Bændablaðið - 04.10.2018, Qupperneq 40

Bændablaðið | Fimmtudagur 4. október 201840
VIÐ SKÓGAREIGENDUR
Geta ferðamenn grætt landið?
Eitt af vandamálunum sem stærri
skógarbændur kljást við á hverju
ári er að finna vinnufólk sem
tilbúið er til að planta á vorin.
Margir erlendir ferðamenn vilja
kynnast menningu og náttúru
Íslands. Þessar tvær þarfir geta
mæst á réttum stað: við skógrækt
ferðamanna.
Ferðamenn dagsins í dag
eru ekki þeir sömu og fyrir
einni kynslóð. Neyslumynstur
almennt hafa breyst frá því að
eyða peningum í að eiga og nota
hlutina í að leigja hluti og upplifa.
Þessi breyting á neyslumynstri er
kynslóðatengd. Yngra fólk í dag
ferðast mun meira en jafnaldrar
þess gerðu fyrir 1–2 kynslóðum.
Lágfargjaldaflugfélög bjóða
upp á að fólk ferðist mikið og
er eftirspurnin þá helst í því að
upplifa eitthvað, jafnvel það eitt
að hafa komið til ákveðins lands.
Með auknu flugi eykst útblástur
gróðurhúsalofttegunda. Langflestir
átta sig á þessu þótt viðkomandi
grípi því miður of sjaldan til
aðgerða ætluðum til að minnka
nettó kolefnisspor ferðalaga.
Íslenskir skógarbændur til
bjargar
Tiltölulega auðvelt væri fyrir
íslenska skógarbændur að mæta
þörfum nútíma ferðamanna fyrir
upplifun. Það eitt að planta 100–
200 trjám í íslenskri náttúru myndu
margir skilgreina sem upplifun.
Fengi ferðamaðurinn hádegismat
og sögur af landsvæðinu eða úr
héraðinu sem hann væri í yrði
upplifunin þeim mun meiri. Í
ofanálag væri hann að kolefnisjafna
sitt ferðalag til Íslands, a.m.k. að
hluta, og væri það annar stór plús
í huga viðkomandi.
Fyrir skógarbóndann væri þetta
kjörið fyrirkomulag. Auðvelt
er að kenna fólki hvernig á að
planta trjám og þótt afköstin hjá
óþjálfuðum einstaklingi séu mun
minni en hjá verktaka er betra að
3–4 ferðamenn planti trjám þann
daginn frekar en enginn.
Það skal tekið skýrt fram að
ferðamennirnir væru ekki vinnuafl,
heldur væru þeir að fá þjónustu
sem skógarbóndinn veitti þeim.
Gjaldið fyrir þjónustuna gæti
verið afskaplega lágt, e.t.v. 1000
kr. fyrir trjáplöntun, heita súpu í
hádeginu og leiðsögn um svæðið,
því fullur skilningur ætti að vera á
því að skógarbóndinn fær einnig
„greiðslu“ í formi plantaðrar
plöntu. Gistiaðstaða gæti verið
seld sér eða í samvinnu við hótel
í nágrenninu.
Þá væri kjörið að veita þá
þjónustu að senda viðkomandi
tölvupóst árlega með myndum af
svæðinu sem hann plantaði í svo
upplifun ferðamannsins vari í mörg
ár. Það væri ekki aðeins auðvelt í
framkvæmd heldur kjörið tækifæri
til þess að minna ferðamanninn
reglulega á Íslandsdvöl hans.
Slíkt veldur jákvæðu umtali og
er frábær auglýsing fyrir Ísland
sem áfangastað ferðamanna
þar sem aðgerðir til varnar
loftslagsbreytingum eru í hávegum
hafðar.
Auðvelt í framkvæmd og
hefði margvíslegar jákvæðar
afleiðingar
Framtakssamir skógarbændur
ættu hiklaust að íhuga þennan
möguleika. Kæmist á opinbert
samstarf milli ólíkra samtaka væri
það vitanlega jákvætt en ekkert ætti
að stöðva nokkurn mann frá því
að framkvæma þetta upp á eigin
spýtur. Framtakssamur skógarbóndi
myndi setja sig í samband við
hótel og ferðaskrifstofur til að
ræða samstarf til að veita þessa
skógræktunarþjónustu. Einfaldir
einblöðungar sem liggja frammi á
helstu áfangastöðum ferðamanna
í nágrenninu væru góð auglýsing
á þjónustunni. Og flugfélög
sem fljúga til Íslands myndu
mörg hver vera tilbúin til þess
að bjóða upp á möguleikann að
koma ferðamanninum í samband
við skógarbóndann óskaði
ferðamaðurinn eftir því.
