Morgunblaðið - 21.07.2020, Blaðsíða 15

Taima’a al-Hariri,
17 ára gamall flótta-
maður frá Sýrlandi
sem býr í Za’atari-
flóttamannabúðunum í
Jórdaníu, hafði gengið
reglulega í skóla þar
til jórdönsk yfirvöld
bönnuðu samkomur til
að berjast gegn út-
breiðslu COVID-19.
„Þegar kórónuveiran birtist var
öllum kennslustofum lokað og við
höfðum enga kennara lengur sem
við gátum átt samskipti við,“ segir
Taima’a. „Ég var byrjuð á sjálf-
boðavinnu með flóttabörnum sem
þjáðust af krabbameini en það var
allt sett í bið.“
Þótt faraldurinn hafi haft áhrif á
líf barna og ungmenna um allan
heim hefur hann komið sérlega illa
við flóttabörn eins og Taima’a. Þau
hafa glímt við margþættan skort;
þau neyddust til að flýja heimili sín
vegna stríðs og neyðarástands,
sum ein síns liðs, og neyðast til að
draga fram lífið án allra venjulegra
þæginda. Og nú hefur COVID-19
bætt gráu ofan á svart.
Jafnvel áður en faraldurinn brast
á fékk einungis helmingur allra
flóttabarna á grunnskólaaldri
formlega menntun og einungis 22%
barna á framhaldsskólaaldri. Þá
eiga börn sem lifa í sárri fátækt –
þar á meðal flóttabörn – á hættu að
lenda í þrælkun og mansali, sem
dregur enn úr líkum á að þau geti
gengið í skóla.
Skortur á formlegri menntun er
aðeins ein af mörgum áskorunum
sem blasa við flóttafólki. Heilsu-
gæsla og hreinlætismál – sem eru
afar mikilvægir þættir í að tryggja
öryggi stórra hópa fólks sem býr í
flóttamannabúðum – voru víðast í
ólagi jafnvel áður en COVID-19
kom fram á sjónarsviðið. Og nú
þegar foreldrar eiga enn erfiðara
með að sjá börnum sínum fyrir mat
er hungur enn stærri ógn en far-
aldurinn sjálfur, eins og sést af ný-
legum viðvörunum og niðurskurði
hjá Matvælaáætlun Sameinuðu
þjóðanna (World Food Pro-
gramme, WFP) og Matvæla- og
landbúnaðarstofnun Sameinuðu
þjóðanna.
Sem stendur búa 80% allra
flóttamanna í löndum sem eru ófær
um að sjá fyrir þeim. Í Tyrklandi
búa 3,7 milljónir flóttamanna og í
Úganda, Pakistan og Súdan sam-
anlögðum búa nær fjórar milljónir
flóttamanna. Jórdanía og Líbanon
hýsa flóttamenn sem eru nálægt
þriðjungi af heildarfólksfjölda í
hvoru landi um sig. Þar sem meira
en helmingur allra 26 milljóna
flóttamanna í heiminum er börn –
þar af um 300.000 án fylgdar full-
orðinna – er það risavaxið verkefni
að standa vörð um réttindi þeirra.
Við vinnum í návígi með ungum
aðgerðasinnum frá 100 milljóna
herferðinni fyrir réttindum barna,
sem halda sínu striki þrátt fyrir
COVID-19. Þeirra á meðal er Seme
Ludanga Faustino, suðursúd-
anskur flóttamaður sem var árið
2017 meðal stofnenda ungmenna-
hreyfingarinnar I CAN South Sud-
an í Bidibidi-flóttamannabúðunum í
Úganda, sem hýsir mesta fjölda
forsjárlausra barna í öllum heim-
inum. Samtök Faustinos, sem voru
stofnuð með það markmið að nota
listir til að veita forsjárlausum
börnum áfallahjálp, hafa snúið sér
að því að dreifa sápu og heimsækja
börn til að kenna þeim að verja sig
fyrir kórónuveirunni.
Við þessar aðstæður hafa ríkis-
stjórnir ríkra landa komið
skammarlega fram; þau hafa eytt
billjónum bandaríkjadala í að draga
úr neikvæðum áhrifum COVID-19
á hagkerfi sín en gert lítið sem ekk-
ert fyrir lönd með mikinn fjölda
flóttamanna og eigin borgara sem
hafa flúið. Vegna fjárþurrðar þurfti
WFP sem dæmi í apríl að tilkynna
30% niðurskurð á matargjöfum
sem það veitir meira en 1,4 millj-
ónum flóttamanna í Úganda.
