Læknablaðið - nóv. 2019, Blaðsíða 34

506 LÆKNAblaðið 2019/105
Y F I R L I T
töflur og joðtöflur hafa einnig verið notaðar til að drepa sýkla en
þá þarf vatnið að vera sæmilega tært og helst síað áður. Þessu til
viðbótar má hreinsa vatn án utanaðkomandi efna, til dæmis með
notkun lampa sem gefa frá sér útfjólublátt ljós eða með notkun
sólarorku. Algengt er að fá niðurgang í háfjallaferðum og kvið-
verkir geta oft fylgt honum.74 Í slíkum aðstæðum er mikilvægt að
drekka vel af vökva með sykri og söltum.75,76 Ekki er mælt með
sýklalyfjum nema augljóst sé að um alvarlega bakteríusýkingu
sé að ræða og er þá stundum gripið til síprófloxasíns. Sýklalyfja-
ónæmi er útbreitt og vaxandi vandamál í mörgum þeirra landa
sem fjallgöngumenn heimsækja. Óþarfa sýklalyfjataka raskar
jafnframt eðlilegri þarmaflóru líkamans sem getur valdið frekari
meltingaróþægingum eins og niðurgangi. Auk þess eykur sýkla-
lyfjagjöf hættu á að sýklalyfjaónæmar bakteríur nái langvarandi
bólfestu í meltingarfærum.77 Vindgangur er algengt vandamál
og getur bæði tengst breyttu mataræði en einnig því að hraðari
öndun verður til þess að meira er gleypt af lofti.78
Augnvandamál
Helsta augnvandamál í mikilli hæð er bráð hornhimnubólga (acute
keratitis), oft kallað snjóblinda, sem stafar af mikilli UV-geislun í
hæð ásamt þurru og köldu lofti.79 Einkenni eru verkir í augum,
roði, aðskotahlutstilfinning, aukin táramyndun, ljósfælni og skert
sjón. Oft líða nokkrir klukkutímar frá geislun þar til einkenni
koma fram en oftast ganga þau til baka á einum til þremur dögum.
Meðferð er fólgin í notkun gervitára og stundum sýklalyfjadrop-
um með bólgueyðandi sterum.79 Hægt er að verjast snjóblindu
með notkun jöklagleraugna sem verja hornhimnuna gegn UVA-
og UVB-geislum.79
Við súrefnisskort og mikinn kulda getur orðið þynning í
sjónhimnu augans og þykknun á hornhimnu, án þess þó að það
valdi óafturkræfum breytingum á sjón.80,81 Súrefnisskortur getur
einnig valdið augnbotnaskemmdum (high altitude retinopathy), og
blæðingum í augnbotninum sem aðeins sjást þegar komið er yfir
4000 m hæð.82 Oft fylgir þessum blæðingum sjónskerðing sem er í
flestum tilfellum afturkræf en þessir sjúklingar eru einnig oft með
hæðarheilabjúg.82
Lokaorð
Hæðarveiki er algengur sjúkdómur sem stafar af súrefnisskorti
og viðbrögðum líkamans við honum. Algengust er háfjallaveiki
en lífshættulegur hæðarlungnabjúgur og hæðarheilabjúgur geta
einnig komið fyrir. Hægt er að fyrirbyggja hæðarveiki með hæfi-
legri hæðaraðlögun og lyfjum þar sem asetasólamíð er langal-
gengasta forvarnalyfið. Meðferð allra þriggja birtingarforma
hæðarveiki felst í tafarlausri lækkun eða súrefnisgjöf sem oft er þó
ekki í boði. Er þá gripið til lyfja þar sem asetasólamíð, nífedipín,
dexametasón og síldenafíl eru mest notuð.
Barst til blaðsins 9. júní, samþykkt til birtingar 18. september 2019.

Upon reaching a height over 2500 m above seal level symptoms
of altitude illness can develop over 1 – 5 days. The risk is mainly
determined by the altitude and rate of ascent and the symptoms
vary. Most common are symptoms of acute mountain illness (AMS)
but more dangerous high altitude cerebral edema (HACE) and high
altitude pulmonary edema (HAPE) can also develop. The causes of
AMS, HACE and HAPE are lack of oxygen and insufficient acclima-
tization, but the presenting form is determined by the responses of
the body to the lack of oxygen. The most common symptoms of AMS
include headache, fatique and nausea, but insomnia and nausea are
also common. The most common symptoms of HAPE are breathless-
ness and lassitude whereas the cardinal sign of HACE is ataxia, but
confusion and loss of consciousness can also develop. In this article
all three main forms of altitude illness are reviewed. The emphasis is
on preventive measures and treatment but new knowledge on patho-
genesis is also addressed.
High altitude illness and related diseases – a review
ENGLISH SUMMARY
1Department of Cardiothoracic Surgery, 2Faculty of Medicine, University of Iceland, 3Department of Psychiatry, 4Department of Sciences, 5Department of Infectious
Disease, 6Sjónlag Eye Clinic, 7Department of Respiratory Medicine, Landspítali University Hospital of Iceland.
Key words: High altitude illness, acute mountain sickness, high altitude pulmonary edema, high altitude cerebral edema, pathogenesis, treatment.
Correspondence: Tómas Guðbjartsson, tomasgudbjartsson@hotmail.com
Tómas Guðbjartsson1,2
Engilbert Sigurðsson2,3
Magnús Gottfreðsson2,4,5
Ólafur Már Björnsson6
Gunnar Guðmundsson2,7
DOI: 10.17992/lbl.2019.11.257