Ljósmæðrablaðið - des. 2019, Blaðsíða 21

21LJÓSMÆÐRABLAÐIÐ - DESEMBER 2019
Í sænskri megindlegri samanburðarrannsókn frá árinu 2012 voru
bornar saman upplýsingar úr sænskum fæðingaskrám til að kanna tíðni
alvarlegra spangarrifa í fæðingu hjá konum sem gengist höfðu undir
3. flokk umskurð. Bornar voru saman fæðingaútkomur frumbyrja sem
fæddu í gegnum leggöng frá 37. til 41. viku. Einungis konur fæddar í
Svíþjóð og Afríku voru þátttakendur í rannsókninni. Afrískum konum
var skipt í þrjá hópa; konur frá Sómalíu (929 konur), konur frá Erít-
reu, Eþíópíu og Súdan (955 konur) og loks konur fæddar í öðrum
Afríkuríkjum (1035 konur). Þessar konur voru svo bornar saman við
247.572 konur sem voru fæddar í Svíþjóð. Bornar voru saman 3° og
4° spangarrifur sem hlutust í leggangafæðingum með eða án áhalda.
Til samanburðar við sænskar konur voru konur frá Sómalíu nær þrisvar
sinnum líklegri til að hljóta 3° og 4° spangarrifur, á eftir þeim komu
konur frá Erítreu, Eþíópíu og Súdan en einnig var marktækur munur hjá
konum frá öðrum Afríkuríkjum eftir að leiðrétt hafði verið fyrir öðrum
áhættuþáttum. Fram kom að miðhliðlæg spangarklipping (e. mediola-
teral episiotomy) tengdist minnkaðri tíðni á 3° og 4° spangarrifum í
áhaldafæðingum. Einnig kom fram að þrátt fyrir að konur frá Sómalíu,
Erítreu, Eþíópíu og Súdan eignuðust almennt minni börn og fæddu á
hátæknisjúkrahúsi í Svíþjóð þar sem þær nytu umönnunar vel mennt-
aðra ljósmæðra og lækna þá sýndu niðurstöður hærri tíðni á 3°og 4°
rifum sem styrkir þá vísbendingu að 3. flokkur umskurða sé aðalorsök
fyrir þessum slæmu rifum (Berggren, Gottvall, Isman, Bergström og
Ekéus, 2012).
Svipaðar niðurstöður koma einnig fram í megindlegri tilfella-við-
miðarannsókn svissneskra vísindamanna (umskornar konur (N-122) til
samanburðar við konur sem ekki voru umskornar (N-110). Marktækur
munur var á tíðni 3° spangarrifa (P-0,0188) miðað við samanburðarhóp.
Miðhliðhlæg spangarklipping (e. mediolateral episiotomy) tengdist
minnkaðri tíðni á 3° og 4° spangarrifum í áhaldafæðingum. Einnig kom
fram marktækur munur á tíðni bráðakeisaraskurðar hjá umskornum
konum. Ástæða fyrir keisaraskurði hjá þessum hóp voru lengd fæðing
(N-4), grunsamlegt rit (N-4), sálfræðileg vandamál (N-2) og vandkvæði
við innri skoðun (N-8). Allar konurnar sem gengust undir keisara-
skurð voru með 3. flokk umskurðar. Allir fylgikvillar sem komu upp í
fæðingunum voru algengari hjá konum sem undirgengist höfðu 3. flokks
umskurð til samanburðar við umskurð af vægari gerð. Þess má geta að
fjórar konur óskuðu eftir því að vera lokað (e. reinfibulation) aftur strax
eftir fæðingu og tvær konur óskuðu eftir sama en ekki saumaðar eins
þröngt aftur, beiðni allra var hafnað og útskýrt að aðgerðin væri bönnuð
samkvæmt lögum (Wuest o.fl., 2009)
Í rannsókn Banks og félaga kom einnig í ljós að því alvarlegri sem
umskurður var hjá konunum því líklegri voru þær til að dvelja lengur á
sjúkrahúsi eftir fæðingu, sama gilti um frumbyrjur og fjölbyrjur. Jafn-
framt kom fram að tíðni og afleiðingar þeirra fylgikvilla sem umskornar
konur eiga á hættu fer einnig eftir því hvar konurnar fæða. Má nefna
sem dæmi að blæðing eftir fæðingu eða langdregin fæðing geta haft
mun afdrifaríkari afleiðingar ef konan er ekki á sjúkrahúsi (Banks o.fl.,
2006). Þá eru vísbendingar um að ástæða þess að auknar líkur eru á
3° og 4° spangarrifu eftir 3. flokk umskurðar séu að brottnám vefja,
ofholdgun (e. keloid scars) og blöðrur (e. retention cysts) sem mynd-
ast í kjölfarið dragi úr teygjanleika spangarsvæðisins og veiki vefina
(Berggren o.fl., 2012).