Brotabrot af því fé sem hefur
verið notað til að bjarga fyr-
irtækjum í Evrópu og Bandaríkj-
unum gæti bjargað lífi tugþúsunda
flóttamanna. Þess vegna hvetjum
við stjórnvöld til að fylla strax í
eyðurnar í fjárstuðningi við flótta-
fólk og sjá til þess að jaðarsettustu
hóparnir fái sanngjarnan skerf af
fjárstuðningi vegna COVID-19. Til
að ná þessu markmiði ætti að
stofna alþjóðlegan almannatrygg-
ingasjóð sem gerður yrði aðgengi-
legur hverju barni sem þarf stuðn-
ing, þar á meðal flóttabörnum sem
verða harðast úti vegna heimsfar-
aldursins og afleiðinga hans.
Einnig myndi það hafa gríðarleg
áhrif að fella niður skuldir fátækra
ríkja sem hýsa mikinn fjölda flótta-
fólks fyrir árin 2020 og 2021. Þótt
lönd sem veitt hafa lán geri hlé á
kröfum sínum um endurgreiðslu er
það einungis gálgafrestur.
Þótt við köllum eftir skjótum við-
brögðum má það heldur ekki
gleymast hvað þarf síðan að gerast.
Nú þegar leiðtogar Evrópusam-
bandsins leggja lokahönd á sam-
komulag um fólksflutninga og hæli
hvetjum við þá til að tryggja að
hvert einasta flóttabarn innan ESB
njóti þeirra réttinda sem lögfest
eru í evrópskum lagaramma. Á
liðnum áratug hafa þúsundir for-
sjárlausra flóttabarna horfið í Evr-
ópu og er líklegt að mörg þeirra
hafi orðið fórnarlömb mansals. Við
krefjumst markvissra aðgerða til
að vernda þennan hóp, þar á meðal
að 5.000 forsjárlausum börnum
sem nú eru í millibilsástandi í
Grikklandi verði fundinn nýr sama-
staður.
Hvert flóttabarn verður að hljóta
góða menntun. Sem dæmi hefur
Jórdaníustjórn styrkt flótta-
fjölskyldur með góðum árangri til
að tryggja að börnin komist í skóla.
En yfir 75 milljónir barna (þar á
meðal þau sem eru á vergangi í eig-
in landi) þurfa sárlega stuðning til
náms. Stjórnvöld um allan heim
verða að fylla í 8,5 milljarða banda-
ríkjadala eyðu í þessum málaflokki
svo að börn geti notið þeirra
grundvallarréttinda sinna að
stunda nám.
Mikilvægara er en nokkru sinni
fyrr að heimsbyggðin standi að
baki flóttafólki, sérstaklega flótta-
börnum. Þegar þessi heimsfaraldur
er genginn yfir verðum við dæmd
af því hversu vel við stóðum vörð
um þau viðkvæmustu meðal okkar,
ekki síst þau sem þurftu að flýja
heimili sín vegna átaka og neyðar-
ástands sem þau áttu engan hlut að
því að skapa. Réttindi þeirra, eins
og allra barna, eru ótvíræð. Sem
stendur erum við að bregðast þeim.
Eftir Kailash
Satyarthi og
Ali bin Hussein
prins
» Brotabrot af því fé
sem hefur verið not-
að til að bjarga fyr-
irtækjum í Evrópu og
Bandaríkjunum gæti
bjargað lífi tugþúsunda
flóttamanna.
Kailash Satyarthi
Kailash Satyarthi er handhafi friðar-
verðlauna Nóbels og stofnandi Laure-
ates and Leaders for Children.
Hans hátign Ali bin Hussein Jórd-
aníuprins er í stjórn Laureates and
Leaders for Children.
Verndum flóttabörn í faraldrinum
Prince Ali bin Hussein
15
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 21. JÚLÍ 2020
Horft til hafs Lundarnir í Hafnarhólmanum á Borgarfirði eystra eru spakir og vanir mannaferðum, enda sækir fjöldi ferðamanna fjörðinn heim á hverju ári til að komast í návígi við fuglinn.
Skúli Halldórsson