðinni, ann-
ars um 5 mínútur.
Þegar matstækið var útbúið var slembiúrtak fengið úr
finnsku þjóðskránni árin 1987 (4746 einstaklingar) og 1992
(4615 einstaklingar). Úrtakið var 6,6% af íbúum einnar sýslu á
aldrinum 25–64 ára og var lagskipt þannig að 250 einstaklingar
af báðum kynjum í hverjum 10 ára aldurshópi lentu í úrtakinu.
Einstaklingunum var fylgt eftir í 5 og 10 ár og lokamat á mats -
tækinu byggðist á því hvort þátttakendur hefðu fengið sykur -
sýki sem krefðist lyfjameðferðar eða ekki. Þátttakendum var
sendur spurningalisti þar sem spurt var út í heilsufar og lífsstíl,
en jafnframt fóru fram mælingar á heilsugæslustöð á hæð,
þyngd og ummáli mittis, fastandi blóðsykri og gert var sykur -
þolspróf. Samanburður var gerður á spurningalistanum, sykur -
þolsprófi og blóðsykursmælingum. Með því var hægt að greina
helstu áhættuþætti og forspárgildi fyrir sykursýki 2 eins og
nauðsynlegt er að hafa í matstæki til að meta hættuna á að fá
sykursýki 2 á næstu 10 árum (Lindström og Tuomilehto, 2003).
Í FINDRISK-matstækinu eru átta spurningar, sjá mynd 1.
Stigagjöf fyrir hverja spurningu er samkvæmt viðmiðunar-
gildum sem byggð eru á áhættuþáttunum. Heildarstigagjöf er
frá núll stigum upp í 21 stig. Eftir því sem heildarstigin eru fleiri
eykst áhætta á að fá sykursýki 2. Viðmiðunargildið ≥9 sýndi
77% næmni og 76% sérhæfni hjá þeim sem fylgst var með í 10
ár og 81% næmni og 76% sérhæfni hjá þeim sem fylgst var með
í 5 ár (Lindström og Tuomilehto, 2003). Höfundar FINDRISK-
matstækisins miða við að sá sem fær 8 stig eða færri teljist í
lítilli áhættu, þeir sem fá 9 til 14 stig eru taldir í miðlungs -
áhættu, 15 til 20 stig telst mikil áhætta, 21 stig og þar yfir mjög
mikil áhætta við að fá sykursýki 2 á næstu 10 árum (Lindström
og Tuomilehto, 2003; Paulweber o.fl., 2010).
Framkvæmd / gagnasöfnun
Innan fyrirtækisins, þar sem rannsóknin var gerð, er öllu starfs-
fólki boðið árlega í heilsufarsmælingar því að kostnaðarlausu.
Álitið var hagkvæmast að tengja gagnaöflun rannsóknarinnar
við heilsufarsmælingarnar. Hjúkrunarfræðingarnir, sem önn -
uð ust heilsufarsmælingarnar, aðstoðuðu við gagnaöflun rann-
sóknarinnar, mældu blóðþrýsting, púls, hæð, þyngd, ummál
mittis og blóðsykur, og sáu um að óska eftir þátttöku starfsfólks
í rannsóknina. Þeim sem samþykktu þátttöku í rannsókninni
var vísað inn í annað herbergi þar sem fyrsti höfundur greinar -
innar framkvæmdi lokagagnasöfnun rannsóknarinnar.
Tölfræðileg úrvinnsla
Við gagnagreiningu var notað tölfræðiforritið Statistical Pack -
age for the Social Siences, útgáfa 15,0 (SPSS). Marktæknimörk í
rannsókninni voru sett við p<0,05. Til að bera saman kyn og
spurningar þar sem hægt var að reikna meðaltal (stikaðar mæl-
ingar) var notað t-próf óháðra hópa. Kíkvaðratpróf og raðfylgni -
stuðullinn Kendalls tá-c voru notuð til að skoða hvort mark-
tækur munur væri innan spurninga í FINDRISK-matstækinu
eftir kyni. Línuleg aðhvarfsgreining var gerð til að athuga tengsl
á milli heildarstigafjölda FINDRISK-matstækisins og kyns,
blóðsykurs og slag- og hlébilsþrýstings.
Siðfræði
Siðanefnd Sjúkrahúsins á Akureyri veitti leyfi fyrir rannsókn-
inni (nr. 7/2013) og var Persónuvernd tilkynnt um rannsóknina.
Haft var samband við framkvæmdastjóra viðkomandi fyrirtækis
sem gaf leyfi fyrir því að gagnaöflun færi fram. Einnig var haft
samband við hjúkrunarfræðinga Heilsuverndar sem veittu
samþykki sitt við að aðstoða við gagnaöflun. Þátttakendum í
rannsókninni var afhent kynningarblað um rannsóknina.
jóhanna margrét ingvadóttir og árún k. sigurðardóttir
62 tímarit hjúkrunarfræðinga • 1. tbl. 93. árg. 2017 !
Mynd 1. Íslensk útgáfa af FINDRISK-matstækinu.