Morgunblaðið - 21.07.2020, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 21. JÚLÍ 2020
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Skotland ereinn okkarnæsti ná-
granni. Samgöngur
á milli landanna eru
prýðilegar, við eðli-
legar aðstæður.
Skotar eru fimm og
hálf milljón á 78
þúsund ferkíló-
metrum. Tvær konur eru í topp-
stöðum landsins. Drottninguna
eiga þeir með öðrum og Fyrsti
ráðherra er Nicola Sturgeon,
sem varð 50 ára fyrir tveimur
dögum og er fyrst kvenna af 5
sem gegnt hafa embættinu.
Skosk sérmál eru snúin um
þessar mundir og Sturgeon
reynir að hafa önnur atriði í
brennidepli en dagleg átakaefni.
Hún barðist gegn útgöngu
Breta úr ESB. Þeir samþykktu.
Út vildu 52%,en 48% ekki. Í
þjóðaratkvæði um slit Skota við
Bretland sögðu 55% nei.
Við talningu í Brexit-
kosningum sást að meirihluti
Skota vildi að Bretar yrðu kyrr-
ir í ESB. Talningin var fram-
kvæmdaatriði og hafði enga
stjórnskipulega þýðingu. Stur-
geon krefst nú nýs þjóð-
aratkvæðis. Þegar sjálfstæði
hafi náðst fram þar muni Skot-
land ganga í ESB eins og vilji
þeirra hafi verið í kosningu um
Brexit.
Það er margt brogað við rök-
semdafærslu Sturgeon. Hún og
aðrir forystumenn
Þjóðarflokksins
fullyrtu að þjóð-
aratkvæðið um
Skotland væri ein-
stakt tækifæri. Slík
kosning yrði ekki
endurtekin næstu
áratugi. Forystan
taldi að fleiri yrðu
knúnir til að segja já við spurn-
ingu um sjálfstæði sem væri
eina skiptið í lífi þeirra sem
spurt væri. Skotar svöruðu því
ekki í kosningu um Brexit hvort
Skotar ættu að sækja einir um
aðild að ESB. Meirihluti þeirra
taldi hins vegar að Bretar ættu
að vera kyrrir, sem er allt annað
mál. Skotland á 100 kílómetra
landamæri með Englandi en
enga slíka tengingu við ESB. Nú
er öllum nýjum ESB ríkjum
skylt að taka upp evru. Stur-
geon segist ætla að halda pund-
inu þótt Skotland fari í ESB!
Stór hluti fjármálastjórnar
Skotlands yrði því áfram í Lond-
on.
ESB mun aldrei samþykkja
aðild Skotlands eins og ótvíræð-
ar yfirlýsingar Frakklands og
Spánar sýna. Spánn telur að
slíkt ýti undir frelsiskröfur í
Katalóníu og Frakkar horfa til
Korsíku. Staðreyndir benda því
eindregið til þess að nú hafi
dregið úr líkum þess að Skotar
yfirgefi hið Breska kon-
ungdæmið í bráð.
Sturgeon, leiðtogi
Skota, segir Brexit
auka líkur á sjálf-
stæði Skota. Stað-
reyndirnar segja
annað}
Óþægilegar staðreyndir
Doði Reykja-víkurborgar
gagnvart hags-
munum fyrirtækja
þegar fram-
kvæmdir eru ann-
ars vegar virðist
vera viðvarandi.
Nú eru verslunareigendur við
Laugalæk í Laugarneshverf-
inu í uppnámi vegna vegafram-
kvæmda sem torvelda aðgengi
að verslunum þeirra verulega.
Í Morgunblaðinu í dag er
rætt við Hauk Benediktsson,
rekstrarstjóra Krambúðar-
innar, og segir hann að sala
hafi dregist mikið saman eftir
að framkvæmdirnar hófust.
Hann kveðst gera sér grein
fyrir að laga þurfi lagnir og
annað, en hann hefði viljað fá
að vita fyrr að þessar fram-
kvæmdir stæðu fyrir dyrum.
