Bændablaðið - 31.01.2019, Síða 6

Bændablaðið | Fimmtudagur 31. janúar 20196
Íslenskir bændur eru mjög félagslega
virkt fólk. Yfirleitt er góð aðsókn þegar
haldnir eru fundir úti um sveitir og góðar
og uppbyggilegar umræður. En bændur
eru vissulega ekki sammála um alla hluti
og hafa skipað sér í mörg félög.
Aðildarfélög Bændasamtakanna eru 26,
ellefu svæðisfélög og svo fimmtán í viðbót
sem starfa á landsvísu eftir búgreinum eða
öðrum afmörkunum. Helmingur þeirra er
síðan samsettur úr öðrum minni félögum.
Öll þessi 26 félög starfa sjálfstætt og tólf
þeirra hafa starfsmann, sum fleiri en einn
en önnur bara hluta úr einu stöðugildi.
Síðan eru til fleiri samtök sem tengjast
landbúnaðinum mikið án þess að vera
hluti af BÍ eins og samtök sláturleyfishafa,
samtök afurðastöðva í mjólkuriðnaði,
samtök mjólkur- og kjötvinnslufyrirtækja,
samtök veiðifélaga, landeigenda, selabænda,
raforkubænda og fleiri. Það þarf dágóðan
hóp af fólki til að skipa stjórnir allra þeirra
eininga sem taldar eru upp hér að framan, en
oft lenda margar á sömu einstaklingunum.
Stöndum saman þegar á bjátar
Af hverju er þetta svona? Hagsmunirnir
allra greina fara ekki alltaf saman.
Kjötframleiðslugreinarnar eiga til dæmis
í mikilli innbyrðis samkeppni og stundum
verður innri ágreiningur um hvernig
starfsumhverfið er að þróast eða ætti að
þróast, bæði innan og á milli einstakra
greina. Það er bara eins og gerist og gengur
í samfélaginu í heild. Við stöndum vissulega
saman þegar á bjátar en greinir oft á þess
á milli.
Félagskerfi landbúnaðarins hefur þróast
á löngum tíma, en það er núna að takast á
við miklar breytingar. Eftir að innheimtu
búnaðargjalds var hætt árið 2017 hvarf stór
hluti tekna Bændasamtakanna og uppistaða
tekna meirihluta aðildarfélaganna og þau eru
enn að aðlagast því. Það mun óhjákvæmilega
hafa í för með sér skipulagsbreytingar sem
eru ekki enn komnar fram nema að litlu leyti,
enda er skammur tími liðinn.
Orsök breytinganna var sú að dæmt var
ólöglegt fyrir Mannréttindadómstól Evrópu
að innheimta félagsgjöld með almennum
hætti, eins og gert var með búnaðargjaldinu
– og í öðrum greinum líka. Það var
ekki talið standast félagafrelsisákvæði
stjórnarskrárinnar, þar sem engan megi
neyða til að greiða til félags sem hann vill
ekki eiga aðild að. Þetta var staðfest fyrir
innlendum dómstólum þegar stór innlendur
greiðandi búnaðargjalds lét á það reyna þar.
Oft hefur verið rætt um að félagskerfið
þyrfti að einfalda og þétta raðirnar. Guðni
Ágústsson vakti síðast máls á því hér í
síðasta tölublaði. Margt er hægt að taka undir
með Guðna. Samtök bænda hafa gagnrýnt
harkalega veika umgjörð landbúnaðarins
innan stjórnsýslunnar. Það væri sannarlega
heillaráð að styrkja hana til dæmis með
sérstöku ráðuneyti landbúnaðar og matvæla.
Þar er sannarlega aðgerða þörf.
Ráðherra málaflokksins heldur því fram að
hann vilji og ætli að gera þar betur, en enn er
ekki margt þar handfast þó ýmsar hugmyndir
hafi verið kynntar. Forsætisráðherra hefur
talað mjög í þeim anda að gera ætti innlendri
matvælaframleiðslu hærra undir höfði og
undir það er tekið af heilum hug hér. Vonandi
sjást þess merki fyrr en síðar, en skoða ætti
í fullri alvöru hugmyndina um sérstakt
ráðuneyti matvæla og landbúnaðar.
