Ljósmæðrablaðið - des. 2019, Blaðsíða 38

38 LJÓSMÆÐRABLAÐIÐ - DESEMBER 2019
Þann 29. maí 2019 varði Sigríður Sía Jónsdóttir, ljósmóðir og lektor
við Háskólann á Akureyri doktorsrannsókn sína við Linnéuni-
versitetet í Kalmar, Svíþjóð.
Leiðbeinendur Síu voru: Dr. Katarina Swahnberg prófessor við
Linné-háskólann í Kalmar/Växjö, Svíþjóð, Marga Thome, prófessor
emerita og Þóra Steingrímsdóttir, prófessor við Háskóla Íslands. Í
dómnefndinni voru þau voru Dr. Elizabeth Crang Svalenius, dósent
við Háskólann í Lundi, Dr. Kristina Schildmeijer, dósent við Linné
háskólann og Dr. Páll Biering, dósent við Háskóla Íslands. Andmæl-
andi var Margaretha Larsson, dósent við Háskólann í Uppsölum.
Hér á eftir er samantekt um þessa mikilvægu rannsókn Áhrif af
sálrænni vanlíðan, ánægju í parsambandi og félagslegum stuðningi
á meðgöngu og fæðingu, sem hefur margþætt notagildi í ljósmóður-
starfi og barneignarþjónustu.
MARKMIÐ
Markmið rannsóknarinnar var að öðlast dýpri þekkingu á stöðu kvenna
sem finna fyrir sálrænni vanlíðan og áhrifum hennar á meðgöngu og
fæðingu. Einnig að meta hver eru áhrif af óánægju í parsambandi og
veikum félagslegum stuðningi á meðgöngu og fæðingu.
AÐFERÐ
Notuð voru gögn frá rannsóknarverkefninu Geðheilsa kvenna og
barneignir auk gagna úr meðgöngu- og fæðingarskrám kvennanna
og barna þeirra. Þátttaka í rannsókninni var skilyrt við konur sem
voru að minnsta kosti 16 ára, gátu talað og lesið íslensku og höfðu
ekki fengið læknisfræðilega greiningu um geðklofa; geðrof, eða vera
með vitsmunalega skerðingu. Ýmsir skimunarlistar með tölfræði-
legum greiningaraðferðum voru notaðir í fjórum undirrannsóknum
við að meta sálræna vanlíðan (DASS, EPDS) ánægju í parasambandi
(DAS) og félagslegan stuðning (MSPSS). Í heild voru 2523 konur
skimaðar og tekin voru hálfstöðluð viðtöl við 562 þeirra. Af þeim
voru 360 með sálræna vanlíðan (64,1 %) og 202 án hennar (35,9 %).
NIÐURSTÖÐUR
Niðurstöður rannsóknarinnar í heild sýndu að sálræn vanlíðan hefur
áhrif á meðgöngu og fæðingu. Sterk tengsl fundust milli sálrænnar
vanlíðanar og óánægju í parsambandi sem einnig hafði áhrif á
útkomu úr meðgöngu og fæðingu. Konurnar skynjuðu sálræna
vanlíðan sem líkamlega vanlíðan. Það kom fram í uppköstum, orku-
leysi, grindarverkjum og að þurfa að minnka við sig í vinnu, vegna
veikinda á meðgöngu, einnig fylgdu auknar komur í meðgöngu-
verndina. Konur með sálræna vanlíðan eru líklegri til að halda
áfram að reykja á meðgöngu, hafa minni menntun, vera nemendur
eða án atvinnu. Konur sem fengu lítinn stuðningi í fjölskyldunni og
umhyggju fundu einnig fyrir frekar fyrir líkamlegum einkennum eins
og ógleði, og brjóstsviða á meðgöngu. Tengsl fundust einnig milli
sálrænnar vanlíðanar og óánægju með verkaskiptingu á heimilinu.
Sálræn vanlíðan hafði einnig í för með sér auknar líkur á notkun
mænurótardeyfingar, sem einu verkjameðferðarinnar í fæðingu.
ÁLYKTANIR
Huga ætti að áherslubreytingum í meðgönguvernd. Skima ætti allar
konur fyrir sálrænni vanlíðan a.m.k. einu sinni á meðgöngu og
einnig er mikilvægt að meta félagslegan stuðning konunnar sem
og ræða ánægju í parasambandi. Markmiðið með því væri að finna
konur með sálræna vanlíðan og bjóða þeim aðstoð til að létta á
sálrænni og líkamlegri vanlíðan, draga úr veikindum á meðgöngu,
notkun mænurótardeyfingar í fæðingu og afleiðingum sálrænnar
vanlíðanar á fóstrið/barnið. Ennfremur styrkja konuna og samband
verðandi foreldra og efla félagsleg tengsl þeirra. Ljósmæðrastýrð
þjónusta sem nær yfir meðgöngu og fæðingu, er mikilvægur lykill í
að mynda sterkt meðferðarsamand og með slíkri þjónustu geta ljós-
mæður stuðlað að valdeflingu konunnar og fjölskyldu hennar. Það
er mikilvægt fyrir allar konur en ekki síður fyrir konur með sálræna
vanlíðan.
F R É T T I R
DOKTORSVÖRN VIÐ LINNÉ-HÁSKÓLANN
Í KALMAR/ VÄXJÖ Í SVÍÞJÓÐ
Dr. Sía (önnur frá vinstri) með leiðbeinendum: Þóra Steingrímsdóttir, Marga Thome og Katarina Swahnberg.