Læknablaðið - nóv. 2019, Blaðsíða 23

LÆKNAblaðið 2019/105 495
R A N N S Ó K N
því að hætta í hjartaendurhæfingu eru meðal annars læknisfræði-
legar en einnig fjárhagslegar áhyggjur og skortur á hvatningu.10,15,28
Þrátt fyrir að hjartaendurhæfing hjartabilaðra hafi sýnt fram á
jákvæðan árangur til bættra lífsgæða er hún því miður illa nýtt úr-
ræði.8 Við hjartabilun skerðast lífsgæði og kostnaður vegna sjúk-
dómsins er mikill, bæði fyrir einstaklingana sjálfa og samfélagið
í heild sinni. Innlagnir á sjúkrahús og líkamleg einkenni, eins og
mæði og þrekleysi, geta haft mikil áhrif á líf fólks og aðstandenda
þeirra. Hjartaendurhæfing ætti að vera hluti af meðferð til að bæta
lífsgæði og draga úr einkennum hjartabilunar. Markvisst eftirlit
er nauðsynlegt en það getur orðið til þess að gripið sé fyrr inn í
atburðarás ef sjúkdómur og einkenni sjúklings versna.29,30
Við áhættuflokkun hjartaendurhæfingar er afkastageta undir
1,0 w/kg einn af þeim þáttum sem flokkaðir eru í háa áhættu. Það
er því mikill ávinningur af að auka líkamlega afkastagetu einstak-
lings og færa hana yfir 1,0 w/kg. Klínískar leiðbeiningar mæla með
hjartaendurhæfingu sem einu af meðferðarúrræðum fólks með
hjartabilun.11 Líkamleg og andleg heilsa verður betri12 ásamt því
að einstaklingar hafa reglulegt aðgengi að heilbrigðisstarfsfólki.
Á rannsóknartímabilinu voru aðeins 76 manns með hjartabilun
eða skerðingu á útstreymisbroti hjarta sem stunduðu hjartaendur-
hæfingu og luku þjálfunartímabili á HL-stöðinni, sem er áhyggju-
efni. Það bendir til þess að hjartaendurhæfing sé vannýtt úrræði
hér á landi sem erlendis.8
Hjartaendurhæfing er meðferðarúrræði niðurgreitt af Sjúkra-
tryggingum Íslands en hlutur sjúklings getur engu að síður verið
stór kostnaðarliður fyrir fólk með lágar ráðstöfunartekjur. Í maí
2017 var gerð breyting á greiðsluþátttöku sjúkratrygginga sem
auðveldaði þessum hópi að nýta sér hjartaendurhæfingu sem með-
ferðarúrræði. Mögulega skýrir það að hluta fjölgun einstaklinga
í hjartaendurhæfingu en síðustu 18 mánuði rannsóknartímabils
voru 29 þátttakendur. Erfiðleikar við að komast til og frá þjálfun
geta einnig verið takmarkandi þáttur þar sem töluverður kostn-
aður getur falist í því fyrir þá sem ekki hafa aðgang að bíl. Miðað
við fjölda hjartabilaðra sem greinast ár hvert á Íslandi eru fáir sem
nýta sér hjartaendurhæfingu á HL-stöðinni sem meðferðarúrræði
en hafa ber í huga að hluti hópsins býr á landsbyggðinni og aðrir
sækja hjartaendurhæfingu á Reykjalund, auk þess sem sumir hafa
ekki líkamlega getu til að sækja þjálfun vegna alvarleika einkenna
eða annarra sjúkdóma.
Mikilvægt er að nýta hjartaendurhæfingu sem meðferðar-
möguleika fyrir fólk með hjartabilun en huga þarf að því hvernig
best er að ná til hópsins. Heilbrigðisstarfsmenn sem sinna þessum
einstaklingum eru í lykilhlutverki. Mögulega þurfa þeir sem hafa
hvað minnsta afkastagetu að byrja þjálfun hægar, í heimasjúkra-
þjálfun og á sjúkrastofnunum. Þjálfunin nýttist þeim sem höfðu
lága afkastagetu vel en sá hópur þarf að öllum líkindum mesta
hvatningu til þess að byrja og aðhald til að halda áfram. Kostnaður
við þjálfun og að komast til og frá þjálfun er þáttur sem þarf að
huga að og leita leiða til að koma í veg fyrir að takmarki möguleika
einstaklinga á að nýta þetta meðferðarúrræði.
