Morgunblaðið - 12.09.2020, Blaðsíða 29

UMRÆÐAN 29
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 12. SEPTEMBER 2020
að fyrir á fjölbreyttri starfsævi. Við-
fangsefnið er að lýsa lífinu og
harminum sem þrúga þig og fjöl-
skylduna þegar ferðalokin nálgast.
Eitt afrek finnst mér þú vinna í
þessari bók. Þú hefur aldrei skrifað
jafn góðan texta. Hann er lipur og
þægilegur, framvindan líður hægt
og rólega fram og maður bíður eftir
næstu síðum. Hún leiðir okkur
smám saman að því meginatriði sem
eflaust er tilefni skrifanna.
Hér ert þú leikstjórinn og aðal-
leikandinn, en aukaleikaranir eru
um allt sviðið og koma inn þegar tími
verksins kallar á þá. Minningar-
brotin raðast saman úr langri ævi og
starfsævi. Úr verður mynd af lífi
þínu og tilveru sem er í senn
heillandi en um leið tregablandin.
En þó að Brosað gegnum tárin sé
öðrum þræði sprottin af djúpum
harmi, listilega vel sögð flétta af lífi
þínu, þá er hún að mínu mati fyrst
og fremst óður til lífsins, óður til
listanna, dansins, bókmenntanna,
æskuástarinnar sem fylgir þér allt
lífið og síðast en ekki síst er hún
uppgjör við hin illu öfl sem hafa
ásótt þig og fjölskyldu þína.
Von mín er sú að með þessu verki
hafi þér tekist að reka vofurnar út í
ystu myrkur þar sem þær eru best
geymdar.
» Bréf til Bryndísar
Schram um Brosað
gegnum tárin
Höfundur starfaði um árabil með
Bryndísi Schram. Fyrst sem sam-
kennari í tungumálum við Mennta-
skólann á Ísafirði þar sem hann var
kennari 1973-1980. Síðar sem blaða-
maður á Alþýðublaðinu þar sem
Bryndís var leiklistargagnrýnandi.
er sá veruleiki að geta setið sem fast-
ast eftir skýlaust lögbrot í starfi
nokkuð sem við og annað láglauna-
fólk þekkjum ekki.
Í ofríki sínu gegn launafólki og
brotum á áratugalöngum venjum
vinnumarkaðarins naut Icelandair
einlægs stuðnings og leiðsagnar frá
Samtökum atvinnulífsins. Fram-
kvæmdastjóri SA steig fram til að
lýsa því yfir að hann teldi umrædd
lög úrelt og því ekki ástæðu til að fara
eftir þeim.
Afar náin tengsl eru milli Ice-
landair og nýrrar forystu Samtaka
atvinnulífsins, en bæði fram-
kvæmdastjóri og forstöðumaður
samkeppnishæfnissviðs SA eru fyrr-
um stjórnendur hjá Icelandair. Þess-
ir einstaklingar sátu með núverandi
æðstu stjórnendum Icelandair í
stjórn Sambands ungra sjálfstæð-
ismanna 2009-2011 og hafa svo verið
innstu koppar í búri með þeim í
braskfélaginu Lindarvatni.
Þessi klíka hefur ákveðið sín á milli
að það eigi að nota lífeyrissparnaðinn
okkar, láglaunakvenna og -karla um
land allt, til að bjarga Icelandair. Um
þetta höfum við aldrei verið spurðar.
Enginn hefur ritað okkur erindi eða
kannað hug okkar. Kjörnir fulltrúar
launafólks sem stigið hafa fram til að
benda á staðreyndir málsins hafa
verið uppnefndir „skuggastjórn-
endur“, jafnvel þótt þeirra fram-
ganga hafi ekki falið í sér neitt nema
spurningar og umræðu fyrir opnum
tjöldum. Á sama tíma vitum við vel að
í skuggum bakherbergja er nú verið
að taka ákvarðanir um lífeyrissparn-
aðinn okkar af elítu þessa lands.
