Fréttabréf Öryrkjabandalags Íslands - 01.06.1990, Blaðsíða 20

Berit Johnsen, cand. polit. Hallormsstað:
A að færa fjármagn og ábyrgð í
málefnum fatlaðra til sveitarfélaganna?
„Enginn er eyland“, sagði Kristinn
E. Andrésson. „Hver maður er brot
meginlandsins. Hið sama gildir um
þjóðimar“. Hvergi reynast þessi orð
sannari en þegar litið er til stefnumót-
andi þjóðfélagsumræðu og lagasetn-
ingar. Við horfum til nágrannaþjóð-
anna og reynum að draga lærdóm af
reynslu þeirra. En ekki er hægt að
grípa hugmyndirnar á lofti og gera
þær að okkar án þess að athuga vel
hvort þær henta okkar sérstæðu
aðstæðum: Við erum lítil þjóð í stóru
landi.
Síðasta áratuginn hefur mikið verið
rætt um og gert í því að færa fjármagn
og ábyrgð frá ríki til sveitarfélaga á
Norðurlöndunum. Nýlegt dæmi um
það er ákvörðunin í sænska „Riksdag-
en“ á síðastliðnu hausti um að yfirfæra
samninga um kaup og kjör kennara til
sveitarfélaganna, sem eiga þó að starfa
innan ramma ríkislaganna.
Annað dæmi er frá Noregi um ný
lög um málefni fatlaðra þar í land i, hin
svokölluðu „HVPU-reformene“, sem
miða að því að leggja niður allar
stofnanir og að sveitarfélögin búi sig
undir að taka við ábyrgð og rekstri
varðandi alla fatlaða íbúa 1. janúar
1991. HVPU-reformene fjalla ekki
einungis um að yfirfæra fjármagn og
ábyrgð frá ríki til sveitarfélaga. Aðal-
markmið laganna er að taka síðasta
skrefið í sérlöggjöf fyrirfatlaða. Héðan
í frá eiga fatlaðir að njóta góðs af
sömu lögum og reglugerðum og aðrir
íbúar. Sem dæmi um hvaða áhrif þetta
hefur, þá mun fatlaður sem þarf á
sjúkraþjálfun að halda, fáþetta á sama
hátt og allir aðrir. Viðkomandi þarf
ekki lengur að fara í skammtímavistun
á stofnun fyrir fatlaða eða fylla út
sérstök eyðublöð fyrir fatlaða til þess
að fá þessa þjónustu.
Hér á landi hefur einnig átt sér stað
umræða um breytingu á verkaskipt-
ingu rrkis og sveitarfélaga, sem hefur
leitt til nýrrar lagasetningar. Sam-
kvæmt lögunum munu sveitarfélögin
nú m.a. taka aukinn þátt í rekstri grunn-
Berit Johnsen.
skólanna. A öðrum sviðum hafa sveit-
arfélögin afhent sinn hlut af ábyrgðinni
til ríkisins. Málefni fatlaðra em einmitt
einn þeirra málaflokka.
Um svipað leyti og ofannefnd lög
öðlast gildi, situr nefnd á rökstólum
að undirbúa drög að lagafrumvarpi
um félagslega þjónustu sveitarfélaga.
I greinargerð með drögunum kemur
fram að nefndin sjái ekki ástæðu til að
víkja frá þeirri þróun sem hefur verið
hjá okkur undanfarin ár um að setja
sérlöggjöf eins og lög um málefni
fatlaðra. Ennfremur lítur nefndin svo
á að það sé ekki í hennar verkahring
að hrófla við þeim sérlögum sem nú
eru í gildi. Af þessu má sjá að umræðan
um að færa fjármagn og ábyrgð til
sveitarfélaganna, þannig að þau verði
í stakk búin til að veita öllum íbúum
sínum, fötluðum sem ófötluðum heild-
stæða þjónustu við hæfi, er skammt á
veg komin hjá okkur.
Það er álit mitt að sérlög um mál-
efni fatlaðra hafi átt mikinn þátt í að
bæta aðstæður. Ohætt er að segja að
aðstæður fatlaðra hafa tekið
stakkaskiptum síðustu áratugi. Ríkis-
valdið hefur tekið forystu í málefnum
fatlaðra. Sérstakar reglugerðir hafa
verið samdar til þess að tryggja rétt
fatlaðra til umönnunar og þroska.
Þjóðþing hefur eyrnamerkt sérstakar
fjárveitingar fyrir fatlaða. Þjónustu-
stofnanir eins og t.d. sólarhringsstofn-
anir, sérskólar og verndaðir vinnustað-
ir hafa séð dagsins ljós undir ríkis-
forsjá. Nýjar fagstéttir og byltingar-
kennd þekking á sviði fötlunar hefur
skotið rótum í skjóli ríkisfjárveitinga.
En ef við lítum yfir farinn veg, tökum
við eftir því að sveitarfélögin hafa
dottið út úr myndi nni í þróun málefna
fatlaðra.
Nú stendur til að endurskoða lög
um málefni fatlaðra. I því sambandi er
við hæfi að athuga hvort ekki sé
kominn tími til að taka nokkur skref í
Að austan. Kartöfluuppskera 1989. Rammi og Sjöfn.
20