Vísbending - 20.12.2016, Blaðsíða 12

og tóku út afiirðir í hagkeríi sem byggði á vöruskiptum en ekki
beinliörðum peningum. A sama tíma og Sigurður, sem var yfirlýstur
Sjálfstæðismaður, fékkst við þennan rekstur var rekið heíðbundið
kaupfélag í Stykkishólmi. Þeir sem tóku stjómmál alvarlega skiptust
í fylkingar eftir því hvar þeir áttu viðskipti sín og mátti auðveldlega
greina flokkslinur í þeim viðskiptum því Framsóknarmenn skiptu við
kaupfélagið en þeir sem kusu Sjálfstæðisflokkinn voru í viðskiptum
við þá sem stjómuðu fyrirtækjum í einkaeigu. Þetta var auðvitað
ekkert einhlítt en þekktist í Stykkishólmi eins og annars staðar.
Tehúsið var iokað ó messutíma
Þetta gróna samfélag þar sem fyrirtæki kepptu um vinnuafl og viðskipti
og íbúamir skiptust eftir flokkslínum milli fyrirtækja varð heimkynni
hinnar ungu Rakelar úr Keflavík árið 1963. Ágúst, eiginmaður
hennar, hafði forfhamast erlendis, við nám í Bandaríkjunum og störf
fyrir Coldwater Seafood þar í landi. Þegar hann kom heim um 195S
setti hann á stofn kvikmyndahús og veitingastað í Stykkishólmi og
flutti þannig hinn frjálsa ameríska anda eftirstríðsáranna með rokki
og brilljantíni inn í þunglamalegt samfélagið í Hólminum þar sem oft
hafði verið sagt að menn töluðu dönsku á sunnudögum.
Veitingastaðurinn sem Ágúst setti á stofh hét Tehúsið og þótti
nútímalegt. Þar var vissulega hægt að fá tebolla en meiri áhersla
lögð á kaffi, hamborgara og sælgæti. Á þessum árum var verið að
sýna vinsæla kvikmynd sem hét Tehús ágústmánans eftir samnefndri
skáldsögu Somerset Maugham og menn voru fljótir að sjá ákveðna
samlíkingu.
Sem dæmi um fastheldni og formfestu samfélagsins í Stykkishólmi
má nefna að hart var gengið eftir því að Tehúsið væri lokað á sunnu-
dögum meðan messað var. Til em sögur af sóknarprestinum sem
gekk skrýddur til kirkju eftir aðalgötunni í hempu með pípuhatt og sá
ljós í Tehúsinu og leit við þar áður en hann hélt lengra til að tryggja
að Drottinn allsherjar fengi ekki samkeppni ffá vershmareigendum á
sunnudegi.
Fyrstu árin eftir að Rakel flutti vestur vann hún ásamt eiginmanni
sínum við reksturinn á Tehúsinu og bíóinu. Þau bjuggu ásamt
foreldram Ágústs í svonefndu Clausenshúsi sem er gamall kaup-
mannsbústaður í hjarta bæjarins, byggður 1874. Húsið hafði fylgt
með í kaupunum þegar Sigurður Ágústsson keypti eignir Tang&Riis
og þar bjó stórfjölskyldan lengst af undir einu þaki. Þar fæddust öll
fjögur böm Ágústs og Rakelar og ólust upp undir handarjaðri foreldra
sinna, afa og ömmu.
Þess má geta að þegar þetta gamla og virðulega hús var reist á
sínum tíma árið 1874. Var það að hluta til reist úr viðum enn eldra
kaupmannshúss sem byggt var árið 1764, tuttugu árum fyrir Móðu-
harðindi. Mikið af þessum upprunalegu viðum era enn í burðarvirki
hússins og það er því undir yfirborðinu elsta húsið í Stykkishólmi.
Ágúst og Rakel taka við
Eftir því sem Sigurður, faðir Ágústs, eltist tóku þau Ágúst og
Rakel í auknum mæli við rekstrinum og alfarið við stjómtaumum í
fýrirtækinu 1968. Þeir feðgar Sigurður og Ágúst vora samhentir og
unnu vel saman þótt áherslur þeirra væra um sumt ólíkar. Sigurður
var kjörinn á þing 1949 og eftir því sem árin liðu tók Ágúst yfir stjóm
fýrirtækisins þótt hann stæði jafhframt í eigin atvinnurekstri.
I árslok 1966 selur fyrirtækið verslunarrekstur sinn en við þá
breytingu byrjar Rakel að vinna fyrir Sigurð Ágústsson en fram að
því hafði hún aðeins unnið fýrir Tehúsið sem Ágúst átti.
