Morgunblaðið - 12.09.2020, Blaðsíða 24

24
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 12. SEPTEMBER 2020
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Glæpamenngerast stöð-ugt at-
kvæðameiri á net-
inu. Allt of mikið er
um að fólk gái ekki
að sér þegar svika-
hrappar eru á ferð,
en einnig eru gerð-
ar árásir á ein-
staklinga og fyrir-
tæki og síðan krafist
lausnargjalds fyrir skil á upp-
lýsingum eða einfaldlega fyrir
að linna látum þannig að starf-
semi geti haldið áfram með eðli-
legum hætti á ný.
Í frétt í Morgunblaðinu í gær
leiðir Daði Gunnarsson, fulltrúi
hjá lögreglunni á höfuðborg-
arsvæðinu, getum að því að hátt
á annan milljarð króna tapist á
ári hverju. Í fyrra var umfangið
metið á 1,6 milljarða króna.
Netglæpir eru erfiðir við-
fangs, ekki síst vegna þess að
gerendurnir geta verið niður-
komnir hvar sem er í heiminum
og erfitt að ná til þeirra.
Tilefni fréttarinnar í blaðinu í
gær er að lýst var yfir óvissu-
stigi í fjarskiptageiranum í gær
vegna harðrar árásar á íslenskt
fyrirtæki í net- og upplýsinga-
þjónustu. Nafn fyrirtækisins
var ekki gefið upp.
Vaxandi glæpastarfsemi á
netinu kallar á varnir og þær
geta kostað sitt. Það er hins veg-
ar óhjákvæmilegt að fyrirtæki
grípi til varna og
reyni að búa þannig
um hnúta að ekki
séu margir veikir
blettir á kerfum
þeirra.
Hrafnkell Viðar
Gíslason, forstjóri
Póst- og fjar-
skiptastofnunar,
segir í fréttinni að
hann telji að umfang netglæpa
sé mjög líklega vanmetið og tap-
ið gæti verið tífalt meira en
nefnt er hér að ofan. Ein ástæð-
an fyrir því sé sú meinta skömm
sem virðist fylgja því að hafa
orðið fyrir barðinu á net-
þrjótum. Í raun er skömmin þó
engin. Voldugustu leyniþjón-
ustur heims hafa reynst ber-
skjaldaðar þegar að þeim hefur
verið sótt. Hins vegar er mikil-
vægt að tilkynna árásir og
blekkingar á netinu til þess að
aðrir átti sig á aðferðum net-
glæpamanna og geti varist, eins
og Hrafnkell bendir á.
Netglæpir eru hvimleitt fyr-
irbæri og geta verið stórskað-
legir. Aðferðirnar verða svæsn-
ari og blekkingarnar trúverð-
ugri nánast með hverjum
deginum. Það er því mikilvægt
að vera á varðbergi, láta ekki
undan hótunum, borga ekki
gervireikninga og hafa í huga ef
það freistar að taka gylliboði í
tölvupósti að peningar vaxa ekki
á netinu frekar en á trjám.
Metið hefur verið
að einn og hálfur
milljarður tapist á
ári vegna netglæpa
og gæti sú upphæð
hæglega verið
vanmetin}
Svik og prettir á netinu
Netglæpamenneru ekki einir
um að villa á sér
heimildir á netinu.
Þar má finna flóð-
bylgjur af áróðri af
ýmsum toga þar
sem skoðanir eða
auglýsingar eru
lagðar í munn persóna sem
yfirleitt eru ekki til. Oftast eru
reikniritar eða algóritmar not-
aðir til að búa þetta efni til og
þegar líður að kosningum
magnast lætin um allan helm-
ing. Tilgangurinn með þessum
draugagangi er að skekkja um-
ræðu og afvegaleiða, sá efa-
semdum og skapa glundroða án
þess að sjáist eða hægt sé að
rekja hver uppruninn er þannig
að lesendur haldi að almennir
borgarar séu á ferð að leggja
lóð sín á vogarskálar umræð-
unnar.
Ætla mætti að þeim sem
stunda áróður með þessum
hætti þætti lítill akkur í að
grugga vatnið á Íslandi, en svo
virðist ekki vera.
Björn Bjarnason greindi frá
því í færslu á heimasíðu sinni í
liðinni viku að hann hefði rekist
á dæmi um að nettröll væru far-
in að blanda sér í umræðu á Ís-
landi. Í dæminu, sem hann fann,
var markmiðið að fegra Vladim-
ír Pútín og hvítþvo
Rússa, eins og hann
orðar það.
Um var að ræða
viðbrögð við frétt
um hvatningu Guð-
laugs Þórs Þórðar-
sonar utanríkis-
ráðherra til rúss-
neskra yfirvalda að heimila
alþjóðlega rannsókn á eitur-
árásinni á Alexei Navalní. Í
færslunni er reynt að leiða lík-
um að því að tilræðið við Na-
valní hafi verið gert með þeim
hætti að böndin hlytu að berast
að rússneskum stjórnvöldum og
því væri ekki bara ósennilegt
heldur heimskulegt að ætla að
þau stæðu á bak við það. Við
færsluna er nafnið Magnús Sig-
urðsson „sem á fjóra Facebook-
vini, býr í Reykjavík og birtir
huldumynd á síðu sinni“, skrifar
Björn og bætir við eftir að hafa
birt langa tilvitnun úr færsl-
unni: „Þetta er skólabókardæmi
um texta sem notaður er í fjöl-
þátta (e. hybrid) aðgerðum.
