Fjölrit RALA - 15.02.1995, Blaðsíða 64

62
4. kafli
lúpaníns í alaskalúpínu (Jóhann Þórsson & Ólafur Guðmundsson 1993). Það er vitað
að framleiðsla kínólín beiskjuefna er ljósháð ferli, þar sem a.m.k. fyrstu skrefin eiga
sér stað í grænukomum laufblaðanna (Wink & Hartmann 1982). Stuttur sólargangur
er sumri hallar og breytingar á vefjum plöntunnar er hún stækkar gæti hugsanlega haft
áhrif á beiskjuefnainnihaldið í þessa átt. Þó að beiskjuefnin séu mynduð í græna hluta
plöntunnar þá geta þau færst til innan hennar og safnast sérstaklega í fræ og í minni
mæli í rætur (Wink & Hartmann 1982). Williams og Harrison (1983, í Kitessa
(1992), lýsa því að við fullan fræþroska í fóðurlúpínum haft 80-95% af beiskjuefnum í
sprotum verið flutt í fræin. Beiskjuefnin vernda fræin gegn rotverum og áti dýra auk
þess sem þau eru mikilvægur níturforði fyrir kímplöntuna eftir spírun fræs að vori
(Wink 1990). Það sést greinilega á niðurstöðunum fyrir alaskalúpínuna að
beiskjuefnin aukast mjög í blómhluta (fræjum) að haustinu (25. mynd). Þess má geta
að Hultén (1968) greinir frá að fræ alaskalúpínunnar séu eitruð og orsaki bólgur í
maga og þörmum. Sennilegt er að þar sé beiskjuefnunum um að kenna.
Keeler o.fl. (1976) lýsa svipuðum mun á beiskjuefnainnihaldi milli plöntuhluta og
breytingum yfir vaxtartímann hjá Lupinus sericeus og L. caudatus og hér hefur
komið fram í alaskalúpínunni. Hjá þessum tegundum var magn beiskjuefna hátt í
ofanjarðarhlutum að vorinu, það féll í blöðum og stönglum er leið á sumarið en jókst
hins vegar í blómhlutanum og varð mjög hátt í fræjum (12-90 mg/g). Mest mældist af
beiskjuefnum í fræjum, en næstmest í blöðum og stönglum að vorinu. Minnst
mældist í rótum og litlu meira í gömlum blöðum og stönglum.
Efnainnihald í rótum
Eins og fram hefur komið í þessu riti (1. kafli) hefur alaskalúpínan mikla forðarót sem
að hausti vegur álíka mikið og ofanvöxtur plöntunnar. í gróskumikilli lúpínubreiðu
má ætla að geti verið um 3-4 kg af rótum (votvigt) á hverjum fermetra að hausti.
Niðurstöður efnagreininga sýna að efnasamsetning rótarinnar breytist yfir vaxtar-
tímann í flestum tilvikum í öfuga átt við það sem gerist í sprotunum. Þannig eykst
prótein, fosfór og kalí en kalsíum, magnesíum og trénisþættir minnka í rótunum er
líður á vaxtartímann. Þetta stafar væntanlega af flutningi forðaefna frá rótinni til
sprota á vorin og síðan forðasöfnun á haustin. Breyting á hlutfallslegri stærð
rótarinnar yfir vaxtartímann bendir einnig í sömu átt. Ekki virðist vera mikill munur á
efnasamsetningu rótar og sprota alaskalúpínunnar þegar mælingum heils vaxtar-
tímabils er slegið saman. Helsta undantekningin frá því er að mun minna mælist af
kalí og beiskjuefnum í rótinni heldur en í sprotum. Keeler o.fl. (1976) hafa rannsakað
beiskjuefnainnihald í sprotum og rótum Lupinus caudatus frá vori til hausts. í rótinni
mældist beiskjuefnainnihaldið um 0,1-0,9 mg/g og var það lægst á miðju sumri en
hæst að haustinu. f sprotunum var beiskjuefnainnihaldið hins vegar margfalt hærra,
eða 2-9 mg/g.