Bændablaðið - 29.11.2018, Blaðsíða 45

Bændablaðið | Fimmtudagur 29. nóvember 2018 45
Í samræmi við ákvæði gildandi
samnings um starfsskilyrði
nautgriparæktar, er áætlað
að ganga til atkvæðagreiðslu
um framtíð kvótakerfis í
mjólkurframleiðslu í byrjun
komandi árs. Umræddu ákvæði
var bætt inn í samninginn á
lokametrum samningaviðræðna
svo greininni gæfist lengri tími til
umþóttunar, en margir óttuðust
að framleiðsla mjólkur færi úr
böndum nyti kvótans ekki lengur
við og aðrar leiðir dygðu ekki þar
á móti.
Talsverð umræða hefur verið um
atkvæðagreiðsluna frá því að skrifað
var undir samninginn í febrúar 2016
og þar á tíðum nokkurs misskilnings
gætt um gildi hennar og áhrif.
Undirritaðir vilja í því ljósi skerpa
á nokkrum atriðum varðandi umrætt
ákvæði.
Um hvað er kosið?
Í upphafsorðum samningsins segir
eftirfarandi:
„Samningur þessi felur í sér
stefnumörkun um breytingar á
því kerfi sem verið hefur við lýði
síðasta aldarfjórðung. Stefnt er
að því að greiðslumarkið fjari út
á samningstímanum, bæði sem
viðmiðun fyrir beingreiðslur
og kvóti sem tryggir forgang að
innanlandsmarkaði. Ákvörðun
um afnám kvóta árið 2021 verður
þó ekki tekin fyrr en á árinu 2019.
Stuðningsformi ríkisins er breytt og
byggist á fleiri viðmiðum en áður.“
Í 14. grein samningsins segir síðan:
„14.2 Við endurskoðun 2019
skal taka afstöðu til hvort kvótakerfi
í mjólkurframleiðslu verði afnumið
frá og með 1. janúar 2021. Verði
niðurstaðan sú að afnema ekki
kvótakerfið mun framhald þess
byggjast á grunni fyrra kerfis.
14.3 Við endurskoðun 2019
munu Bændasamtök Íslands láta
fara fram atkvæðagreiðslu meðal
mjólkurframleiðenda um hvort
kvótakerfi í mjólkurframleiðslu
skuli afnumið frá og með 1. janúar
2021.“
Eins og sjá má hér að framan
er texti samningsins afdráttarlaus
um það hvað atkvæðagreiðslan
á að fjalla og lýsir fyllilega þeim
skilningi sem um hana var meðal
samningsaðila. Spurningin sem
leggja á fyrir mjólkurframleiðendur
í umræddri atkvæðagreiðslu er því
eftirfarandi: Ert þú hlynnt(ur) því að
kvótakerfi í mjólkurframleiðslu, sem
veitir forgang að innanlandsmarkaði
verði afnumið? Hinu er síðan rétt
að halda til haga að fulltrúar ríkisins
í samninganefndinni, gerðu þann
fyrirvara að atkvæðagreiðslan
gæti ekki verið bindandi fyrir
samningsafstöðu ríkisins, þegar til
endurskoðunarinnar kæmi.
En hvað með beingreiðslurnar?
Því hefur verið haldið fram,
falli atkvæði svo meðal
mjólkurframleiðenda að halda
áfram með kvótakerfið, að þá þurfi
sjálfkrafa að endurskoða ákvæði
samningsins um stuðningsgreiðslur.
Þetta á ekki við rök að styðjast.
Í grein 3.1 samningsins segir
eftirfarandi um þetta atriði:
„Heildargreiðslumark mjólkur og
greiðslumark einstakra lögbýla
skal ákveðið fyrir árin 2017-2020
með sama hætti og fyrir árið 2016.
Heildargreiðslumark fellur niður
þann 1. janúar 2021 nema annað
verði ákveðið við endurskoðun
samningsins 2019. Greiðslumark
einstakra lögbýla heldur gildi
sínu, með áorðnum breytingum,
sem viðmið fyrir beingreiðslur
(áður A-greiðslur) til 31. desember
2025.“ Og síðan áfram í grein 3.2
„Greiðslur út á greiðslumark (áður
A-greiðslur) breytast í samræmi við
töflu 1 í viðauka 1. “
Það liggur með öðrum orðum
fyrir að beingreiðslur skuli fjara
út á samningstímanum og við taki
fjölbreyttari stuðningsform, enda
er það í samræmi við þá megin
stefnu sem mörkuð var við gerð
samningsins. Það hvort kvótakerfið
verði áfram við lýði skiptir þar engu
máli, enda óskyldir þættir sem
litla eða enga samleið eiga með
viðhorfum og kröfum samtímans.
Enda má færa að því all sterk rök
að það sé greininni síst til hagsbóta,
jafnvel skaðlegt, til lengri tíma að
hengja stuðningsgeiðslur fastar við
kvótakerfið með þeim hætti sem
tíðkast hefur síðustu áratugi. Í þessu
sambandi er jafnframt rétt að minna
á ákvæði 3.5 í samningnum, þar
sem segir:
„Ríkið hefur innlausnarskyldu
á greiðslumarki gagnvart þeim sem
óska eftir henni á árunum 2017-
2019. Innlausn fari fram með
þeim hætti að greiðslumarkshafi
fái greitt tvöfalt núvirt andvirði
greiðslna út á greiðslumark
(áður A-greiðslna) sem eftir eru.
