Læknablaðið - nóv. 2019, Blaðsíða 19

LÆKNAblaðið 2019/105 491
R A N N S Ó K N
Inngangur
Hjartabilun er algengur og alvarlegur sjúkdómur sem skerðir lífs-
gæði einstaklinga.1 Gert er ráð fyrir að kostnaður vegna hans muni
aukast mikið á komandi árum vegna hækkandi aldurs þjóða.1,2 Í
tekjuhærri ríkjum er kostnaður sem tengist meðferð hjartabilunar
um 2-3% af heildarkostnaði heilbrigðiskerfis3 en hún hafði áhrif á
um 40 milljónir manna á heimsvísu árið 2015.4 Í rannsókn Hauks
Einarssonar og félaga (2017) reyndist algengi og nýgengi hjarta-
bilunar meðal eldra fólks á Íslandi hátt og jókst með hækkandi
aldri þar sem 5 ára lifun reyndist vera 32,5%.5 Algengi mældist í
heild 3,6% og var marktækt hærra hjá karlmönnum.5,6 Algengi hjá
karlmönnum eldri en 66 ára á Íslandi var 5,1% og 2,7% hjá kon-
um eldri en 66 ára.6 Í rannsókn frá 2017 á tíðni hjartabilunar hjá
einstaklingum eldri en 66 ára og framtíðarspá fyrir hjartabilun er
mikilli aukningu spáð á komandi árum. Spáin, sem byggir á hópi
þátttakenda 66 ára og eldri í almennu þýði á Norðurlöndum, er sú
að tíðni hjartabilunar muni rúmlega tvöfaldast árið 2040 og þre-
föld aukning verði orðin árið 2060.6
Dánartíðni einstaklinga með hjartabilun er há þrátt fyrir lækn-
isfræðilegar framfarir síðustu áratuga. Rannsóknir sýna jákvæð
áhrif þjálfunar á líkamlega afkastagetu einstaklinga með hjarta-
bilun7-9 og vísbendingar eru um tengsl þjálfunar við færri endur-
innlagnir á sjúkrahús og lægri dánartíðni.8-10 Samkvæmt klínísk-
um leiðbeiningum á hjartaendurhæfing að vera hluti af meðferð
einstaklinga með hjartabilun.11 Áhrif hjartaendurhæfingar felast í
því að líkamleg, andleg og félagsleg færni eykst, sem jafnframt
stuðlar að því að fólk komist til vinnu á ný.12 Rannsóknir á árangri
Áhrif hjartaendurhæfingar á líkamlega
afkastagetu einstaklinga með hjartabilun
Kristín Elísabet Hólmgeirsdóttir sjúkraþjálfari1,2
Brynjólfur Gauti Jónsson tölfræðingur3
Thor Aspelund tölfræðingur4
Gunnar Guðmundsson læknir1,4
Janus Guðlaugsson íþrótta- og heilsufræðingur5
1HL-stöðin í Reykjavík, 2endurhæfingardeild Landspítala, 3Tölfræðiráðgjöf
heilbrigðisvísindasviðs, 4læknadeild Háskóla Íslands, 5Janus heilsuefling.
Fyrirspurnum svarar Kristín Elísabet Hólmgeirsdóttir, kristhol@landspitali.is
hjartaendurhæfingar (stig ll) í tengslum við fjölda þjálfunartíma
hafa sýnt að þeir sem æfa oftar í viku ná betri árangri.13,14 Þættir
sem hafa neikvætt forspárgildi fyrir meðferðarheldni hjartaend-
urhæfingar eru meðal annars hækkandi aldur, að vera kona og að
búa við bága félagslega stöðu og andlega vanlíðan.10,15
Hjartaendurhæfing byggist á þol- og styrktarþjálfun og er skipt
í þrjú stig. Fyrsta stigið nær til fyrstu 6 vikna eftir veikindi og/eða
inngrip í tengslum við hjarta. Annað stigið er að jafnaði 4-8 vikur
og hefst og lýkur með þolprófi. Þriðja stigið er viðhaldsþjálfun en
æskilegt er að halda hreyfingu og þjálfun áfram alla ævi. Endur-
hæfingarstöð hjarta- og lungnasjúklinga (HL-stöðin) hefur verið
starfrækt frá árinu 1989. Þar fer fram grunn- og viðhaldsþjálfun
fyrir hjarta- og lungnasjúklinga.16 Ekki hefur verið gerð rannsókn
á áhrifum þeirrar hjartaendurhæfingar sem þar er starfrækt á
Á G R I P
TILGANGUR
Takmarkaðar upplýsingar er að finna um árangur hjartaendurhæfingar
fyrir hjartabilaða einstaklinga á Íslandi. Markmið þessarar rannsóknar
var að greina hvort hjartaendurhæfing (stig ll) á HL-stöðinni í Reykjavík
skilaði aukinni líkamlegri afkastagetu (w/kg) á hámarksþolprófi í lok
þjálfunartímabils.
EFNIVIÐUR OG AÐFERÐIR
Þetta er afturskyggn gagnarannsókn frá janúar 2010 til júní 2018.
Þátttakendur voru sjúklingar með hjartabilun og einnig sjúklingar
með útstreymisbrot hjarta 45% eða minna. Aldur og aðrar sjúkdóms-
greiningar takmörkuðu ekki þátttöku. Upplýsingar um útstreymisbrot
hjarta og þolpróf við upphaf og lok þjálfunartímabils þurftu að vera
skráðar. Hlutfallsleg breyting á þolprófunum var metin með almennum
línulegum líkönum fyrir endurteknar mælingar. Á rannsóknartímabili
voru skráðir 112 þátttakendur, 27 luku ekki þjálfunartímabili og 9 voru
með ófullnægjandi gögn. Greind voru gögn 76 þátttakenda á aldrinum
36-83 ára.
NIÐURSTÖÐUR
Líkamleg afkastageta þátttakenda jókst að meðaltali um 16%
(p<0,001; öryggisbil 13-18%). Þeir sem mættu í þjálfun að jafnaði oftar
en tvisvar í viku bættu líkamlega afkastagetu sína um 18% sem er
marktækt meira en þeir sem mættu tvisvar sinnum eða sjaldnar en
þeir bættu sig um 6%. Eldri aldurshópurinn (65-83) bætti sig um 19%
sem er marktækt meira en yngri aldurshópinn (36-64) sem bætti sig
um 12%. Ekki reyndist marktækur munur á bætingu eftir því hvort
útstreymisbrot hjarta var undir 40% eða 40% og hærra.
ÁLYKTANIR
Markviss hjartaendurhæfing fyrir einstaklinga með hjartabilun og
einstaklinga með skert útstreymisbrot hjarta skilar sér í aukinni líkam-
legri afkastagetu í lok æfingatímabils.