Bændablaðið - 29.11.2018, Blaðsíða 30

Bændablaðið | Fimmtudagur 29. nóvember 201830
Landssamtök skógareigenda
(LSE) eru búgreinasamtök
skógarbænda, sem sameina alla
skógarbændur landsins í ein
samtök. Tilgangur samtakanna er
að bæta aðstöðu skógræktar sem
atvinnugreinar í sem víðustum
skilningi, bændastéttinni til
hagsbóta og að vera samtök
og málsvari þeirra sem stunda
skógrækt á bújörðum.
Innan vébanda LSE eru fimm
aðildarfélög en þau eru Félag
skógareigenda á Suðurlandi, Félag
skógarbænda á Vesturlandi, Félag
skógarbænda á Vestfjörðum, Félag
skógarbænda á Norðurlandi og
Félag skógarbænda á Austurlandi.
Samtökin hafa aðsetur í
Bændahöllinni við Hagatorg í
Reykjavík og eru með heimasíðuna
www.skogarbondi.is.
Jóhann Gísli Jóhannsson,
kúabóndi og skógræktarbóndi
á Breiðavaði við Lagarfljót, er
formaður samtakanna. Hann svaraði
nokkrum laufléttum spurningum
blaðsins um stöðu og framtíð
skógræktarinnar með tilliti til
skógarbænda um allt land.
Helstu áherslumálin eru
nýsköpun og upplýsingagjöf
– Út á hvað gengur starfsemi
samtakanna og hvaða verkefni eru
þið helst að fást við og hvað eruð
þið með marga félagsmenn?
„Helstu áherslumál LSE þessi
misserin eru afurðamál, nýsköpun
og upplýsingagjöf. Helsti
samstarfsaðili okkar er Skógræktin
og vinnum við náið með þeim að
sameiginlegum markmiðum sem
gengur út á að tryggja skógrækt í
landinu. Félagsmenn LSE eru um
700 og jarðirnar eru um 500 vítt
og breitt um landið. Fyrst hófst
skipulögð skógrækt á bújörðum á
Fljótsdalshéraði 1990 og mun það
landsvæði væntanlega vera með
forystu á mörgum sviðum á næstu
árum líkt og hingað til. Um aldamótin
varð skógrækt á bújörðum víðtækari
og þar sem ræktunarskilyrði eru víða
mjög góð á Íslandi verður líklega
hægt að fá gott timbur í þokkalegu
magni úr öllum landshlutum eftir
áratug eða tvo,“ segir Jóhann Gísli.
Hafa náð góðum árangri
– Hafa skógarbændur náð góðum
árangri í sinni ræktun í gegnum
árin?
„Já, skógarbændur vinna náið
með ráðgjöfum Skógræktarinnar
og hafa þeir heilt yfir náð frábærum
árangri. Nýta má afurðir úr skóginum
fyrr en menn þorðu að vona. Skjól
er líklega það fyrsta sem fólk verður
vart við, svo aukinn fuglasöngur
úr skóginum, þá meiri uppskera
berja og sveppa, stundum meiri
grasvöxtur og þá er tilvalið að stýra
beit um þau svæði að ógleymdum
timburnytjunum sjálfum. Bændur
geta til dæmis nýtt timbrið úr 15 ára
gömlum lerkiskógi í girðingarstaura
svo dæmið sé tekið.“
Margar áskornir
– Hver er helsta áskorun skógar-
bænda í dag og hvernig ætlið þið að
mæta þeirri áskorun?
„Áskoranirnar eru margar og
vert er að nefna nokkrar. Fyrst er
að nefna að þau svæði sem ætluð
er undir skógrækt séu nýtt til fulls,
þ.e. að gróðursetning, slóðagerð
og viðeigandi umhirða sitji ekki á
hakanum. Næst er að nefna ógn af
loftslagsbreytingum, því þær virðast
gerast ansi hratt.
Hvað mun það þýða fyrir okkar
ræktun á næstu árum og áratugum?
