Fjölrit RALA - 20.03.1980, Qupperneq 7

3
INNGANGUR
Gróðurrannsóknir síðustu áratuga hafa leitt í ljós, að mikill hluti
gróðurlenda landsins er nú full- eða ofnýttur, og þau eru af þeim sökum
mun rýrari og afkastaminni er vera ætti samkvæmt gróðurskilyrðum í landinu
(Ingvi Þorsteinsson 1973). Þá hefur ofbeit leitt til gróður-og jarðvegs-
eyðingar víða á afréttum. Ofbeit þarf að létta af. landinu hvar sem hún á
sér stað. Þetta er hægt að gera með því að auka sókn í vannýtt beitilönd
og með því að bæta beitilöndin og auka afköst þeirra. Hófleg beit leiðir til
betra gróðurfars og því marki er einnig hægt að ná með öðrum leiðum t.d.
áburðargjöf á úthaga og með beitarstjórnun.
í þessu fjölriri er fjallað um notkun áburðar á úthaga.
íslensk gróðursamfélög eru í mörgu frábrugðin því, sem gerist í öðrum
löndum, einkum vegna veðráttu, eldvirkni, landfræðilegrar einangrunar, þess
hve skammmt er liðið frá ísaldarlokum, tiltölulega ungs jarðvegs, béitarsögu
o.s.frv. Af þessum sökum er þess að vænta að áhrif áburðar á úthaga séu
nokkuð önnur hér en i öðrum norðlægum löndum og því er aðeins unnt að hafa
takmörkuð not af reynslu þeirra og annarra þjóða á þessu sviði.
Lítið hefur verið birt um áhrif áburðar á úthaga hér, en þær fáu til-
raunir, sem gerðar voru fyrr á árum ásamt reynslu ýmissa aðila eins og t.d.
Landgræðslu ríkisins hafa gefið til kynna, að með áburði einum saman sé
unnt að auka uppskeru úthagans verulega.
Meðal fyrri rannsókna á áhrifum áburðar á úthaga má nefna áburðartil-
raunir Ingva Þorsteinssonar og Björns Sigurbjörnssonar (1961) á fjórum stöð-
um á Biskupstungnaafrétti og rannsóknir Ingva og Agnars Guðnasonar (1964) á
áhrifum áburðar og eyðingarlyfja á kvistlendi í Kelduhverfi.
Sturla Friðriksson hefur staðir fyrir ýmsum uppgræðslutilrauniam, eink-
um á hálendinu t.d. við Langjökul (Sturla Friðriksson, 1960), á Mosfellsheiði
(1969), á Tungnaáröræfum, (1969) og á Sprengisandi (Sturla Friðriksson og
Jóhann Pálsson 1970). Sturla hefur einnig rannsakaó áhrif áburðar í framræst
mýrlendi í Miklaholtshreppi (1963).
Þessar tilraunir sýndu m.a. geysilegan mun á áhrifum áburðarins eftir
gróðurlendum, hæð yfir sjávarmáli og öðrum skilyrðum.
Til að fá fyllri upplýsingar um áhrif áburðar á úthaga hóf Ingvi Þor-
steinsson á vegiam Rannsóknastofnunar landbúnaðarins, nýjan flokk tilrauna á
árunum 1967-1972 á 34 stöðum víðsvegar um landið við fjölbreytileg skilyrði.
Tilraunir þessar voru gerðar í samvinnu við bændur á þeim stöðum þar sem til-
raunir voru framkvændar svo og héraðsráðunauta Búnaðarfélags íslands. Árið
1974 tók Andrés Arnalds við framkvæmd tilraunanna. Tilraunirnar höfðu það