Haukur íhugar að fara fram á
skaðabætur við Reykjavíkur-
borg.
Sigurður Haraldsson, eig-
andi Pylsumeistarans, rekur
verslun sem hefur orðið fyrir
áhrifum af framkvæmdum.
Hann segir í frétt Morgun-
blaðsins að viðskiptavinir hans
kvarti undan því að ekki sé
auðvelt að komast í verslunina
og hann hafi ekki haft hug-
mynd um að ráðast ætti í
framkvæmdirnar
fyrr en byrjað var
á þeim. Hann telur
þó ekki að það
muni hafa neitt
upp á sig að fara
fram á bætur.
„Maður verður
bara að taka þessu eins og
kórónuveirunni, það er einn
dagur í einu,“ bætir Sigurður
við.
Vinnubrögðin vegna fram-
kvæmdanna við Laugalæk
minna óþægilega á fram-
kvæmdirnar á Hverfisgötu í
fyrra þegar verulega þrengdi
að rekstri veitingastaða og
gistihúsa og vart var hægt að
komast að Þjóðleikhúsinu. Í
fréttinni kemur fram að við-
gerðirnar eigi að standa fram í
október.
Ljóst er að kynna þyrfti fyr-
irhugað rask með rækilegum
hætti fyrir þeim sem munu
verða fyrir því, þannig að þeir
geti gripið til viðeigandi ráð-
stafana. Hér er um að ræða
fjórðung úr ári – að því gefnu
að ekki verði neinar tafir, sem
kann að vera bjartsýni. Það
hlýtur að vera meirihlutanum í
Reykjavík umhugsunarefni að
það fyrsta sem fólki dettur í
hug þegar borgin ræðst í
framkvæmdir sé kórónuveiran.
Kvartað undan erf-
iðum rekstri við
Laugalæk vegna
framkvæmda borg-
arinnar}
Eins og kórónuveiran
D
ánaraðstoð er kannski ekki al-
gengasta umræðuefnið á kaffi-
stofum eða í heita pottinum en
þó er þetta mikilvægt mál sem
öðru hverju kemur upp í sam-
félagsumræðunni.
Dánaraðstoð er þýðing á gríska orðinu evþa-
nasía, sem þýðir „góður dauði“ eða „að deyja
með reisn“. Eiginleg merking er að binda enda
á líf af ásetningi til þess að leysa hinn sjúka
undan óbærilegum þjáningum.
Ég bíð nú eftir skýrslu ráðherra um dánar-
aðstoð eftir að þingið samþykkti skýrslubeiðni
mína og fleiri þingmanna. Í skýrslubeiðninni er
óskað eftir samantekt um löggjöf þeirra landa
sem heimila dánaraðstoð og veittar upplýs-
ingar um tíðni, ástæður og skilyrði fyrir veit-
ingu dánaraðstoðar. Jafnframt óskaði ég eftir
því að gerð yrði könnun meðal heilbrigðisstarfsmanna um
viðhorf þeirra til dánaraðstoðar. Í almennum viðhorfs-
könnunum hefur komið fram að allt að 77% almennings
styðja dánaraðstoð við ákveðnar aðstæður. Kannanir um
hug heilbrigðisstarfsmanna sem ég hef komist yfir eru frá
1997 og 2010 sýna að stuðningur þessara stétta er mun
minni en almennings, en jókst þó töluvert milli kannana.
Stuðningur heilbrigðisstarfsfólks fór þannig úr 5% í 18%
hjá læknum en úr 9 í 20% hjá hjúkrunarfræðingum. Mun
færri svara því þó til að vera tilbúin að veita slíka þjón-
ustu.