Vitundarvakning hefur orðið í þjóðfélaginu á síðustu árum
varðandi hreyfingu og þjálfun. Öflugt starf Janusar Guðlaugsson-
ar varðandi heilsubætandi áhrif hreyfingar (fjölþætt heilsuefling
í sveitarfélögum) og þjálfun fólks 65 ára og eldri hefur orðið til
þess að auka þekkingu almennings á jákvæðum áhrifum þjálfun-
ar. Mikilvægt er að nýta þessa þekkingu til enn frekari áherslu á
daglega hreyfingu og markvissa þjálfun og ekki síður fyrir þá sem
kljást við sjúkdóma eins og hjartabilun.
Styrkleikar rannsóknar og takmarkanir
Hjartaendurhæfingin sem skjólstæðingar sóttu var markviss og
vel skilgreind þar sem fræðsla var hluti af meðferðinni. Þeir sem
stóðu að þjálfuninni og skipulögðu þjálfunartímabilið höfðu ekki
vitneskju um að gögn yrðu notuð til rannsóknar síðar. Afkastageta
var greind út frá mismunandi breytum sem gefur dýpri mynd af
áhrifum þjálfunar.
Takmörkun rannsóknarinnar er hve fáir reyndust vera í
gagnasafninu miðað við rúmlega 8 ára tímabil og ennfremur
hversu fáar konur. Því er einungis hægt að fá vísbendingar um
mun á milli kynja. Aðeins voru greind gögn þeirra sem luku há-
marksþolprófi við upphaf og lok þjálfunartímabils. Mögulega
hafa þeir sem voru hvað veikastir ekki lokið þjálfunartímabilinu.
Samantekt
Niðurstöður leiða í ljós að hjartaendurhæfingin sem starfrækt er
á HL-stöðinni í Reykjavík skilar góðum árangri þar sem afkasta-
geta jókst marktækt á þjálfunartímabili. Eldri aldurshópurinn
bætti sig marktækt meira en yngri aldurshópurinn. Ekki reyndist
vera marktækur munur á aukningu afkastagetu milli þeirra sem
voru með útstreymisbrot hjarta undir 40% og þeirra sem voru með
útstreymisbrot 40% og hærra. Það er áhyggjuefni að konur nýti
ekki möguleika á hjartaendurhæfingu eins vel og karlar en hlutfall
þeirra í þjálfuninni var aðeins 9%. Gögn þessara kvenna gefa þó
Tafla lV. Afkastageta eftir fjölda (n), ástundun, meðaltal og fjórðungsmörk.
Mæting að meðaltali oftar en
tvisvar í viku eða sjaldnar
Grunnmæling (w/kg) Lokamæling (w/kg) Breyting Hlutfallsleg breyting
Allir >2 (n=65) 1,59 [1,3-1,9] 1,86 [1,4-2,1] 0,27 [0,1-0,4] 0,18 [0,09-0,25]
Allir ≤2 (n=11) 1,67 [1,35-1,95] 1,80 [1,55-2,1] 0,13 [0-0,25] 0,08 [0-0,18]
Karlar >2 (n=60) 1,63 [1,3-1,9] 1,90 [1,58-2,12] 0,27 [0,1-0,4] 0,17 [0,09-0,23]
Karlar ≤2 (n=9) 1,84 [1,6-2,1] 2,01 [1,8-2,1] 0,17 [0-0,3] 0,11 [0-0,25]
Konur >2 (n=5) 1,10 [0,9-1,2] 1,38 [1,2-1,3] 0,28 [0,3-0,4] 0,30 [0,16-0,44]
Konur ≤2 (n=2) 0,90 [0,9-0,9] 0,85 [0,82-0,88] -0,05 [(-0,07)-(-0,02)] -0,06 [(-0,08)-(-0,03)]
w = vött