Læknablaðið - nóv. 2019, Blaðsíða 13

LÆKNAblaðið 2019/105 485
R A N N S Ó K N
Kreppan 2008. Í 10 ára aðdraganda hrunsins 2008 er meðaltalið
15,8/100.000 og er það sama meðaltal og fyrir allt tímabilið. Þó má
benda á að 5 ára meðaltal fyrir árið 2008 var 14,5/100.000 (mynd
6). Meðaltal 2001-2017 er 15,3/100.000. Hærra 10 ára meðaltal árin
fyrir 2008 orsakast af óvenju hárri sjálfsvígstíðni árin 1998-2000.
Stefnulínan er lárétt.
Sköluðum frávikum frá væntanlegu nýgengi sjálfsvíga er lýst í
mynd 7. Þegar heildarmyndin er skoðuð frá 1911 til 2017 og quasi-
Poisson-líkan metið, sést að dreifing frávika er eðlileg.23 Á lóðrétta
ásnum eru staðalfrávik. Kreppum er lýst með skyggðu svæðunum.
Það blasir við að stóru frávikin tvö (þrjú staðalfrávik eða meira)
virðast ótengd krepputímabilum. Þetta má einnig sjá á mynd 8,
en þar er niðurstaðan sett fram á annan hátt. Hér er stuðst við
fjölda sjálfsvíga í rauntölum, ekki sem hlutfall íbúafjölda. Fjölgar
sjálfsvígum því í takti við vaxandi íbúafjölda. Myndin sýnir upp-
safnaða kvaðratsummu (CUSUMSQ) staðlaðra frávika.24 Ferlið í
gegnum allt tímabilið er mjög nálægt því að vera bein lína, sem
ber að túlka sem vísbendingu um stöðugt ástand. Aðrar grein-
ingar á tímaraðaeiginleikum, svo sem skoðun sjálffylgnifalls, gefa
ekki tilefni til ályktana um sterkar sveiflur í sjálfsvígstíðni. Niður-
Mynd 2. Kreppan 1931. Þróun sjálfsvíga fyrir og eftir upphafsárið.
Mynd 1. Kreppan 1918. Þróun sjálfsvíga fyrir og eftir upphafsárið.
Mynd 3. Kreppan 1948. Þróun sjálfsvíga fyrir og eftir upphafsárið.
Mynd 5. Kreppan 1991. Þróun sjálfsvíga fyrir og eftir upphafsárið.
Mynd 6. Kreppan 2008. Þróun sjálfsvíga fyrir og eftir upphafsárið.
Mynd 4. Kreppan 1968. Þróun sjálfsvíga fyrir og eftir upphafsárið.

Mynd 1. Kreppan 1918. Þróun sjálfsvíga fyrir og eftir upphafsárið.

Mynd 2. Kreppan 1931. Þróun sjálfsvíga fyrir og eftir upphafsárið.

13.2
15.6
11.5 11.8
9.8
0
2
4
6
8
10
12
14
16
18
20
1918
11.2
8.9 8.2
14.3 14.3
0.0
2.0
4.0
6.0
8.0
10.0
12.0
14.0
16.0
18.0
20.0
1931
1911-1913 1913-1917 1918 1919-1923 1924-1929
NÝ
G
EN
G
I

Mynd 1. Kreppan 1918. Þróun sjálfsvíga fyrir og eftir upphafsárið.

Mynd 2. Kreppan 1931. Þróun sjálfsvíga fyrir og eftir upphafsárið.

13.2
15.6
11.5 11.8
9.8
0
2
4
6
8
10
12
14
16
18
20
1918
11.2
8.9 8.2
14.3 14.3
0.
2.
4.
6.
8.
10.0
12.0
14.0
16.0
18.0
20.0
1931
1921-1925 1926-1930 1931 1932-1936 1937-1941
NÝ
G
EN
G
I
1938-1942 1943-1947 1948 1949-1953 1954-1958
NÝ
G
EN
G
I

Mynd 3. Kreppan 1948. Þróun sjálfsvíga fyrir og eftir upphafsárið.

Mynd 4. Kreppan 1968. Þróun sjálfsvíga fyrir og eftir upphafsárið.

12.1
18.9
12.1
14.5 13.9
0.0
2.0
4.0
6.0
8.0
10.0
12.0
14.0
16.0
18.0
20.0
1968
15.3
13.0
10.4
16.1 15.9
0.0
2.0
4.0
6.0
8.0
10.0
12.0
14.0
16.0
18.0
20.0
Ax
is
Ti
tle
1948
1958-1962 1963-1967 1968 1969-1973 1974-1978
1981-1985 1986-1990 1991 1992-1996 1997-2001
NÝ
G
EN
G
I

Mynd 3. Kreppan 1948. Þróun sjálfsvíga fyrir og eftir upphafsárið.

Mynd 4. Kreppan 1968. Þróun sjálfsvíga fyrir og eftir upphafsárið.

12.1
18.9
12.1
14.5 13.9
0.0
2.0
4.0
6.0
8.0
10.0
12.0
14.0
16.0
18.0
20.0
1968
15.3
13.0
10.4
16.1 15.9
0.0
2.0
4.0
6.0
8.0
10.0
12.0
14.0
16.0
18.0
20.0
Ax
is
Ti
tle
1948
NÝ
G
EN
G
I

Mynd 5. Kreppan 1991. Þróun sjálfsvíga fyrir og eftir upphafsárið.

Mynd 6. Kreppan 2008. Þróun sjálfsvíga fyrir og eftir upphafsárið.

17.7 18.2
18.7
13.8
17.2
0.0
2.0
4.0
6.0
8.0
10.0
12.0
14.0
16.0
18.0
20.0
1991
16.5
14.1 15.2
15.4 15.1
0.0
2.0
4.0
6.0
8.0
10.0
12.0
14.0
16.0
18.0
20.0
2008
1998-2002 2003-2007 2008 2009-2013 2014-2017
NÝ
G
EN
G
I

Mynd 5. Kreppan 1991. Þróun sjálfsvíga fyrir og eftir upphafsárið.

Mynd 6. Kreppan 2008. Þróun sjálfsvíga fyrir og eftir upphafsárið.

17.7 18.2
18.7
13.8
17.2
0.0
2.0
4.0
6.0
8.0
10.0
12.0
14.0
16.0
18.0
20.0
1991
16.5
14.1 15.2
15.4 15.1
0.0
2.0
4.0
6.0
8.0
10.0
12.0
14.0
16.0
18.0
20.0
2008