Þótt enginn hafi spurt okkur álits
og að við höfum aldrei setið í stjórn
SUS eða öðrum valdsmannaklúbbum
þá viljum við, sem kjörnir fulltrúar
sjóðfélaga í Gildi, með þessari grein
upplýsa um afstöðu okkar. Hún er
einföld. Við munum aldrei una við það
að eftirlaunasjóður okkur verði not-
aður til að niðurgreiða taprekstur
stórfyrirtækisins Icelandair og árásir
þess á grunnréttindi launafólks.
Aldrei.
Höfundar sitja í fulltrúaráði Gildis
og í stjórn fulltrúaráðs Gildis sem
aðal- og varamaður.
Ef rétt er munað þá
var svo, í upphafi skóla-
ferils þess er þetta rit-
ar, að kennarinn stimpl-
aði með stjörnustimpli í
stílabókina manns ef
maður gerði það sem
manni bar að gera. Lík-
lega var maður mjög
upp með sér þannig að
maður sá í raun stjörn-
ur. Eldri nemendum
hefði að öllum líkindum ekki hugnast
að fá stjörnur í sínar bækur, þótt það
frekar hallærislegt. Konungar
hengdu málmhluti sem voru nefndir
orður á hirðina og að öllum líkindum
hefur þeim sem fengu þótt þetta upp-
hafning. Stjörnurnar og orðurnar eru
stjórntæki. Enn í dag eru hengdar
orður á hirðina, þ.e. bæði hæstarétta-
rdómarar og ráðherrar fá orður fyrir
að sinna þeim störfum sem þeir hafa
óskað eftir að sinna. Líklega eru þeir
jafn ánægðir með orðurnar sínar og
sá er þetta ritar var með
stjörnurnar í stílabókina.
Jón Steinar Gunnlaugsson
var gerður að heið-
ursfélaga hjá Lögmanna-
félaginu og hefur þótt það
að öllum líkindum hin
mesta vegtylla. Síðar ósk-
aði Jón Steinar eftir því að
verða af þessum heiðri.
Er framangreint hé-
gómi? Er mannveran hé-
gómleg í hugsunum sín-
um? Nýverið fékk dómari
við Mannréttindadómstól
Evrópu heiðursnafnbót frá háskóla í
Tyrklandi. Telja verður að dómar-
anum hafi þótt hann eiga heiðurinn
skilið jafnt og öðrum sem veitist heið-
ur, sama í hvaða formi heiðurinn er.
Ekki veit sá er þetta ritar hvers vegna
dómarinn fékk umrædda heið-
ursnafnbót. Er það vegna þess að
hann vinnur það starf sem hann sóttist
eftir að vinna? Einhverjir telja að
dómarinn hefði ekki átt að þiggja heið-
urinn vegna þess að stjórnvöld í Tyrk-
landi séu ekki nógu góð.
Eftir síðari heimsstyrjöldina var
alræðisstjórn/einræði í löndum Aust-
ur-Evrópu. Stjórnvöld þessara landa
voru svo slæm að þau þurftu að neyða
fólk til að búa við ógnarstjórn þeirra,
samanber Berlínarmúrinn, sem var
til að halda fólk inni. Töluverður hóp-
ur fólks á Íslandi blessaði þessa
stjórnunarhætti og jafnvel blessar
enn slíka stjórnunarhætti samanber
Venesúela. Íslenskir stjórnmálamenn
heimsóttu þessa einræðisherra og
blessuðu þá. Meðal annarra var Ceu-
sescu sóttur heim, stuttu áður en
hann var drepinn af þjóð sinni.
Er ekki dómarinn hluti af þessum
pólitíska veruleika þar sem þykir eðli-
legt að eiga samskipti við stjórnvöld,
sama hvers lags stjórnvöldin eru?
Heimurinn er m.a. drifinn áfram af
hégóma. Dómarinn er hluti af heim-
inum og tekur þátt í honum. Mann-
veran er ekki fullkomin og dómarar
eru mannverur. Ef mannveran væri
fullkomin þyrfti enga dómara. Það er
ekki nóg að skamma dómarann eins
og einhverjir hafa gert, það breytir
engu. Það þyrfti mikið víðtækari
breytingar, eins og dómarinn benti á
þá hafa aðrir þegið svipaðar vegtyllur
og hann þáði og þess vegna fannst
honum eðlilegt að hann gerði slíkt hið
sama. Þetta viðhorf kemur fram strax
í bernsku þegar börn réttlæta óeðli-
legar gjörðir sínar með því að benda á
aðra. Það hefði engu breytt í hinu
stóra samhengi ef dómarinn hefði
ekki þegið þessa svokölluðu vegtyllu.
