Ljósmæðrablaðið - des. 2019, Blaðsíða 24

24 LJÓSMÆÐRABLAÐIÐ - DESEMBER 2019
Ég hef verið á skemmtilegu ferðalagi á Balí og eiga Balíbúar stóran þátt í
því hversu yndislegt er að dvelja hér. Þeir eru allir svo yndislega almenni-
legir og alltaf brosandi. Það segir manni hvað bros og hlýtt viðmót gefur
mikið. Ég hef aðeins verið að ferðast um og verið forvitin að vita um siði
og venjur. Hann Pandi bílstjóri hefur svo sannarlega verið duglegur að
fræða mig um allt mögulegt, trúarvenjur, mataræði, sjúkdóma og fæðingar.
Eins og gefur að skilja þà hafði ég mikinn áhuga á að heyra allt um
fæðingar. Flestar fæðingar fara fram á sjúkrahúsi og eru feður viðstaddir
fæðinguna ef allt gengur vel, þeir eru ekki við keisarafæðingar. Balíbúar
bera mikla virðingu fyrir móðurinni því það er jú hún sem fæðir barnið
og þeir leggja áherslu á það í uppeldi barna sinna að borin sè virðing fyrir
„mömmu“.
Mikið þótti mér til koma meðhöndlun þeirra á fylgjunni eftir fæðingu.
Balíbúar beri mikla virðingu fyrir fylgjunni og það er hlutverk föðurins að
þrífa hana og umvefja af mikilli lotningu. Þegar barnið er fætt þá liggur
mamman sængurlegu á sjúkrahúsinu en faðirinn fer heim með fylgjuna.
Þeir líta á fylgjuna sem „tvíbura“ barnsins og þar með barnið sitt líka. Faðir-
inn þrífur fylgjuna varlega og notar til þess hægri hendi. Það er í hindúatrú
að nota hægri hendi til flestra verka og í þessu tilfelli gert til að barnið
verði með hægri hlið ríkjandi. Þegar faðirinn hefur þrifið fylgjuna er hún
sett í kókóshnetuhylki og hún grafin í jörðu. Hennar er oft vitjað á ýmsum
tímum og ef barnið verður t.d. lasið eða er óvært þá er farið með barnið að
fylgjuleiðinu og tekin upp smá mold og sett á enni og höfuð barnsins.
Já við ljósmæður vitum að fylgjan er magnað líffæri, en það mætti
eflaust bera meiri virðingu fyrir henni heima hjá okkur í stað þess að segja
„Oojj“ eins svo margir segja sem sjá fylgjuna. Mér fannst ég þurfa að deila
þessu með ykkur.
Guðrún Gunnlaugsdóttir, ljósmóðir.
Fyrir rétt um ári voru samþykkt á Alþingi Lög um breytingu á lyfjalögum
og lögum um landlækni og lýðheilsu (lyfjaávísanir hjúkrunarfræðinga og
ljósmæðra) https://www.althingi.is/altext/pdf/149/s/0737.pdf. Aðdrag-
andi að þessum lagabreytingum er langur – þegar horft er til ljósmæðra
þá spannar hann um 23 ár. Margar ljósmæður hafa lagt þessu máli lið
gegnum tíðina fyrir hönd Ljósmæðrafélagsins, setið fundi og skrifað
bréf. Ég hef komið að þessari vinnu og fyrir stuttu rakst ég á fyrstu
bréfin sem við skrifuðum til þáverandi landlæknis Ólafs Ólafssonar.
Þeim bréfum var fylgt eftir með nokkrum fundum. Í þessum bréfum voru
ekki einungis rök fyrir mikilvægi þess að víkka út starfssvið ljósmæðra
með því að heimila þeim að gefa út lyfjaávísanir fyrir hormónagetnað-
arvörnum, heldur fylgdu með ýtarlegar lýsingar á innihaldi námskeiðs
sem fyrirhugað var að setja upp fyrir ljósmæður. Á þessum tíma leitaði
landlæknir umsagnar félags kvensjúkdóma-og fæðingarlækna og heim-
ilislækna en þar þótti þetta hið mesta óþurftamál og því varð ekki úr að
erindið færi áfram.
Þegar nýr landlæknir tók við var leikurinn endurtekinn. Það verður
að segja eins og er að landlæknar sem hafa breiða sýn á lýðheilsu og
forvarnir hafa séð ávinning í því að efla þennan þátt í starfi ljósmæðra
og smám saman jókst stuðningur við erindið. Við höfum farið með málið
fyrir fjóra landlækna samfara því að tala við nokkra heilbrigðisráðherra.