Í Hollandi, sem hefur verið í fararbroddi í lagasetningu
um þessi mál, eru það jafnan heimilislæknar sem veita að-
stoðina eftir að umsókn dauðvona sjúklings hefur farið í
gegnum ítarlegt ferli og tveir læknar hafa
skrifað upp á hana. Dánaraðstoð er veitt þegar
læknar geta ekki linað þjáningar viðkomandi
né gefið von um lækningu. Afstaða heilbrigðis-
starfsfólks sem væntanlega myndi veita þjón-
ustuna er því lykilatriði. Ekki ætti að skylda
nokkurn til að veita þjónustu sem hann ekki
vill veita í þessu efni. Almennt hafa læknar
verið á móti dánaraðstoð en þó bendir ým-
islegt til þess að einhver breyting kunni að
vera á afstöðu heilbrigðisstarfsmanna til slíkr-
ar aðstoðar og með þroskaðri umræðu kann að
verða framhald á því.
Ég vænti þess að skýrsla heilbrigðisráðu-
neytisins verði nýr grundvöllur til upplýstrar
og fordómalausrar umræðu um dánaraðstoð
bæði innan heilbrigðiskerfisins og meðal al-
mennings en líka innan þings.
Ég hef djúpan skilning á því að dauðvona og sárþjáðir
sjúklingar vilji hafa þann valkost að geta kvatt lífið og
losnað undan þjáningum. Í því ljósi er dánaraðstoð val-
defling hinna deyjandi. Það breytir ekki því að siðferðileg-
ar spurningar í tengslum við dánaraðstoð eru margar og
þeirra þarf að spyrja.
Sjálf vona ég í nafni mannúðar að við sjáum á næstu ár-
um skýran og vel skilgreindan íslenskan lagaramma um
dánaraðstoð verða að veruleika. Í mínum huga snýst þetta
um frelsi einstaklingsins til að ráða því hvenær hann
kveður þennan heim og með hvaða hætti þegar öll sund
eru lokuð vegna alvarlegra veikinda. bryndish@althingi.is
Bryndís
Haraldsdóttir
Pistill
Frelsið í lífi og dauða
Höfundur er þingmaður Sjálfstæðisflokksins.
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen
BAKSVIÐ
Atli Steinn Guðmundsson
atlisteinn@mbl.is
Sænska líftæknifyrirtækiðEnzymatica tilkynnti í gær,að munnúðinn ColdZymegegn kvefi gæti samkvæmt
bráðabirgðaniðurstöðum rannsókna
gert 98,3 prósent SARS-CoV-2-
kórónuveirunnar, sem veldur Co-
vid-19, óvirk. Í kjölfar þeirrar til-
kynningar hækkuðu hlutabréf fyrir-
tækisins í sænsku kauphöllinni um 67
prósent. Það var bandaríska rann-
sóknarstofan Microbac Laboratories
sem annaðist prófanir úðans með til-
liti til verkunar hans gagnvart kór-
ónuveirunni.
Þarna er hins vegar rammíslensk
uppfinning á ferð, en Enzymatica og
íslenska líftæknifyrirtækið Zymetech
runnu saman árið 2016. Hugvitið á
bak við PreCold-munnúðann er frá
Zymetech, en það er einmitt hann
sem þarna er á ferð undir nafninu
ColdZyme.
Tíu ára samstarf
„Já, þetta er sama varan og er
framleidd á sama stað, bara undir
mismunandi nöfnum,“ segir Ágústa
Guðmundsdóttir, prófessor emeritus
við Háskóla Íslands og rann-
sóknastjóri Zymetech, í samtali við
Morgunblaðið. „Áður en við samein-
uðumst vorum við komin út með
þennan munnúða [PreCold] og þeir
komnir með ColdZyme.