Hégóminn, ágirndin, valdaþörfin,
dómgreindarleysið og ýmislegt fleira
sem er kannski ekki svo jákvætt hefði
áfram ráðið ríkjum í heiminum.
Eftir Bergur
Hauksson
Bergur Hauksson
»Er ekki dómarinn
hluti af þessum póli-
tíska veruleika þar sem
þykir eðlilegt að eiga
samskipti við stjórn-
völd, sama hvers lags
stjórnvöldin eru?
Höfundur er m.a. lögmaður.
Hégóminn, dómgreindarleysið og margt fleira
Um hálft ár er liðið
frá því að framhalds-
skólar og háskólar voru
lokaðir og strangar
samkomutakmarkanir
voru settar á. Þá var ég
á minni síðustu önn í
framhaldsskóla og klár-
aði stúdentspróf heima,
fyrir framan tölvuskjá-
inn. Að vera svona að-
skilin vinum og kunn-
ingjum í skólanum tók
mjög á og ég fann fyrir mikilli depurð
og einsemd eins og aðrir síðasta
misserið. Við fundum samstöðu á
fjarfundum þar sem allir voru sam-
mála um að láta sig hafa þær breyt-
ingar sem nauðsynlegar voru til að
komast yfir þennan hjalla. Sjálf ein-
beitti ég mér bara að skólanum og því
sem ég þurfti að gera til að ná mínum
markmiðum og fá stúdentsprófið í
hendurnar. Tíminn leið hratt og fyrr
en varði var ég mætt á bílastæði
Verzlunarskólans og fylgdist himin-
lifandi með samnemendum mínum
útskrifast á skjánum. Stuttu síðar var
slakað á samkomutakmörkunum enn
frekar. Ég fann vel hvernig síðustu
mánuðir höfðu tekið á og það var gott
að fá aðeins að komast
út fyrir dyr og í fjöl-
menni aftur. Ég tók eft-
ir því hvernig kór-
ónuveirufaraldurinn
hætti að vera málefni
líðandi stundar hjá ald-
urshópnum. Það var
eins og hann væri ekki
til lengur.
Þetta þykir mér mik-
ilvægt að hafa í huga því
í raun var það vonin um
að þetta myndi fljótt líða
hjá sem kom okkur í
gegnum fyrstu mánuðina af sam-
komutakmörkunum. Aftur á móti sjá
allir sem fylgjast með að það muni
ekki gerast á næstunni. Umtalað er að
lausnin liggi í því að „lifa með Co-
vid-19“. Það er það eina sem hægt er
að gera í stöðunni sem við nú erum í.
Við verðum að hafa hægt um okkur
um tíma og passa upp á einstaklings-
sóttvarnir. Þar með þurfum við að
halda okkur frá fjölmenni, viðhalda
fjarlægðartakmörkunum, þvo hendur
og nota andlitsgrímur. Skiljanlegar
kröfur ekki satt? Þetta er það sem
þarf að gera og við verðum bara ein-
faldlega að verða við því. Það breytir
því nú samt ekki að þetta tekur á og
áskoranir eru mjög ólíkar eftir aldurs-
hópum.
Á síðasta misseri eltist ég um eitt
ár, nú er ég 19 ára gömul samkvæmt
almanakinu. 19 ára gömul stúlka ætti
varla að hugsa svona mikið um aldur
sinn en ég kemst ekki hjá því að finn-
ast eins og þetta ár og næstu árin,
þangað til við komumst endanlega yf-
ir þennan hjalla, hefur líf mitt verið
sett á bið. Frá því í marsmánuði hef
ég mjög takmarkað hitt vini mína og
kunningja sem ég sakna meira en ég
gerði ráð fyrir. Jú, ég get hitt eina og
eina manneskju en ég sakna þess
mikið að sjá aðra en mína nánustu.
