Fréttabréf Öryrkjabandalags Íslands - 01.03.1999, Qupperneq 3

• • /
Gísli Helgason forstöðumaður, í stjórn OBI:
Hverjir vinna með fötluðum
og hverjir fyrir þá?
yrir rúmum 20 árum, þegar
Halldór Rafnar var að koma
inn í forystusveit Blindra-
félagsins, bauð hann mér með sér til
Svíþjóðar á samstarfsnefndarfund
Norrænu blindrafélaganna. Þettavar
ímiðjummarsmánuði árið 1978. Við
héldum áleiðis, dvöldum í góðu
yfirlæti í Stokkhólmi í vikutíma og
verð ég að fullyrða að þessi vika varð
ein sú mesta reynsluvika, sem ég hef
upplifað.
í S víþjóð, eins og á hinum Norður-
löndunum starfa mjög öflug samtök
sjónskertra, sem hafa unnið markvisst
að hagsmunamálum félaga sinna.
Formaður Sænsku blindrasamtakanna
SRF var á þessum tíma Bengt Lind-
quist, sem nú er umboðsmaður fatl-
aðra hjá Sameinuðu þjóðunum.
Framkoma Bengts var ákaflega blátt
áfram og hann ætlaðist til þess að
þjóðfélagið tæki tillit til sín, en ekki
að honum bæri að fara eingöngu eftir
því, sem aðrir segðu honum.
Meðal þeirra, sem ég kynntist þar
ytra var maður að nafni Anders
Arnör. Anders var hægri hönd Bengts
og starfaði mikið að alþjóðamálum.
Anders Arnör, sem var fullsjáandi,
hafði um árabil unnið á vegum
Sænsku blindrasamtakanna SRF og
fylgdist náið með hraðfara uppbygg-
ingu þeirra. Anders var mikið Ijúf-
menni, var samt ákveðinn í framkomu
og mér virtist hann einn af hópnum,
ekki eins og hver annar leiðsögu-
maður eða sá, sem þarf að hafa vit
fyrir þeim, sem eru eða teljast fatlaðir.
1 þessari Svíþjóðarferð gerði ég
mér far um að kynnast fólki og rabba
við það á minni bjöguðu skandinav-
ísku. Mér þótti fróðlegt að kynnast
viðhorfum þess til ýmissa mála og
þetta varð nokkurs konar vítamín-
sprauta fyrir mig. Ég dáðist að því
hversu víðtæk áhrif þeirra voru á
mörgum sviðum. Þá lék mér mikil
forvitni á að fá að vita um viðhorf
manna eins og Anders Arnörs til þessa
hóps, sem hann var að vinna fyrir, eins
og ég hugsaði þá. Eitt sinn, þegar við
Anders vorum á gangi um miðborg
Stokkhólms, spurði ég hann beint
hvernig það væri fyrir hann sem full-
sjáandi mann að vinna fyrir þann hóp,
sem teldust sjónskertir eða blindir.
Gísli Helgason
Anders stansaði snöggt, leit á mig og
sagði.
“Gísli. Ef þú ert að vinna fyrir
einhvern hóp, nærðu aldrei teljandi
árangri, nema þú álítir þig einn af
hópnum. Eg hefi um margra ára
bil unnið á vegum Sænsku blindra-
samtakanna og ég er svo heppinn
að vera einn af hópnum. Þess vegna
eru baráttumál og hagsmunir sjón-
skertra í Svíþjóð mín baráttumál og
hagsmunir”.
Mig setti hljóðan við þessi orð
og átti í raun ekkert svar. Ég
hugleiddi hvílíkt lán það hafði verið
fyrir Sænsku blindrasamtökin að
eignast slíkan málsvara sem Anders
Arnör. Því miður lést hann fáum árum
síðar, langt um aldur fram.
Segja má að fatlað fólk hafi fyrst
náð umtalsverðum árangri, þegar það
tók málin í sínar hendur. Viðhorf
almennings hafa smám saman breyst
í þá veru að fötluðum beri að halda á
málum sínum sjálfir. Þó virðist enn
örla á forsjárhyggjunni og er það mjög
dapurlegt, þegar stjórnmálamenn,
sem telja sig víðsýna standa fyrir
ályktunum, þar sem fötluðu fólki á að
skipa á einhvern ákveðinn bás. Mér
hefur stundum dottið í hug aðferð
Bandaríkjamanna við Indíánana.
Þegar búið var að hrekja þá af land-
svæðum sínum , var þeim úthlutað
svokölluðum verndarsvæðum, þar
sem þeir áttu að geta lifað í friði.
Sumir spjöruðu sig, en aðrir gátu ekki
aðlagað sig nútíma lifnaðarháttum og
lögðust í eymd og volæði. Þannig
gæti farið fyrir miklurn fjölda fólks
hér á landi, verði það ekki talið með
sem eðlilegur hluti þjóðfélagsins. Það
yrði sett til hliðar, því skammtað til
hnífs og skeiðar þannig að það gæti
skrimt, en þeir hinir ófötluðu sætu að
krásunum, gætu valið úr störf-
um,”lifað og leikið sér, létt í spori hvar
sem er”, eins og skáldið sagði.
að er ánægjulegt að viðhorf
almennings skuli hafa breyst
fötluðum í hag. Þó virðist enn sú
tilhneiging ríkja að fatlaðir geti ekki
sinnt eða ráðið fram úr málum sínum.
Sýnu verst er þetta, þegar samtök
fatlaðra sjálfra gera í því að ýta undir
þessa vantrú á getu þeirra með því að
ráða í vaxandi mæli ófatiað fólk í
fyrirsvar. Þetta hlýtur að leiða hugann
að þeirri spurningu hvort fatlað fólk
sé svo sundrað að það geti ekki treyst
öðrum úr sínum röðum, eða er for-
ystukreppa skollin á í röðum þeirra?
Það verður tíminn að leiða í ljós, en
ég fullyrði að verulegur árangur næst
ekki í málefnum fatlaðra, nema þeir
taki á málum sínum sjálfir, eða til þess
veljist fólk, sem vinnur með þeim en
ekki í þágu þeirra.
Gísli Helgason
FRÉTTABRÉF ÖRYRKJABANDALAGSINS
3