Nefnd þjóðaröryggisráðs um
upplýsingaóreiðu ætti að kynna
sér og læra af umræðum um eit-
urárásina á Aelxei Navalníj á
samfélagsmiðlum.“ Þetta er góð
ábending hjá Birni og athyglis-
vert að nettröllin láta tungumál
ekki þvælast fyrir sér.
Dreifa áróðri án
þess að uppruninn
sjáist og láta
íslensku ekki
þvælast fyrir sér}
Nettröllin eru víða
Þ
ann 9. september sl. kynnti sam-
göngu- og sveitarstjórnar-
ráðherra hina skosku leið, sem
hefur fengið nafnið Loftbrú hér á
landi. Að láta skosku leiðina verða
að veruleika var eitt stærsta kosningarloforð
Framsóknarflokksins fyrir þetta kjörtímabil.
Skoska leiðin er hluti af stjórnarsáttmála rík-
isstjórnarinnar og fór inn í samgönguáætlun
við gerð hennar. Málið var síðan samþykkt á
Alþingi og er nú orðið að veruleika. Það er
mikið fagnaðarefni að okkur hafi tekist að
uppfylla þetta loforð að fullu, en Framsókn
hefur þurft að hoppa yfir ýmsar hindranir til
að ná þessu baráttumáli í gegn.
Loftbrú gerir innanlandsflugið að enn fýsi-
legri kosti fyrir íbúa landsbyggðarinnar, þ.e.
fyrir fólk sem býr á bilinu 200-300 km akst-
ursfjarlægð frá höfuðborgarsvæðinu. Þetta á
líka við íbúa Vestmannaeyja. Þeir sem geta nýtt sér
Loftbrúna fá 40% afslátt af heildarfargjaldi innanlands-
flugs fyrir allt að 6 flugleggi á ári til og frá höfuðborg-
arsvæðinu. Alls ná afsláttarkjörin til rúmlega 60 þúsund
íbúa landsbyggðarinnar.
Gert er ráð fyrir undantekningum fyrir skilyrði um
búsetu á landsbyggðinni. Þær undantekningar gilda fyr-
ir framhaldsskólanema af landsbyggðinni sem fært hef-
ur fært lögheimili sitt tímabundið á höfuðborgarsvæðið
vegna náms og börn sem eru með lögheimili á höf-
uðborgarsvæðinu en eiga foreldra eða forráðamenn sem
hafa búsetu á landsbyggðinni. Unnið er að út-
færslu á þessum undanþágum.
Markmið verkefnisins er að efla innan-
landsflug og stuðla að betri tengingu landsins
með uppbyggingu almenningssamgangna. Á
landsbyggðinni er oft skortur á aðgengi að
mikilvægri þjónustu, en þeir sem búsettir eru
langt utan höfuðborgarsvæðisins þurfa oft að
ferðast langan veg til að nýta sér þjónustu á
höfuðborgarsvæðinu sem er jafnvel bara í
boði þar. Með Loftbrú er verið að tryggja
greiðara aðgengi íbúa á landsbyggðinni að
þjónustu á höfuðborgarsvæðinu. Þessar að-
gerðir stuðla að því að þeir sem búa langt frá
höfuðborgarsvæðinu sitji ekki á hakanum
vegna búsetu sinnar. Einnig er vert að nefna
að nýta megi þessa afslætti í þeim tilgangi að
sækja menningu á höfuðborgarsvæðinu og til
að heimsækja ættingja og vini sem búsettir
eru þar.
Þarna er verið að auka aðgengi að þjónustu sem ekki
er til staðar í heimabyggð, t.a.m. konur sem eru að fara í
sónarskoðun og það hafa ekki allir aðgengi að tann-
læknaþjónustu í heimabyggð svo fátt eitt sé nefnt. Síðan
verður leiðin styttri í leikhús okkar þjóðarinnar því höf-
uðborgin er okkar allra, hér er því verið að stuðla að
frekara jafnrétti fólks, óháð búsetu, og mikilvægt byggð-
armál.
Halla Signý
Kristjáns-
dóttir
Pistill
Loftbrú
Höfundur er þingmaður Framsóknarflokksins.
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen
SVIÐSLJÓS
Ómar Friðriksson
omfr@mbl.is
Komið er að endalokumgamla talsímakerfisinsþar sem heimasímar vorutengdir í gegnum land-
línukerfið um símstöðvar og kop-
artaugar, svonefnt PSTN-kerfi, sem
lokað verður á þessu ári. Síminn vinn-
ur nú við fyrsta áfanga að lokun
PSTN-kerfisins vegna aldurs og
ástands þess. Er stefnt að því að ljúka
fyrsta áfanga 1. október næstkom-
andi og að allt PSTN-kerfið verði lagt
niður á seinasta ársfjórðungi yf-
irstandandi árs. ,,Það hefur verið í
vinnslu í alllangan tíma að leggja
þetta kerfi niður enda er það orðið
tæknilega úrelt, erfitt að fá í það vara-
hluti og kostar mikið að reka það og
önnur tækni hefur í raun og veru að
miklu leyti tekið við,“ segir Hrafnkell
V. Gíslason, forstjóri Póst- og fjar-
skiptastofnunar.