Að sjá aðra og vera séð. Af þessari
ástæðu finnur stór hluti ungmenna í
dag fyrir einmanaleika. Okkur leiðist,
það er ekkert að frétta og við bíðum
bara eftir því að fá að gera eitthvað.
Þótt staðan gæti vel verið verri þá
kemst ég ekki upp úr þessari vanlíð-
an sem grípur mig stanslaust. Ég sé
fram á að ég muni vakna eftir
kannski eitt, tvö eða þrjú ár og jú,
lausn hefur verið fundin á faraldr-
inum en ég er á sama stað og ég var
þegar ég var 18 ára að klára stúd-
entspróf.
Af þessari ástæðu finn ég til með
þeim sem bregðast við þessari vanlíð-
an og fá fyrir það óvægna gagnrýni.
Það að framkvæma í hugsunarleysi
er víst engin afsökun en er það ekki
það sem maður gerir á þessum aldri?
Við erum öll að reyna að læra að lifa
með Covid-19 en þetta er snúið og þá
sérstaklega fyrir ungt fólk sem
þarfnast þess félagsskapar sem fylgir
því að mæta í skóla og samkvæmi.
Þess vegna er mjög skiljanlegt að
fólk og þá sérstaklega ungt fólk með
lífið framundan geri mistök við að
reyna að viðhalda geðheilsunni og um
leið virða sóttvarnareglur. Það er
mikilvægt að forðast þá slæmu um-
ræðu sem hefur myndast um þau sem
gera slík mistök. Umræðan einkenn-
ist gjarnan af miklum fordómum og
mér þykja kynþáttafordómar og
kynjamismunun mjög áberandi hluti
af henni. Satt að segja veit ég ekki
hvort þeir sem láta mest í sér heyra í
þessum málum hefðu gert betur en
við í þessum aðstæðum. Kannski, en
mér þykir það nú samt ólíklegt. Ég
get að minnsta kosti sagt að þegar
þyrmir yfir mig vegna þessa farald-
urs er ég líkleg til þess að finna upp á
alls konar vitleysu til að komast hjá
því að vera jafn föst og einangruð og
ég hef upplifað mig síðustu daga og
mánuði.
Lífið sett á bið
Eftir Evu Margit
Wang Atladóttur
Eva Margit Wang
Atladóttur
»Ég kemst ekki hjá
því að finnast eins og
þetta ár og næstu árin,
þar til við komumst end-
anlega yfir þennan-
hjalla, hafi líf mitt verið
sett á bið.
Höfundur er háskólanemi.
Myndbirting Bisk-
upsstofu af Jesú með
kvenbrjóst í auglýs-
ingu fyrir sunnudaga-
skólann í vetur hefur
vakið athygli. Mörgum
er misboðið, jafnt inn-
an þjóðkirkjunnar sem
utan, en aðrir ýmist
umbera þessa óvæntu
framsetningu eða
fagna henni. Sjálfur er
ég þeirrar skoðunar að
það sé ekki forsenda þess að geta
fundið til samkenndar með öðru fólki
að umbreytast í aðra. Allir þurfa að
njóta sannmælis og virðingar sem
manneskjur og er eðlilegt að menn
vilji að þeim sé tekið eins og þeir eru.
Það er best gert með því að vera sam-
kvæmur sjálfum sér og koma fram
við aðra eins og maður vill að sé kom-
ið fram við mann sjálfan.
Stóra spurningin hér er hvort það
geti talist eðlilegt að kyni Jesú og lík-
ama hans sé umbreytt í von um að
kærleiksboðskapur hans verði ein-
hverjum aðgengilegri eða samrýmist
betur ríkjandi tíðaranda. Hvergi hafa
varðveist samtímalýsingar á útliti
Jesú að öðru leyti en því
að í ritsafni Nýja testa-
mentisins er honum lýst
sem karlmanni af gyðing-
legum uppruna sem hafi
klæðst kyrtli, haft fald,
verið í skóm og gagnrýnt
þá sem klæddust rík-
mannlega. Tiltækar
heimildir um líf fólks á
þessum tíma gefa enn-
fremur til kynna að Jesús
hafi sennilega verið frek-
ar dökkur yfirlitum og
með stuttklippt dökkt hár
og mögulega stutt skegg.
