Vísbending - 20.12.2016, Blaðsíða 33

mynni Signu í skiptum fyrir halda uppi landvöm gegn
víkingum. Norrænir menn mynduðu upphaflega yfirstétt
í héraðinu - Normanna - en runnu brátt saman við
innfædda og tóku upp íranska mállýsku héraðsins. En
þó þeir Rúðujarlar gættu þess að víkingar heijuðu ekki
á Frakkland höfðu þeir fátt á móti því að veita þessum
sömu víkingum friðland til þess að heqa á önnur lönd,
s.s. á England hinum megin við Ermasundið. Það var
þennan vetur sem Ólafur tók kristni og var skírður af
erkibiskupnum sjálfum í dómkirkjunni í Rúðuborg.
Ólafur hinn digri sneri því aftur til Noregs með
4 biskupa sem áttu koma skikk á kristnina í Noregi
sem enn var hálfheiðið land. Tveir þeirra áttu eftir
að dvelja á Islandi. Sá fyrri, Bjamharður (Bemard)
Vilráðsson hinn bókvísi var sendur til íslands árið
1018. Hann var engilsaxi og virðist hafa dvalist hér í
fmim ár. Sá seinni, Rúðólfur (Rudolph), kom hingað
1030 og dvaldist í 19 ár eða til 1049. Rúðólfur var
normanni frá Rúðuborg og frændi þeirra Rúðujarla.
Hann var líklega prestur við téða dómkirkju þar í
borg. I kjölfarið á skím Ólafs var hann vígður sem
biskup og sendur með til Noregs - væntanlega til
þess að vera höfuð norskrar kirkju. Rúðólfur tók
síðan við Maríukirkju þeirri er Ólafúr lét reisa í
Sarpsborg í Noregi. Rúðólfúr fékk þó skamman
starfsfrið í Noregi þar sem Ólafúr hraktist frá
völdum árið 1028. í kjölfarið leitaði Rúðólfúr
ásjár hjá Brimabiskupi er sendi hann rakleitt til
íslands. Þannig endaði hinn tigni normanni á Bæ
í Borgarfrrði sem biskup íslendinga um það leyti
sem ísleifúr Gissurarson var 22 ára gamall.
Skipan Rúðólfs hefúr líklega lokað leiðinni
fyrir Haukdæli að stofna sérstakt íslenskt
biskupsdæmi um tveggja áratuga skeið.
Rúðólfúr var hinn merkasti maður þó næsta fátt
sé vitað um 19 ára vem hans hérlendis. Rúðólfúr virðist hafa haldið
skóla á Bæ í Borgarfirði og menntað þar fyrstu kynslóð íslenskra
kennimanna og þar með talinn Sigfus Loðmundarson frá Odda á
Rangárvöllum, foður Sæmundar ffóða. Svo virðist sem kynnin við
Rúðólf hafi opnað leið vestur um haf til fremdar og lærdóms, því allir
helstu kirkjumenn af fjölskyldu eða fóstri Oddaveija áttu síðar eftir
að mennta sig i Englandi og Frakklandi. Hægt er að líta á það sem
svar Oddaverja við upphefð Haukdæla í Saxlandi. Rúðólfúr sjálfúr
fékk þó uppreisn æm eftir 19 ár á íslandi þegar frændi hans, Játvarður
hinn góði varð Englandskonungur (móðir Játvarðs Emma var af
ætt Rúðujarla). Rúðólfur fór til Englands árið 1049 og var skipaður
ábóti í klaustrinu í Abingdon ári síðar sem var mikil virðingarstaða.
Hann hefur þá verið hniginn að aldri og lést 1052. Kristnisaga segir
að Rúðólfúr hafi skilið eftir þrjá munka í Borgarfirði er hann hélt af
landi brott.
Við brotthvarf Rúðólfs opnaðist loks leiðin fyrir ísleif að stofna
biskupsdæmi hérlendis. Að vísu kom smá babb í bátinn við valdatöku
Haralds harðráða í Noregi 1047 er sendi nýj an flóttabiskup til landsins.
En Bjamharður hinn saxneski Noregsbiskup sem sá sér þann kost
vænstan að forða sér undan Haraldi til íslands árið 1048. Hann sat
í Vatnsdal á Norðurlandi í ein nítján ár eða þar til þess að Haraldur
konungur féll og konungaskipti urðu aftur í Noregi. En vígslubarátta
Haukdæla komst samt vel á skrið.
Árið 1055 fékk ísleifiir sig kjörinn biskup á Alþingi og fór síðan
utan til Þýskalandskeisara með hvítabjöm að gjöf. Keisarinn tók
honum vel og sendi hann áfram til Páfagarðs með vemdarbréf. Þar
syðra fékk ísleifur veitingu
sem biskup og var síðan vígður á Brimum 1056.
ísleifúr sat sem biskup á eignarjörð sinni i Skálholti. Fyrstu tíu árin af
biskupstíð hans sat Bjamharður einnig fyrir norðan og því vom tveir
biskupar í landinu. (Líklega hafa Norðlendingar vísað til þess síðar
þegar fóm fram á að fá sinn eigin biskupstól settan i Skagafirði.) Eftir
ísleif var Gissur sonur hans biskup og í framhaldi var biskupstólinn
settur niður í Skálholti í umsjá Haukdæla langt fram eftir tólftu öld.
Sæmundur hinn fróði fæddist sama ár og ísleifúr var vígður biskup
eða 1056 (1054 samkvæmt sumum heimildum). Svo virðist sem svar
Oddaveija og Rangæinga hafi falist í því að senda Sæmund út og reyna
að slá nágrönnum sínum í Ámesþingi við í bókviti og kennimennsku.
Síðar áttu Oddaverjar einnig eftir að ná þeim einstæða árangri að
kvænast inn í norsku konungsfjölskylduna og sóknin í upphefð að
utan átti einnig eftir að sýna sig í þeirri nýlundu að skýra böm sín
eftir erlendum konungum líkt og Filippus, Kristófer, Karlamagnús og
svo framvegis. Magnús Agnarr Andrésson af ætt Oddaveija er einnig
fyrsti maðurinn hérlendis er var skírður tveimur nöfnum að erlendum
sið. Allt ber þetta að sama bmnni - hér vom Oddaveijar að reyna að
skáka hinum konungbomu og kristhollu Haukdælum.
Meistarastykki Sœmundar
Islandssagan greinn- frá nokkrum ffægum ræðum á Alþingi sem vom
fluttar við tímamótaákvarðanir þjóðveldisins. Þekktasta þingræðan er
líklega sú sem flutt var af Þorgeiri Ljósvetningagoða er hann mælti
VÍSBENDING I 33