Loks má nefna að jafnframt hefur komið fram í rannsóknum að
umskornar konur óttist oft keisaraskurð í heimalandi sínu og að þær
grípi til þess ráðs að borða lítið á meðgöngunni til að börnin fæðist
minni (Lundberg og Gerezgiher, 2008) en slíkt hefur annars konar hættu
í för með sér.
ÞEKKING HEILBRIGÐISSTARFSFÓLKS
Í eigindlegri rannsókn frá árinu 2015 var leitast við að kanna þekkingu
og reynslu ástralskra ljósmæðra á umskornum konum. Alls tóku 48
ljósmæður þátt í rannsókninni frá mismunandi heilbrigðisstofnunum
í New South Wales í Ástralíu. Rannsóknin skoðaði sérstaklega fimm
ólík efni; þekkingu á umskurði, skilning og reynslu í að annast konur,
áhrifavalda á verklag ljósmæðra, upplýsingasöfnum um umskurði og
loks menntun og þjálfun. Ljósmæðurnar sem tóku þátt í rannsókninni
lýstu kunnáttu og færni í að annast umskornar konur en hún sýndi fram
á að margar þeirra skorti sjálfstraust á þessu sviði. Þátttakendur lýstu
hræðslu og skorti á reynslu í að annast umskornar konur. Þær töluðu
um ýmsa þætti sem hefðu áhrif á þá heilbrigðisþjónustu sem þær veittu
konunum, meðal annars uppbyggingu trausts og opinna samskipta við
þær, nauðsyn þess að kunna að vinna með túlk viðstaddan, misskilnings
um ólíkar tegundir umskurða og skráningu upplýsinga um umskurð
kvennanna og annað honum tengt. Niðurstaða rannsóknarinnar var að
ljósmæður þurfa menntun, þjálfun, stuðning og eftirlit til að þeim sé
unnt að bæta kunnáttu sína og sjálfstraust við umönnun umskorinna
kvenna. Heildstæð viðbrögð heilbrigðisyfirvalda, til að mynda bætt
meðgöngueftirlit og heimaþjónusta eftir fæðingu geta bætt samfellu í
umönnun umskorinna kvenna (Dawson o.fl. , 2015).
Árið 2017 var framkvæmd megindleg rannsókn sem fólst í
netkönnun meðal ástralskra ljósmæðra. Alls tóku 198 ljósmæður þátt
í könnuninni. Niðurstöðurnar voru þær að 24% þátttakenda þekktu
ekki mismunandi flokka umskurða og 48% sögðust ekki hafa fengið
viðeigandi fræðslu um umskurð í ljósmæðranáminu. Alls höfðu 8%
verið spurðar eða vissu um einhvern sem beðinn hefði verið um að
framkvæma umskurð. Margar af ljósmæðrunum þekktu ekki gildandi
lög eða aðrar upplýsingar um umskurði og vissu ekki hvert skyldi vísa
þeim konum. Niðurstaða rannsóknarinnar var sú að ljósmæður sem
annast umskornar konur þurfa að hafa viðeigandi og uppfærða klíníska
þekkingu til að tryggja að þær séu í stakk búnar að annast konurnar
með fullnægjandi hætti. Ljósmæður hafa afar mikilvægu hlutverki að
gegna þegar kemur að söfnun upplýsinga um umskurði í því skyni að
styðja við skipulag heilbrigðisþjónustu og forvarnir gegn umskurðum.