Með þessu fyrirkomulagi væru
margar flugur slegnar í einu höggi. Í
fyrsta lagi myndi geta skógarbænda
á Íslandi til að stækka skóglendi
sitt á ódýran hátt aukast. Í öðru
lagi fengi ferðamaðurinn upplifun
sem væri sérstök í samanburði við
aðra áfangastaði og entist honum
lengi, sérstaklega fengi hann
ljósmyndir af svæðinu árlega. Í
þriðja lagi gætu skógarbændur
fengið af þessu tekjur, t.d. vegna
sölu á gistiaðstöðu. Þá myndi þetta
auka flóru upplifana í íslenskri
ferðaþjónustu og auglýsa Ísland
sem umhverfisvænan áfangastað.
Síðast en ekki síst kæmi þetta
heimsbyggðinni allri vel í
baráttunni við loftslagsbreytingar.
Ólafur Margeirsson
hagfræðingur
Bræður við trjáplöntun, frá vinstri: Hrafn Margeirsson og greinarhöfundur,
Ólafur Margeirsson.
Danskir verknemar við gróðursetningu, þau Sille, Rasmus og Niels.
Einn af gestum Íslands við trjáplönt-
un.
UMHVERFISSTOFNUN
Ágangur álfta og gæsa grein 1
Umhverfisstofnun hefur umsjón
með og stjórn á þeim aðgerðum
sem ætlað er að hafa áhrif á
stofnstærð og útbreiðslu villtra
dýra, sem og koma í veg fyrir
tjón af þeirra völdum. Í maí
síðastliðnum var ráðinn til
Umhverfisstofnunar starfsmaður
sem fer með málefni er snúa að
ágangi álfta og gæsa á ræktarlönd.
Í starfinu felst m.a. samstarf
við bændur og sveitarfélög,
stefnumótun í veiðistjórnun
og stjórnunaráætlanir fyrir
veiðistofna.
Á síðustu mánuðum hefur
Umhverfisstofnun mótað hugmyndir
um hvernig betur megi koma til
móts við bændur til að bregðast
við þeim vanda sem fylgir stækkun
gæsa- og álftastofna. Kannað hefur
verið hvernig nágrannaþjóðir okkar
hafa tekist á við aukna sókn þessara
fuglategunda í ræktarland. Má segja
að nokkuð sé misjafnt milli landa
hvernig brugðist hefur verið við
þessum vandamálum en þar hafa
sum lönd gengið lengra en önnur.
Í Svíþjóð hafa þessi mál verið
tekin föstum tökum og fjármagni
veitt í rannsóknir til að reyna að skilja
betur hegðun fugla og hvaða aðferðir
nýtast best til að halda þeim frá
ræktarlandi. Þá hafa sænskir bændur
einnig leitað sér sérfræðiaðstoðar við
uppsetningu fælingarbúnaðar, sem
er niðurgreiddur af hinu opinbera.
Þar stendur til að setja heimildir í
lög um greiðslur til bænda vegna
skemmda á ræktarlandi og er í
auknum mæli horft til ræktunar
griðarsvæða fyrir fugla. Að lokum
má geta þess að bændur í Svíþjóð
geta sótt um undanþágu til veiða
á friðuðum fuglum (skyddsjakt). Í
reglugerðum er að finna tilslakanir
á lagaákvæðum um fuglaveiðar í
vissum tilfellum.
Það er í öllu falli ljóst, að til
að ná tökum á vandamálinu dugar
engin ein aðferð heldur er líklegast
að beiting margra samhliða aðgerða
skili mestum árangri. Eftir að hafa
forgangsraðað málum var það
ákvörðun Umhverfisstofnunar að
fyrsta verk væri að skoða hvort
og þá hvernig útfæra megi kerfi í
kringum fjárhagslegan stuðning við
bændur sem lenda í tjóni. Sú vinna
er í fullum gangi og frétta að vænta
af því á næsta ári.
Árið 2014 hófu bændur að
tilkynna tjón á túnum og ökrum í
gegnum Bændatorgið og safnaðist
þá mikið af dýrmætum upplýsingum.
Síðan þá hefur dregið mjög úr
skráningum á tjóni af einhverjum
orsökum. Í ljósi þeirra vinnu sem
nú fer fram vill Umhverfisstofnun
hvetja bændur til þess að halda áfram
að tilkynna tjón af völdum álfta og
gæsa í gegnum Bændatorgið.
Umhverfisstofnun vill einnig
hvetja bændur til að hafa samband
ef þeir eru með ábendingar eða
spurningar um þessi málefni. Í
næsta blaði munum við segja
frá niðurstöðum samantektar á
rannsóknum er tengjast ágangi álfta
og gæsa sem birtust í Biological
Review á síðasta ári. Þar kemur
ýmislegt fróðlegt í ljós sem vonandi
getur gagnast bændum þegar kemur
að skipulagningu ræktarlands.
bjarnij@ust.is
Bjarni Jónasson.