Verða skaðvaldar ágengari á
sumar tegundir eins og er til dæmis
farið að sýna sig á birkinu nú um
stundir?
Verða veður og árstíðir með öðru
móti á Íslandi eftir nokkra áratugi
en nú er?
Þetta eru vissulega áskoranir
og við verðum að huga vel að
tegunda- og kvæmavali. Það leiðir
svo að þriðju áskoruninni sem er
að passa upp á að skógarbændur
séu vel upplýstir um stöðu mála,“
segir Jóhann Gísli um leið og hann
leggur áherslu á mikilvægi þess að
skógarbændur sæki sér þekkingu og
að upplýsingagjöf sé með besta móti.
Þá segir hann að stjórnvöld mættu
sinna málaflokknum betur, enda
vantar fjármagn frá hinu opinbera
til þess að standa við gerða samninga
við skógarbændur um nytjaskógrækt,
t.d. þarf fjármagn til grisjunar og
umhirðu.

Mælt með fjórum megin
trjátegundum
– Hvaða trjátegundir eru að standa
sig best í bændaskógrækt og eru
einhverjar nýjar plöntur að koma
sterkt inn?
„Stundum er sagt að ekki sé
gott að setja öll eggin í sömu
körfuna. Sérfræðingar okkar hafa
hingað til mælt með fjórum megin
trjátegundum þegar ætlunin er að
búa til timbur og binda sem mest
kolefni, en það eru lerki, fura, ösp
og greni. Það fer meðal annars
eftir landgerð hvaða tegund hentar
best. Aðrar tegundir hafa verið
reyndar með góðum árangri sem
og kynbætur og kvæmaval. Tré
búa yfir ýmsum hæfileikum sem
fáir gera sér grein fyrir; svo sem
aðlögunarhæfni, útbreiðslugetu
og þrautseigju. Ef ég nefni
einhverjar tegundir má nefna
ofurlerkiblendinginn Hrym sem vex
hratt og vel við erfiðar aðstæður,
sitkaelri sem svipar til íslenska
birkisins en hefur ýmsa kosti fram
yfir, og alaskaösp, en sumir klónar
af henni eru harðgerðir og vaxa
mjög vel og við ættum að leggja
meiri áherslu á notkun hennar þar
sem hún bindur mikið kolefni á
tiltölulega skömmum tíma.“
Stafafuran hefur skipað sér
ákveðinn sess hérlendis
– Hvað með jólatrjárækt hjá
skógarbændum, hvernig er staðan
þar, getum við ekki farið að rækta
okkar eigin jólatré?
„Jú, jú, margir skógarbændur eru
nú þegar farnir að rækta jólatré með
ágætum árangri. Stafafuran hefur
skipað sér ákveðinn sess hérlendis
enda sú tegund sem er bæði auðveld
í ræktun og hefur marga kosti sem
jólatré, svo sem vegna barrheldni,
ilms og forms. Akurrækt á jólatrjám
hefur verið reynd og stundum gefist
ágætlega. Þá eru helstu tegundir
greni og þinur, en kynbætur standa
yfir á fjallaþini um þessar mundir
svo þess er vonandi ekki langt að
bíða að þinur verði meira í stofum
landamanna. Betur má ef duga skal
í að mæta eftirspurn eftir íslenskum
jólatrjám sem verða sífellt vinsælli.“

Því sjálfbærari sem við erum
því betra
– Hvaða skoðun hefur þú á
innflutningi trjáa, eins og jólatrjám,
eigum við að vera að standa í svona
innflutningi?
„Því sjálfbærari sem við erum,
því betra. Því meira sem við gerum
sjálf því minna er vonandi flutt inn.