Í því skyni er mikilvægt að vinna náið með þeim samfélögum þar
sem umskurðir viðgangast, veita fræðslu og koma í veg fyrir frekari
útbreiðslu. Þess vegna er lykilatriði að efla menntun og þjálfun ljós-
mæðranna (Turkmani o.fl., 2017). Ljósmæður hafa mælt með gagn-
legum aðferðum til að bæta umönnun umskorinna kvenna sem fólust
í samfelldri þjónustu í samvinnu við lækna og námskeið til að ná til
ákveðinna hópa í samfélaginu. Verklag sýndi sig vera til fyrirmyndar
ef samfelld ljósmæðraþjónusta var í boði hjá þessum konum (Dawson
o.fl., 2015).
Námskeið var þróað í Bandaríkjunum sem innhélt kennslu,
dæmisögur og umræður um menningu (e. cultural roundtable) ásamt
klínískri kennslu í að opna konur og lagfæra með því að nota módel
af kynfærum kvenna. Alls tóku 11 ljósmæður þátt í könnun og svör-
uðu spurningalistum um færni bæði fyrir og eftir kennsluna. Bornar
voru saman niðurstöðurnar fyrir og eftir kennsluna og í ljós kom að
ljósmæðurnar voru eftir hana mun öruggari þegar þær framkvæmdu
opnunaraðgerð og höfðu yfir að ráða meiri kunnáttu til að veita konum
með umskurð fullnægjandi þjónustu á menningarlegan merkingar-
bæran hátt. Einnig voru þær mun öruggari í að greina frávik fyrir opnun
og lagfæringar. Þátttakendur áttu auðveldara með að skilja söguleg,
menningarleg, lagaleg og siðferðisleg sjónarmið og höfundar mælast
til þess að námskeiðið verði haldið víðar í Bandaríkjunum þar sem
fleiri umskornar konur flytjast nú þangað (Jacoby og Smith, 2013).
UMÖNNUN OG MEÐFERÐ KVENNA Í FÆÐINGU
Umskurður hefur marktæk áhrif á heilsu kvenna, sérstaklega á
meðgöngu og fæðingu, en litlar upplýsingar liggja fyrir heilbrigð-
isstarfsfólki til að bjóða upp á gagnreynda þekkingu þegar kemur að
umönnun og meðferð slíkra kvenna (Rodriguez, Seuc, Say og Hindin,
2016). Þá hefur komið fram í rannsóknum að konur sem gengist hafa
undir umskurð séu mun líklegri til að þjást af fylgikvillum í fæðingu
til samanburðar við konur sem ekki hafa gengist undir umskurð (Varol
o.fl., 2016).
Þekkt er að opnað sé fyrir leggangaop hjá konu sem er með 3. flokk
umskurðar en það reynist oft nauðsynlegt til að bæta heilsu og vellíðan
en einnig til að geta stundað samlíf og auðvelda barnsburð (WHO,
2018). Þegar kona er með 3. flokk umskurðar getur verið afar erfitt
að framkvæma innri skoðun í fæðingu sem getur haft þær afleiðingar
að erfitt getur verið að fylgjast með framgangi fæðingar (Lundberg og
Gerezgiher, 2008). Þá þarf ljósmóðir sem sinnir konu í fæðingu sem
gengist hefur undir 3. flokk umskurðar að vera undir það búin að fram-
kvæma opnun og kunna að gera við af nákvæmni (Lindsay, P.,2012). Í