Við vorum áður búin að vinna með
Enzymatica í tíu ár, meðal annars við
þróun á þessum munnúða. Til þess að
koma munnúðanum á alþjóðamarkað,
sem er mjög dýrt ferli og krefst
breiðrar þekkingar, sameinuðum við
kraftana og nú er þetta allt undir
sama hatti. Við erum með rann-
sóknir, þróun og ensímframleiðsluna
úr þorskinum á Íslandi en þeir eru
með skráningar, umsjón með útvist-
un á klínískum rannsóknum og mark-
aðssetningu.“
Mjög mikilvægt skref
„Á þessu stigi getum við ekki farið
þangað,“ segir Ágústa, spurð hvort
hún telji íslenska munnúðann
hugsanlegt rothögg í baráttu heims-
byggðarinnar við kórónufaraldurinn,
„það eina sem við getum sagt er að
ColdZyme/PreCold virkar á kórónu-
veiruna sem veldur Covid-19 in vitro
[í tilraunaglasi] og það virkar einnig á
kórónuveirur sem valda kvefi.
Þar erum við með klínískar rann-
sóknir, en væntanlega verða rann-
sóknirnar á SARS-CoV-2 teknar
áfram í klínískar rannsóknir. Samt
sem áður er þetta mjög mikilvægt
skref og ColdZyme er vara á mark-
aði, en hún fékk nýlega viðurkenn-
ingu sem lækningatæki í flokki III.
Til að komast þangað þarf varan að
uppfylla öll skilyrði sem sett eru af
Evrópusambandinu um öryggi og
virkni samkvæmt ströngustu skil-
yrðum um lækningavörur. Klínískar
rannsóknir í sambandi við þessa
þætti varðandi áhrif vörunnar á kvef
liggja fyrir,“ segir prófessorinn.
Áralangt ferli að baki
Hún segir ýmislegt skipta máli
varðandi lækningavörur, til dæmis
það mikla skráningarferli sem eigi
sér stað á þeim vettvangi. „Síðustu
fjögur árin höfum við unnið að þessu
skráningarferli til að öðlast Class III
medical device-skráninguna, sem er
mjög mikilvægt skref og kemur okk-
ur mikið framar í ferlið þar sem við
megum fullyrða um verkun lækn-
ingavara sem hafa farið í gegnum
klínískar rannsóknir. Þetta eigum við
eftir að gera varðandi áhrif Cold-
Zyme/PreCold á Covid-19-sjúkdóm-
inn þó að varan hafi greinilega þessi
áhrif in vitro.“
Stífar skorður
Ágústa bendir um leið á að fyrir-
tækið sé skuldbundið markaðnum um
að greina frá öllum rannsóknanið-
urstöðum hvort sem um er að ræða in
vitro eða klínískar rannsóknir, skrán-
ingar, einkaleyfi eða aðrar mik-
ilvægar upplýsingar. „Það er gaman
að geta þess að við vorum að fá nýtt
einkaleyfi fyrir ensímin úr þorskinum
sem gildir til ársins 2035,“ segir hún.
„Markaðurinn setur okkur mjög
stífar skorður, þú verður að eiga við-
skipti við viðurkennd og óháð fyrir-
tæki og í þessu tilfelli er það við-
urkennt bandarískt fyrirtæki
[Microbac Laboratories] sem tekur
að sér að framkvæma prófanirnar,“
segir rannsóknastjórinn að skilnaði.
Rammíslenskt hugvit
er nýjasti atgeirinn
Ljósmynd/Háskóli Íslands
Prófessor emeritus Ágústa Guðmundsdóttir, rannsóknastjóri Zymetech,
segir fyrirtækið hafa unnið að þróun úðans í samstarfi við Enzymatica.
Breska líftæknifyrirtækið Syna-
irgen tilkynnti í gær að sam-
kvæmt bráðabirgðanið-
urstöðum rannsókna gæti
úðalyf þess, SNG-001, minnkað
líkurnar á því, að fólk veiktist al-
varlega af völdum kórónuveir-
unnar, um allt að 79 prósent
auk þess að rúmlega tvöfalda
líkur á fullum bata þeirra sem
lyfið notuðu.
SNG-001 inniheldur prótín úr
interferón beta-flokki, en notk-
un þess hefur verið útbreidd við
meðferð gegn miðtaugakerfis-
sjúkdómnum MS.
Tvöfaldar lík-
urnar á bata
BRETLAND