Reyndar er að finna nánari lýsingu á
útliti Jesú í Opinberun Jóhannesar en
þar er um að ræða táknræna sýn sem
varðar ekki jarðvistardaga hans held-
ur guðdóm hans í kjölfar upprisu
hans og uppstigningar.
Jóhannes segir þar að hann hafi
séð „einhvern, líkan mannssyni,
klæddan skósíðum kyrtli og gullbelti
var spennt um bringu hans. Höfuð
hans og hár var hvítt eins og hvít ull,
eins og mjöll, og augu hans eins og
eldslogi. Og fætur hans voru sem gló-
andi málmur í eldsofni og raust hans
sem niður mikilla vatna. Hann hafði í
hægri hendi sér sjö stjörnur og beitt,
tvíeggjað sverð gekk út af munni
hans og ásjóna hans skein sem sólin í
mætti sínum.“ (Op 1:13-16.)
Það segir sig sjálft að ekki ber að
taka þessum orðum sem bókstaflegri
lýsingu á því hvernig Jesús hafi litið
út fram að því þegar hann var tekinn
af lífi á krossi. Þess má þó geta að það
sjónarmið hefur verið sett fram með-
al guðfræðinga að gríska fleirtölu-
hugtakið mastois sem hér er þýtt sem
„bringa“ eigi við um kvenbrjóst og sé
gullbeltið, sem flestir telja vísun til
æðsta prestsins, í raun brjóstahald-
ari. Þetta myndi þýða að í guðdóm-
inum sé hið karllega og kvenlega ekki
aðgreint heldur eitt og hið sama.
Tvíkynja guðdómur er a.m.k. vel-
þekktur í trúarbragðafræði og má
finna dæmi í ritum Biblíunnar þar
sem Guð er ekki síður móðir en faðir,
svo sem þegar Guð líkir sér við móður
með brjóstbarn (Jes 49:15). Sjálfur
líkti Jesús sér við hænu sem „safnar
ungum sínum undir vængi sér“ (Mt
23:37) og endurrómar þar Saltarann
þar sem menn eru sagðir leita „í
skugga vængja“ Guðs (Sl 26:8).
Þá hafa sömuleiðis verið færð rök
fyrir því að hebresku orðin El sjaddaj
sem gjarnan eru þýdd sem „Guð al-
máttugur“ í Gamla testamentinu geti
þýtt þegar betur sé að gáð „Guð með
[kven]brjóst“ í merkingunni „Guð
sem nærir“. Sjaddaj sé því upp-
haflega kvenleg birtingarmynd Guðs
en Jahve (sem sennilega merkir
„Hann er“ og vísar til þess þegar Guð
kynnir sig sem „Ég er“ (2M 3:14-15))
sé karlleg birtingarmynd hans. Þessi
kenning á vaxandi fylgi að fagna.
Tilgreina má allmarga texta í Biblí-
unni þar sem talað er um kvenbrjóst
með jákvæðum hætti og færa má rök
fyrir því að það sé í anda hennar að
Guði sé lýst þannig táknrænt. Úti-
lokað er hins vegar að hinn sögulegi
Jesús hafi haft kvenbrjóst en hafa ber
þó í huga að fyrir höfundum rita Nýja
testamentisins skiptir útlit hans engu
máli. Aðalatriðið fyrir þeim er kær-
leiksboðskapur hans, hvernig hann
kom fram við aðra og hvað hann gerir
fyrir þá. Í því ljósi er ekki óeðlilegt að
Jesús sé túlkaður með táknrænum
hætti á þann veg sem er í anda fagn-
aðarerindisins. Það getur hver og
einn gert á eigin forsendum en kirkj-
unni ber að minna á Jesúm guðspjall-
anna sem tók sér stöðu meðal þeirra
sem voru á jaðri samfélagsins. Það
þarf ekki að breyta Jesú til að sýna
samkennd hans með öðrum.
Jesús með kvenbrjóst?
Eftir Bjarna Rand-
ver Sigurvinsson
Bjarni Randver
Sigurvinsson
» Það þarf ekki að
breyta Jesú til að
sýna samkennd hans
með öðrum.
Höfundur er trúarbragðafræðingur.