Matvælastofnun annast innlausn
og sölu greiðslumarks.“
Bændum hefur síðan verið
boðið þetta innleysta greiðslumark
til kaups á innlausnarverðinu
eftir nánar útfærðum reglum í
samningnum. Það að verðandlag
hins innleysta greiðslumarks
sé tengt andvirði beingreiðslna
er engin tilviljun, enda gerir
samningurinn allur ráð fyrir að
niðurtröppun þeirra og að þær falli
út í lok samningstímans. Að hverfa
til baka með þessa niðurtröppun
beingreiðslana og yfirfærslu þeirra
á aðra liði, gengi því í berhögg við
lögmætar væntingar þeirra sem
hagað hafa sínum ákvörðunum
í samræmi við þá stefnu sem
samningurinn boðar.
Aðrir valkostir óútfærðir
Formaður Landssambands
kúabænda, gerir komandi
atkvæðagreiðslu að umtalsefni í
pistli á naut.is nýlega og segir þar
m.a.:
„Liður í undirbúningi fyrir
atkvæða greiðsluna er greiningar-
vinna á mismunandi viðskipta-
módelum með greiðslumark,
kostum þeirra og göllum og hvaða
leið hentar best fyrir greinina hér á
landi, bæði út frá hagfræðilegum
og samfélagslegum sjónarmiðum.
Sömdu LK og Bændasamtök
Íslands við Rannsóknarmiðstöð
Háskólans á Akureyri um að vinna
þessa greiningu og eru áætluð
skil nú í lok nóvembermánaðar.
Í kjölfarið verður kynnt fyrir
bændum hvað það þýðir að kjósa
kvótakerfið áfram og hvað það
þýðir að kjósa kvótakerfið af“.
Það sem mestu skiptir í
aðdraganda atkvæðagreiðslunar er
að unnin verði greining á kostum
og göllum núverandi kvótakerfis.
Þar verður að horfa á alla myndina;
hvernig tryggja megi mjólkuriðnaði
nægjanlegt hráefni, hvernig takast
eigi á við aukna samkeppni, hvernig
nýta eigi sóknarfæri erlendis og
með hvaða hætti á að bregðast við
miklu misvægi í sölu efnaþátta
innveginnar mjólkur. Að óbreyttu
eru miklar líkur á að kvótakerfið
eins og það er framkvæmt, muni
jafnt og þétt draga úr getu bænda
til að takast á við þær áskoranir sem
framundan eru á íslenskum markaði.
Á því verður að finna nothæfar
lausnir, eigi kvótinn áfram að verða
við lýði. En jafnframt verður að
leggja raunhæft mat á aðrar leiðir,
í því efni útilokar samningurinn
sem slíkur fátt. Formaður LK
bendir réttilega á í pistli sínum að
í framleiðslujafnvægislið (6. gr.)
samningsins séu verkfæri sem beita
megi til að takast á við ójafnvægi í
framleiðslu. Minnt er á að í 10. gr.
samningsins er heimild til að færa
allt að 20% fjárhæða milli liða í
samningnum, sú heimild nær þó
ekki til greiðslna út á greiðslumark.
Framangreind verkfæri hafa
ekkert verið útfærð frekar frá því
að samningurinn var undirritaður,
verði það ekki gert er tæpast hægt
að tala um raunhæfan samanburð
í því efni. Útfærsla þessa liðar
er á ábyrgð viðsemjandanna,
ríkisins annarsvegar og LK og BÍ
hinsvegar. Gera verður þá kröfu
að þar rísi menn undir ábyrgð
sinni. Það hvernig haga eigi
viðskiptum með greiðslumark í
framtíðinni er á þessum tímapunkti
algert aukaatriði. Að eyða í slíkar
bollaleggingar tíma og fjármunum,
er að svo komnu einungis til
þess fallið að drepa mikilvægari
viðfangsefnum á dreif.
Samstaða eða sundrung?
Í enda pistils síns segir formaður
LK:
„Kvóti í mjólkurframleiðslu
hefur verið og verður örugglega
áfram ákveðið þrætuepli í
samfélaginu. Það er hins
vegar von mín að niðurstaða
atkvæðagreiðslunnar verði virt,
á hvorn veginn sem hún fer. Við
getum verið missátt við útkomuna
en með henni fáum við loks
lýðræðislega niðurstöðu í þetta
mál.“
Undir þessi orð formannsins skal
tekið, en eigi þessi atkvæðagreiðsla
að verða grunnur sátta þarf að
vanda undirbúning hennar, rýna af
alvöru kosti og galla kvótakerfisins,
en um leið útfæra og kynna aðra
valkosti. Að því loknu er hægt
að spyrja þeirrar spurningar sem
samningurinn kveður skýrt á um.
Sigurður Loftsson
Jóhann Nikulásson
Baldur Helgi Benjamínsson
HURÐIR
Tunguháls 10, 110 Reykjavík, sími 567 3440, vagnar@vagnar.is, vagnar.is
• Stuttur afhendingartími
• Hágæða íslensk
framleiðsla
• Val um fjölda lita í
RAL-litakerfinu
• Vindstyrktar hurðir
Bílskúrs- og iðnaðarhurðir
Iðnaðarhurðir
Iðnaðarhurðir með gönguhurð
Bílskúrshurðir
Hurðir í trékarma
Tvískiptar hurðir
Smíðað eftir máli
Fyrsta flokks þjónusta og ráðgjöf
LESENDABÁS
Um hvað er kosið 2019?
Baldur Helgi Benjamínsson.Jóhann Nikulásson.Sigurður Loftsson.