Fleiri mættu ljá raddir sínar til stuðnings
Það er sótt að landbúnaðinum víða, þrátt
fyrir að greinin njóti mikils velvilja
almennings. Einkum vilja talsmenn
innflutningsfyrirtækja grafa undan allri
vernd sem í gildi er til að vernda heilsu
manna og dýra og tollverndinni sem ætluð
er til að jafna samkeppnisstöðu gagnvart
innflutningi. Þeim hefur orðið verulega
ágengt. Sannarlega veitti landbúnaðinum
ekki af fleiri röddum sér til stuðnings í
umræðum dagsins og sterkari samstöðu.
Þá ekki bara bænda sjálfra heldur líka
fyrirtækjanna sem treysta á landbúnaðinn,
vinna úr afurðum hans eða halda utan
um hagsmuni þeirra fjölmörgu sem þar
starfa. Sumir hafa stigið þar fram með
afgerandi hætti, til dæmis prófessor Karl G.
Kristinsson, yfirlæknir á Lansspítalanum,
og Vilhjálmur Svansson, dýralæknir á
Keldum. Fleiri mættu gera slíkt hið sama.
Baráttan fyrir áframhaldandi sóttvörnum
hefur þó dregið skýrt fram mál sem
landbúnaðurinn sameinast um. Það skiptir
afar miklu máli fyrir alla – hvar sem þeir
koma að greininni, beint eða óbeint, og
verður vonandi til þess að sýna fram á að
samstaðan skilar mestu.
Bændasamtökin hafa breytt sínum
reglum á þann veg að fyrirtæki geta
verið aðilar að samtökunum og einnig
einstaklingar sem vilja styðja við
landbúnaðinn þó að þeir stundi hann ekki
sjálfir. Í því felast tækifæri fyrir alla, en
ekki hafa margir nýtt þau enn. Guðna
Ágústssyni og öðrum sem vilja styðja við
starf samtaka bænda er bent á að skoða
þann möguleika að ganga beint til liðs við
BÍ með því að gerast aukafélagi.
Allsherjar endurskipulagning
á félagskerfi landbúnaðarins
Þróunarvinnan mun halda áfram. Búnaðar-
þing 2018 samþykkti að koma á fót
starfshóp til að móta tillögur um allsherjar
endurskipulagningu á félagskerfi land-
búnaðarins. Þar verði horft til uppbyggingar
systursamtaka BÍ í nágranna löndum okkar.
Litið verði til allra þeirra verkefna sem samtök
bænda koma að, svo sem hagsmunagæslu,
kynningar- og útgáfumála, stefnumörkunar,
rannsókna, ráðgjafar og ræktunarstarfs.
Niðurstaða þeirrar vinnu kemur til afgreiðslu
Búnaðarþings 2020 og verður vonandi til þess
að efla og styrkja slagkraft samtaka bænda
og þeirra sem vilja landbúnaðinum vel. Það
er engin önnur leið til framtíðar.
Lesendur geta einnig gerst áskrifendur að blaðinu og fengið það sent heim í pósti
gegn greiðslu. Árgangurinn kostar þá kr. 10.500 með vsk. (innheimt í tvennu lagi).
Ársáskrift fyrir eldri borgara kostar 5.250 með vsk.
Heimilisfang: Bændablaðið, Bændahöll við Hagatorg, 107 Reykjavík.
Sími: 563 0300 – Fax: 562 3058 – Kt: 631294–2279
Bændablaðið er í eigu Bændasamtaka Íslands. − Málgagn bænda og landsbyggðar −
SKOÐUN
Hugtakið að vera umhverfisvænn hefur
verið gott og gilt í íslensku máli. Það er
þó óðum að verða að útjaskaðri klisju
sem sjálfhverfir framagosar nota á
tyllidögum til að þykjast standa öðrum
framar í væntumþykju um náttúruna.
Lýsti hræsni loftslagsumræðunnar
sér berlega á efnahagsráðstefnu World
Economic Forum sem haldin var í
skíðabænum Davos í Sviss nýverið þar sem
loftslagsmál voru í brennidepli. Þar komu
allir helstu efnahags- og loftslagspostular
heimsins saman og dugði ekkert minna en
1.500 reykspúandi einkaþotur til að flytja
flottustu höfðingjana á þennan viðburð.
Að sögn breska blaðsins The Guardian
sló þessi ferðamáti umhverfisvænna
loftslagspostula nú öll met og voru þoturnar
bæði stærri og flottari en áður hefur sést
á slíkum ráðstefnum. Á ráðstefnu World
Economic Forum á síðasta ári mættu þessir
siðapostular „aðeins“ á 1.300 þotum til
ráðstefnunnar. Samt segjast talsmenn
ráðstefnunnar hafa mælst til þess að
fulltrúar nýttu sér almennt farþegaflug
eða sameinuðust allavega um þotur eins
og kostur væri.
