Vísbending - 20.12.2016, Blaðsíða 4

BENEDIKT
JÓHANNESSON
RITSTJÓRI
JÓLASTEMNING
Fáir hafa verið jafheindregnir andstæðingar langs jólahalds
og höílmdur Mér fannst það af og ífá að skreyta jólatréð
fyrr en á Þorláksmessu og jólaljós átti alls ekki að setja
upp fyrr en 12. desember þegar fyrsti jólasveinninn kom til
byggða. Eg hafði vanist þessu í foreldrahúsum. Jólatréð var skreytt á
Þorláksmessu, ekki degi fyrr. Þetta er svosem ekkert merkilegt, því að
þannig var þetta um allt land til skamms tíma.
Nú er öldin önnur. Kaupmenn em famir að auglýsa jólin í október
og seríur komnar á hús um allan bæ í lok nóvember. Ég hefði mátt
vita að á þessu væri von, því að svona var það í Bandaríkjunum
þar sem ég bjó í mörg ár. Islendingar taka allt það bjánalegasta eftir
útlendingum, sérstaklega Ameríkönum. Þegar ég fór til útlanda árið
1975 sögðu jólasveinar: „Krakkar minir komiði sæl.“ Þegar ég kom
til baka sjö ámm seinna sögðu þeir: „Hó, hó, hóen höfðu þó ekki
réttan íslenskan smalaframburð.
Smám saman hef ég sjálfur verið að gefa eftir. Nú skreytum
við jólatréð yfírleitt 22. desember, en jólaskrautið fer að sjást strax
í byrjun mánaðar. Við eigum mikið af jólaskrauti, það hefur verið
sameiginlegt áhugamál okkar hjóna að kaupa fallegt skraut hér og þar.
Þrátt fyrir hávær mótmæli mín em jólaseríur settar á tré í garðinum,
þó að aðventan sé varla byrjuð. Aðventa er líka nýtt fyrirbæri hjá
almenningi, ég man ekki eftir því að hún hafi notið mikilla vinsælda
almennings í mínu ungdæmi, þó að ég viti að kirkjan hafi lengi haldið
hana í heiðri.
í gamla daga, nánar tiltekið árið 1912 vom póstkassar tæmdir
í síðasta sinn á hádegi á aðfangadag. Þau bréf sem merkt vom
, jólakvöld“ vom borin út frá póststofunni kl. 6 á aðfangadagskveldið.
Þetta ætti Islandspóstur að taka til athugunar.
Hvemig var þetta í gamla daga? Lítið var talað um jólasveina
í tímaritum frá 19. öld. Ég fann enga fyrr en í lok 19. aldar, nánar
tiltekið í Heimskringlu árið 1893, en hún kom sem kunnugt er út í
Islendingabyggðum í Kanada. Þar er þess getið í „minnisblöðum" að
jólasveinar komi 1. sunnudag í aðventu en fari á þrettándanum. Það
var svosem auðvitað að í Ameríku vildu menn hafa jólasveinana lengi
og ekki láta þá vera að tínast inn, einn og einn.
Ég læt þess getið í framhjáhlaupi að það var mikill menningarauki
að því að íslenskujólasveinamir fóm að ganga í íslenskum fótum fyrir
nokkmm árum.
í íslandi kom eftirfarandi frétt í 52. tbl. milli jóla og nýjárs árið
1897:
Nú er jólahátíðin liðin, en jólin sjálf era ekki úti jyr en 7. janúar,
áþrettándanum, eins og allir vita. Allir menn eiga að vera góðir
og glaðir á jólunum, því þá gá einglamir svo vel að öllu, sem
gerist hjer ájörðunni. Og stundum koma þeir niður a jólanóttina
og líta inn í húsin til manna; þess vegna eiga alstaðar að vera
Ijós á jólanóttina.
Ef skugga ber á einhverstaðar í húsunum, þá jyllist þar af
jólasveinum. En jólasveinar eru Grýluböm og lœðast inn, þegar
þeirfmna steikaralyktina á bcejunum, standa í skotum og stela
kleinum og laufabrauði. Þessir eru verstir af öllum jólasveinum:
Gluggagœgir, Gáttarþejur, Pönnusleikir og Pottaskefill.
1 jólanóttina eiga lika öll börn að gá að þegar heilagt verður, en
það er kl. 6 — nákvœmlega á slaginu kl. 6. Þá verður heilagt á
allri jörðunni. En það sjá ekki nemaþeir, sem góðir eru og aldrei
hata syndgað. Þess vegna eiga krakkamir að taka eftir því og
ajþví má sjá, hvort þau hafa syndgað eða ekki, því ef þau hafa
gert það, þá sjá þau ekki hvernig allt breytist um leið og heilagt
verður a jólanóttinni,
Veðrið hefur ekki verið jólalegt, hitamollur og rigningarsúldrur,
5—7 stiga hiti bœði nætur og daga, þangað til a mánudagsnótt;
þá, jrysti dálítið og þornaði. En þá þykir best jólaveður, þegar
hjam er og hreinviðri, tunglskin og stjömubjart á kvöldin.
Þrátt fyrir allt sem að framan er sagt hef ég alltaf tekið eftir því
þegar allt breytist klukkan sex á aðfangadag. A slaginu. K9
4 | VÍSBENDING