Þótt langflestir landsmenn séu í
dag með símasamband í gegnum svo-
nefnt Voice over IP-kerfi (VoIP) og
stafræna farnetsþjónustu treysta
nokkrir bæir í dreifbýli víða á land-
inu, þar sem ekki hefur verið lagður
ljósleiðari, enn á síma- og netsam-
band um gamla PSTN-kerfið. Verði
ekkert að gert missa þessir staðir allt
fjarskiptasamband við lokunina. Um
er að ræða lögheimili eða fyrirtæki
sem eru staðsett fjarri símstöð á við-
komandi landsvæði þar sem löng kop-
arheimtaug gefur ekki kost á staf-
rænni fjarskiptalausn á borð við VoIP
að því er fram kemur í nýju samráðs-
skjali Póst- og fjarskiptastofnunar.
Að sögn Hrafnkels verða gerðar
ráðstafanir til að tryggja að allir þeir
staðir sem missa fjarskiptasamband
við lokun PSTN fái aðgang að síma-
þjónustu og netþjónustu. Gæti þá
reynt á svokallaða alþjónustu í fjar-
skiptum sem lög kveða á um að skuli
tryggja að öllum landsmönnum
standi til boða talsíma- og gagnaflutn-
ingsþjónusta á viðráðanlegu verði.
Hefur PFS í hyggju að útnefna Neyð-
arlínuna ohf. sem alþjónustuveitanda
fjarskiptatenginga fyrir síma- og net-
þjónustu í þessum sérstöku tilvikum.
Hrafnkell segir Símann stýra
þessu verki enda lokun kerfisins á
vegum fyrirtækisins ,,en við erum að
reyna að tryggja að enginn sitji eftir
þjónustulaus. Það hefur sem betur
verið verið lyft grettistaki af hálfu
stjórnvalda með verkefninu Ísland
ljóstengt þar sem íbúar í strjálbýlinu,
aðallega sveitabæir, hafa verið
tengdir við ljósleiðara. Þetta verkefni
hefur verið í gangi í fjögur ár og því
lýkur vonandi í árslok 2021,“ segir
hann.
13 staðir missa allt samband
Hvað lokun símans á PSTN-
kerfinu varðar segir Hrafnkell að í
einstaka tilfellum sé ekki búið að
leggja ljósleiðara og að þar sé um
örfáa tugi staða að ræða.
Í samráðsskjalinu er farið yfir
stöðu þessa verkefnis og þar kemur
fram að skv. upplýsingum Símans sé
annars vegar um að ræða notendur
sem ekki geta tengst fastaneti eftir
lokunina og hins vegar notendur sem
ekki geta fengið farnetsþjónustu. ,,Í
fyrri flokkunum voru 25 staðföng, en
í þeim seinni 13,“ segir þar og er þá
átt við lögheimili og fyrirtæki með
heilsársstarfsemi á einstökum land-
svæðum. Skv. seinustu endurskoðun
á stöðu þessara mála líti út fyrir að
13 staðir myndu missa allt fjarskipta-
samband við lokun PSTN-kerfisins. Í
dag sé ekki ljóst hvaða fjarskipta-
samband verður í raun til staðar þeg-
ar kemur að lokun og líklegt sé að
grípa þurfi til sértækra ráðstafana til
að koma upp fullnægjandi sambandi
með alþjónustu.
Gamla símakerfið
syngur sitt síðasta
Morgunblaðið/Jóra
Fortíð Gömlu heimilissímarnir eru löngu horfnir af sjónarsviðinu. Nú á að
loka landlínukerfinu þar sem stinga þarf símasnúru með kló í innstungu.
Þeir staðir, heimili eða fyrir-
tæki í dreifbýlinu, sem
myndu að óbreyttu missa
allt fjarskiptasamband við
lokun PSTN-kerfisins, eru 13
skv. yfirliti í samráðsskjali
Póst- og fjarskipta-
stofnunar.
Þetta eru einn notandi á
Króksfjarðarnesi, einn á
Oddsstöðum, tveir notendur
á Flatnefsstöðum, einn á
Tunguhálsi, einn á Stafa-
felli, fjórir notendur á Mýr-
um, einn á Djúpavogi og
tveir í Fagradal.
Fram kemur að yfirlitið sé
ekki endilega tæmandi og
fleiri staðir gætu orðið fyrir
truflunum eða skertri
fjarskiptaþjónustu.
„Fyrstu niðurstöður eru
þær að um sé að ræða inn-
an við 30 staðföng í fyrsta
áfanga lokunarinnar.“
Áhrif á allt að
30 notendur
LOKUN PSTN-KERFISINS