Í þessum ranni hljóma viðvaranir hins
virta náttúruunnanda David Attenborugh
um loftslagsmál ansi hjákátlega, en afar
vinsælt hefur verið að flagga honum á
slíkum ráðstefnum að undanförnu. Er þetta
farið að minna meira á trúðasamkomur en
alvöru umræður um mikilvægan málaflokk.
Flestir einkaþotufulltrúar og viðskipta-
vinir einkaþotuþjónustu Air Charter
Service á slíkum ráðstefnum undanfarin
fimm ár hafa að sögn Guardian komið
frá Þýskalandi, Frakklandi, Bretlandi,
Bandaríkjunum, Rússlandi og Sameinuðu
arabísku furstadæmunum.
Svipað virðist vera upp á teningnum
þegar kemur að sorp- og skolpumræðunni
á Íslandi þótt hún sé eins og litli ljóti
andarunginn við hliðina á öllum
orðaflaumnum um gróðurhúsaáhrif og
loftslagsmál.
Sorpeyðing er og hefur nánast verið
bannorð í umræðu þeirra sem ráðið hafa
ferðinni í þeim málaflokki á Íslandi í
fjölmörg ár. Vegna slæmrar reynslu af fúski
við brennslu á sorpi á liðnum árum var
tekin upp sú stefna að hætta brennslu og
urða sorp þess í stað víða á landinu. Þannig
hefur sorp verið flutt á milli landsfjórðunga
til urðunar í landi Reykjavíkur í Álfsnesi.
Þetta hefur verið gert þrátt fyrir áralanga
vitneskju um að senn komi að því að urðun
á sorpi verði bönnuð um gervalla Evrópu.
Á sama tíma hefur þótt sæmandi að senda
illa flokkuð úrgangsefni úr sorpi Íslendinga
til brennslu í Svíþjóð og hvítþvo þannig
hendur íslenskra ráðamanna af loftmengun
vegna sorpbrennslu. Nú er verið að loka
á sorpurðun Sunnlendinga í Álfsnesi og
þá virðist eina úrræðið að flytja það með
reykspúandi skipum alla leið til Svíþjóðar
í brennslu.
Undanfarin ár hafa menn leitt hjá sér
að finna almennilega lausn á sorpeyðingu
Íslendinga vegna þvergirðingsháttar þeirra
sem ráða ferðinni. Er í raun furðulegt að
ekki hafi verið leitað í smiðju Svía sem
hafa lengsta og besta reynslu í þessum
málum. Lausnirnar hafa verið til í langan
tíma svo engin haldbær afsökun er fyrir
aðgerðarleysinu er til í málinu.
Sama á við varðandi skólpmál
Íslendinga sem er annar stórskandall. Hér
er skólpi dælt út í sjó, mislangt frá strönd
um allt land og að mestu óhreinsað. Þannig
er það m.a. frá mesta þéttbýli landsins á
höfuðborgarsvæðinu sem er til háborinnar
skammar. Þar þýðir ekki heldur að fela sig
á bak við kjaftavaðal um að kanna þurfi
leiðir til úrlausnar. Tæknin er til og hefur
verið lengi. /HKr.
Ritstjóri: Hörður Kristjánsson (ábm.) hk@bondi.is – Sími: 563 0339 Rekstur og markaðsmál: Tjörvi Bjarnason tjorvi@bondi.is – Blaðamenn: Margrét Þ. Þórsdóttir mth@bondi.is – Sigurður Már Harðarson
smh@bondi.is – Vilmundur Hansen vilmundur@bondi.is – Guðrún Hulda Pálsdóttir ghp@bondi.is – Sími: 563 0303 – augl@bondi.is Vefur blaðsins:
www.bbl.is Netfang blaðsins: (fréttir og annað efni) er bbl@bondi.is
Frágangur fyrir prentun: Anna Kristín Ólafsdóttir – Prentun: Landsprent ehf. – Upplag: sjá forsíðu – Drei ng: Landsprent og Íslandspóstur. ISSN 1025-5621
ÍSLAND ER LAND ÞITT
Sindri Sigurgeirsson
formaður Bændasamtaka Íslands
sindri@bondi.is
Mynd / Hörður Kristjánsson
Gargandi hræsni Sterkari saman