Fyrsta stóra ákvörðunin sem ungu hjónin tóku eftir það má segja
að hafi verið kaup á fýrirtæki í Rifi sem fékkst við saltfiskverkun.
Merkasta og afdrifaríkasta nýjungin sem þau tókust á hendur var samt
að hefja vinnslu hörpudisks á vegum Sigurðar Ágústssonar árið 1970.
Áratugum saman var hörpudiskavinnslan undirstaða fýrirtækisins
og stærsta fýrirtæki landsins á því sviði. Með þessu var unnið mikið
brautryðjendastarf sem segja má að hafi reynst íbúum Stykkishólms
vel.
I nærmynd sem tímaritið Ftjáls verslun skrifaði um Rakel árið
1998 er stjómunarstíl og samstarfi þeirra hjóna lýst með eftirfarandi
orðum:
,Ágúst og Rakel vora ólík að því leyti að hann var iðulega
ótrauðari við að taka þátt í nýjungum á ýmsum sviðum meðan hún var
varkárari. Það er mat flestra sem til þekkja að þau hafi verið samhent
við rekstur fýrirtækisins og deilt með sér þeim þáttum i stjóm þess
sem hvora fýrir sig hentaði betur. Þó segja sumir að Rakel hafi alltaf
ráðið því sem hún vildi ráða og fýlgst með rekstrinum af sama áhuga
og Ágúst. Þessu til staðfestingar segja gárungar að hún hafi verið
með labbrabb tæki með sér á fæðingardeildinni þegar yngri bömin
fæddust. Þetta var fýrir tíma GSM og farsíma og Rakel vildi ekki
missa af neinu.“
Árið 1976 var fýrirtækið gert að hlutafélagi en það breytti engu
um eignarhaldið því hvorki fýrr né síðar hefúr eignarhaldið verið
utan ljölskyldunnar sem á fýrirtækið 100% til þessa dags. Fyrirtækið
hefiir alltaf haldið sig við sína starfsgrein sem er veiðar og vinnsla
sjávarafurða.
Þegar hörpudiskurinn sýktist
Árið 2002 varð fýrirtækið og allir sem fengust við veiðar og vinnslu á
hörpudiski í Breiðafirði fýrir gríðarlegu áfalli þegar sýking kom upp í
hörpudiskstofninum í Breiðafirði og í kjölfarið vora veiðar stöðvaðar
og því allri vinnslu sjálfhætt.
„Það er stærsta áfall sem fýrirtækið hefur orðið fýrir,“ segir Rakel.
-Er ekkert að sjá til lands með ástand hörpudisksins í firðinum?
„Áður en lmmið varð hafði verið dregið úr veiðunum jafnt og þétt
því menn héldu hugsanlega að sóknin væri heldur mikil. Svo kom í
ljós að það var sýking sem hafði breiðst út í stofninum en ekki áhrif
veiðarfæra, hitinn í sjónum, of mikil sókn eða neitt annað. Það voru
vísindamenn á Keldum sem fundu svarið.
Það var gríðarlegt áfall fýrir fýrirtækið þegar veiðamar stöðvuðust
og þótt við fengjum bætur í þorskígildistonnum í staðinn sem ætlað
var að draga úr áfallinu þá hafa þær verið skertar töluvert síðan. Við
voram með 40% af skelfiskkvótanum í Breiðafirði og vorum að
veiða rúm 4000 tonn þegar mest var. Nú virðist stofninn vera að rétta
dálítið við og tilraunaveiðar era stundaðar í litlum mæli. Við höfum
annast allar veiðar og vinnslu meðan það ástand varir í samvinnu
við hin fýrirtækin sem eiga kvótann og í samvinnu höfum við styrkt
rannsóknir Haíró á svæðinu og unnið með þeim.
Veiðamar eru enn á tilraunastigi og enn hefur ekki verið gefið
formlegt leyfi til þess að hefja þær á ný. Enginn hefur meiri hagsmuni
en við af því að fara varlega í þessum efiium en við erum sæmilega
bjartsýn á ástandið."
í víking tii Danmerkur
Árið 2002 keypti Sigurður Ágústsson danskt fýrirtæki, Maran
Seafood A/S,sem fékkst einkum við að leggja skelfisk af ýmsu tagi
niður í saltlög (brine) sem er velþekkt vinnsluaðferð. Síðan árið 2005
keypti Maran Seafood danska fýrirtækið Hevico A/S sem sérhæfði
sig í framleiðslu á heitreyktum silungi og var hið stærsta á sínu
sviði í Evrópu. Það var staðsett í Vejle í Danmörku og hafði verið í
rekstri undir stjóm reynslubolta á þessu sviði frá stofnun árið 1992.
12 | VÍSBENDING