Söluaðilar vilja fá íslensk tré til að
selja þar sem þau tré seljast oft á
undan þeim innfluttu. Það fylgir
því viss hætta að flytja inn tré, sem
og aðrar lifandi afurðir. Sveppir,
pöddur eða aðrir skaðvaldar
geta fylgt innflutningi og haft
óafturkræfar afleiðingar á alls kyns
ræktun hérlendis.“
Kúabúskapur og skógrækt
fer vel saman
– Hvað með sjálfan þig og þína
fjölskyldu? Þið eruð kúabændur
og skógarbændur. Hvernig fer það
saman? Og hvað eruð þið með
mikið undir í skógrækt og hvernig
gengur?
„Það fer mjög vel saman að
vera kúa- og skógarbóndi. Maður
getur skapað skjól fyrir gripina og
hægt er að nota skóginn til þess að
mynda skjól fyrir ræktun sem skilar
sér í aukinni uppskeru. Við erum
með um það bil 50 hektara undir
skógrækt og við erum aðallega með
lerki og furu. Skógræktin gengur
mjög vel, við gróðursettum að
mestu 1991 og 1992 og búið er að
grisja þá reiti. Það sem kom úr þeirri
grisjun verður nýtt í girðingarstaura
og kurl. Síðan var aftur gróðursett
2014 til 2016.“
– Hvað finnst þér skemmtilegast
og áhugaverðast við skógræktina?
„Það er gaman að fylgjast með
skógi verða til, og að taka þátt í því að
skapa þessa auðlind sem skógurinn
er. Trjárækt skiptir auðvitað miklu
máli við bindingu kolefnis og í
framtíðinni á þetta eftir að vera stór
atvinnuvegur, ef fjármagn fæst til
áframhaldandi gróðursetningar,“
segir Jóhann Gísli og bætir við að
samvinna skógarbænda gangi mjög
vel enda hittist bændurnir reglulega
á fundum og námskeiðum sem eru
haldin víða um land. „Þar skiptast
menn vissulega á ráðum og eru
stöðugt að læra. Þá leita menn
mikið til sinna skógræktarráðgjafa
sem eru á vegum Skógræktarinnar,
sem gefa góð ráð um næstu skref.“

Mikilvæg í bindingu kolefnis,
uppgræðslu og skjólmyndun
–Hvernig sérðu bændaskóg-
ræktina þróast áfram á næstu 10
til 15 árum?
„Ég sé hana vaxa og dafna á
næstu árum. Hún á vonandi eftir
að aukast mikið, enda mikilvæg
í bindingu kolefnis, uppgræðslu
og skjólmyndun. Með því að
fjórfalda skógrækt á næstu árum
eiga Íslendingar að geta orðið
sjálfbærir þegar kemur að timbri
árið 2060. Þá getur hráefnið
sem skógræktin skilar auðvitað
skipt skógarbændur töluverðu
fjárhagslegu máli.“
Jóhann Gísli segir að endingu
að með því að hefja skógrækt geta
íslenskir bændur kolefnisjafnað
framleiðslu sína. „Fáir ef nokkrir
bændur í heiminum eru í eins góðri
aðstöðu til þess, því hér á landi
er lítið af skógi og mikið land.
Tré binda mest kolefni á meðan
þau eru að vaxa og því eru miklir
möguleikar í kolefnisbindingu
hér á landi. Það er einnig ljóst að
Íslendingar geta ekki mætt kröfum
Parísarsamkomulagsins um
bindingu kolefnis, nema með því
að auka skógrækt. Og það liggur á
því tré ná hámarksbindingu um 15
til 20 árum eftir gróðursetningu.
Við viljum því hvetja sem allra
flesta bændur til þess að hefja
skógrækt,“ segir formaður
Landssamtaka skógareigenda.
/MHH
SKÓGRÆKT&LANDGRÆÐSLA
Jóhann Gísli Jóhannsson, kúabóndi og skógarbóndi á bænum Breiðavaði
á Austurlandi. Hann er formaður Landssamtaka skógareigenda og er hér
staddur við Stracta Hótel á Hellu þar sem aðalfundur LSE fór fram í haust.
Mynd / Magnús Hlynur Hreiðarsson
Skógarbændur eru að ná frábærum
árangri á jörðum sínum