Á sama tíma hefur orðið breyting á viðhorfi innan raða okkar samstarfs-
stétta þar sem sívaxandi þekkingarþróun kallar á breytingu á störfum
heilbrigðisstétta.
Sem fagstétt hafa ljósmæður alltaf lagt áherslu á að styrkja menntun
sína og starfssvið og efla þannig heilsu konunnar og fjölskyldunnar á
hverjum tíma. Sú mikla þekkingarþróun sem átt hefur sér stað innan
heilbrigðiskerfisins hefur þau áhrif að ljósmæðramenntun er í stöðugri
endurskoðun. Haustið 2019 var tekin í notkun ný námskrá í ljós-
móðurfræði við hjúkrunarfræðideild Háskóla Íslands. Inntökuskilyrði
í ljósmóðurnámið eru áfram BS-próf í hjúkrunarfræði en við þessar
breytingar munu allar ljósmæður ljúka tveggja ára námi og útskrifast
með meistaragráðu til starfsréttinda. Í nýrri námskrá verður sérstök
áhersla á forvarnir, kyn- og kvenheilbrigði, þ.m. t. getnaðarvarnarráð-
gjöf. Í námi ljósmæðra verður byggt á námskeiðum úr hjúkrunarnámi
en til viðbótar verður frekari kennsla um lífeðlisfræði tíðahringsins, áhrif
lífsstílsþátta á frjósemi, upplýsingaöflun og klíníska skoðun, ráðgjöf
og fræðslu um hormónagetnaðarvarnir. Á vormisseri fyrra árs verður
sérstakt 4 ECT eininga námskeið sem gefur faglegan og klíníska undir-
búning til ávísunar getnaðarvarna. Í námskeiðinu verður m.a. almenn
umfjöllun um lög og reglur varðandi lyfjaávísanir og ábyrgðarskyldu
heilbrigðisstarfsmanna, farið verður í lyfjafræði hormónagetnaðarvarna
út frá áhrifum þeirra á líkamann og milliverkun lyfja, gerð verður grein
fyrir helstu frábendingum og fjallað verður um upplýsta ákvörðun um val
á getnaðarvörnum. Lögð er áhersla heilsufarssögu konunnar og ráðgjöf.
Þetta námskeið verður í boði í janúar 2020 í fyrsta sinn. Gert er ráð
fyrir að hægt sé að taka 20 nemendur í námskeiðið en ákveðið var að
gefa starfandi ljósmæðrum kost á því að sækja námskeiðið, þannig verða
núna 10 pláss fyrir starfandi ljósmæður. Þessi fjöldi afmarkast m.a. af
möguleika til að hafa góða sýnikennslu í námskeiðinu. Reiknað er með
því að þetta námskeið verði haldið á hverju ári og þannig geti starfandi
ljósmæður sem það kjósa átt kost á því að taka námskeiðið. Námskeiðinu
lýkur með prófi en jafnframt þarf að skila inn skráningu á tilfellum sem
sýna að klínískri starfsþjálfun hefur verið lokið. Lagt hefur verið til að
útskrifaðar ljósmæður sem taka námskeiðið skili inn til Landlæknisemb-
ættisins staðfestingu sem þær fá að loknu námskeiðinu. Vinna við reglu-
gerð hjá heilbrigðisráðuneytinu er nú á lokastigi en þar verður nánari
útfærsla á framkvæmd laganna. Það er ánægjulegt að nú sjái fyrir endann
á þessari vinnu en mikilvægt er að nýta vel þá möguleika sem skapast
við þessa breytingu. Hér kemur sérstaklega til kasta heilsugæslunnar sem
stendur m.a. fyrir heilsueflingu og forvarnir. Markmiðið er að konur eigi
fleiri valkosti varðandi getnaðarvarnarþjónustu og að þjónustan sé veitt
á viðeigandi þjónustustigi. Því er mikilvægt að skapa rými fyrir þennan
þátt í starfi ljósmæðra innan heilsugæslustöðva.
Helga Gottfreðsdóttir, prófessor
Námsbrautarstjóri í ljósmóðurfræði.
ÁNÆGJULEG BREYTING Á
LYFJALÖGUM – 23 ÁRA SAGA
F R É T T I R
BRÉF FRÁ BALÍ, Á FEISBÚKK:
VIRÐING BORIN FYRIR FYLGJUNNI