Læknablaðið - jan 2020, Qupperneq 12

12 LÆKNAblaðið 2020/106
R A N N S Ó K N
hjartasjúkdóma, krabbameins og sykursýki næmi samtals um 750
milljörðum Bandaríkjadala.
Á Íslandi er kostnaður vegna þrálátra verkja einnig mikill.
Samkvæmt upplýsingum á heimasíðu Tryggingastofnunar ríkis-
ins (TR) var algengi örorku hjá konum 9,5% í desember 2013 og
6% hjá körlum. Geðraskanir og stoðkerfisraskanir hafa verið al-
gengustu orsakir örorku á Íslandi undanfarin ár. Í desember 2005
voru orsakir örorku hjá konum 31,1% vegna geðraskana og 35,1%
vegna stoðkerfisraskana, en sambærilegar tölur hjá körlum voru
40,8% og 17,3%.23 Samkvæmt staðtölum TR í janúar 2019 var fjöldi
örorkulífeyrisþega 18.061 og þar af konur tæp 11.000. Nýgengi
einstaklinga með 75% örorkumat var 1614 á árinu 2018 samkvæmt
sömu heimild.24
Kostnaðarvirkni þverfaglegrar verkjameðferðar hefur talsvert
verið rannsökuð. Okifuji kemst að þeirri niðurstöðu að fyrirliggj-
andi rannsóknir sýni að þverfagleg verkjameðferð sé vænleg leið
fyrir langtíma verkjasjúklinga og sé auk þess mun ábatasamara
(cost effective) heldur en skurðaðgerðir eða hefðbundin læknisfræði-
leg nálgun (conventional medical interventions), sérstaklega þegar
litið er til þess að þeir sem sækja þverfaglegu verkjameðferðina
eru oft búnir að leita annarra leiða áður án viðunandi árangurs.25
Því er haldið fram að þverfagleg verkjameðferð sé árangursríkasta
og hagkvæmasta meðferð við þrálátum verkjum sem í boði er.13,19
Hér verður greint frá niðurstöðum framhaldsrannsóknar á
heilsuhagfræðilegum árangri þverfaglegrar verkjameðferðar á
Reykjalundi.
Efniviður og aðferð
Þátttakendur voru sjúklingar skráðir á biðlista til meðferðar á
verkjasviði Reykjalundar frá upphafi árs 2004 til vors 2008. Í heild
voru 136 sjúklingar valdir með kerfisbundnu slembiúrtaki (sy-
stematic random sample), þar sem fimmta hver beiðni um meðferð á
verkjasviði var valin til þátttöku. Þátttökuskilmerki voru að sjúk-
lingar væru á aldrinum 18-65 ára, hefðu ekki illkynja sjúkdóma
(krabbamein), hefðu ekki áður komið til meðferðar og töluðu ís-
lensku. Af mismunandi ástæðum féllu 24 einstaklingar út úr rann-
sókninni (allnokkrir hófu ekki meðferð og nokkrir féllu út vegna
annarra sjúkdóma eða slysfara). Þannig urðu 112 virkir þátttak-
endur í rannsókninni. Þeir einstaklingar sem völdust inn í rann-
sóknina komu fyrst í viðtal og skoðun á göngudeild 6 vikum áður
en meðferð hófst. Sjúklingar veittu þá jafnframt skriflegt upplýst
samþykki fyrir þátttöku. Spurningalistar voru lagðir fyrir auk
þess sem klínísk skoðun fór fram. Meðferðin stóð í 6 vikur og við
upphaf og lok hennar voru sömu spurningalistar lagðir fyrir ásamt
því að gerð var klínísk skoðun. Áttatíu sjúklingar voru í þörf fyrir
hugræna atferlismeðferð (HAM) og fékk helmingur (annar hver)
þeirra slíka meðferð (sjá töflu I). Í endurhæfingarmeðferðinni er
lögð áhersla á lífsstílsbreytingar og sjúklingar eru virkjaðir til
sjálfsmeðferðar, meðal annars aukinnar hreyfingar, auk þess sem
áhersla er lögð á aukna félagslega virkni. Sjúklingar fá fræðslu í
verkjaskóla, læra streitustjórnun, líkamsvitund og fá einstaklings-
meðferð hjá iðjuþjálfum og sjúkraþjálfurum. Þriðjungur sjúkling-
anna fékk auk þess hugræna atferlismeðferð og annar þriðjungur
stuðningsviðtöl, en þessir sjúklingar voru með miðlungs alvarleg
kvíða- og þunglyndiseinkenni. Eftir útskrift komu sjúklingar tví-
vegis til eftirfylgdarskoðunar, eða einu og þremur árum eftir að
meðferð lauk, og voru sömu mælitæki og áður þá lögð fyrir. Í eft-
irfylgdarskoðun eftir eitt ár komu 90 sjúklingar og 73 eftir þrjú ár
(mynd 1).
Spurningalistar
Þeir spurningalistar sem voru lagðir fyrir í rannsókninni og verða
notaðir í þessari úttekt voru; SF-36 (The Short Form (36) Health
Survey) lífsgæðakvarðinn, spurningalisti um ótta og hliðrun (Fe-
ar-Avoidance Beliefs Questionnaire, FABQ), spurningalistar Becks
um kvíða (Beck‘s Anxiety Inventory, BAI) og þunglyndi (Beck‘s
Depression Inventory-II, BDI-II) og verkir voru metnir á tölu-
kvarða 0-10 (Numeric Rating Scale, NRS). Ásamt þessu var gerð
kostnaðarnytjagreining.
The Short Form (36) Health Survey (SF-36, útgáfa 2.0) sam-
anstendur af 36 spurningum sem ætlað er að meta heilsutengd
lífsgæði fólks. Listinn hefur tvo meginþætti, metur líkamlega- og
Mynd 1. Flæðirit yfir
inntöku í rannsókn, svo og
brottfall í eftirfylgd eftir eitt
og þrjú ár.