Morgunblaðið - 15.10.2020, Blaðsíða 62

62 MENNING
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 15. OKTÓBER 2020
Við erum sérfræðingar
í malbikun
Ljóðabálkur HallgrímsHelgasonar, Við skjótumtítuprjónum, er hárbeittádeila á Ísland samtímans.
Skáldið vekur athygli á þeim þæg-
indum sem vestræn velsæld býður
upp á. Ekki síst á þeim þægindum að
geta lokað augunum fyrir þeim
vandamálum sem á heiminn herja.
Hallgrímur stillir velferðarríkinu
Íslandi upp gegn öðrum þjóðum. Á
öld hnattvæðingar erum við í stöð-
ugu sambandi við umheiminn, en bú-
um við þann lúxus að geta valið og
hafnað eftir hentisemi.
Ódýr fatnaður framleiddur í Kína,
já takk. Flóttamenn á Lesbos, nei
takk. Sangría á spænskri strönd, já
takk. Kynþáttabundið ofbeldi banda-
rískrar lögreglu, nei takk. Feneyja-
tvíæringurinn, já takk. Hækkandi
yfirborð sjávar, nei takk.
Eins og skáldið bendir réttilega á
með títuprjónamyndlíkingu sinni
kljáist íslenska þjóðin aðeins við erf-
ið málefni með læk-takkanum á fés-
bók eða vel til fundnum tístum en
stingur höfðinu í
sandinn þess á
milli.
Íslendingarnir
sem Hallgrímur
lýsir sjá ekkert
nema naflann á
sjálfum sér og
eru óbærilega
óviðkunnanlegir.
En maður sér því miður sjálfan sig í
þessum lýsingum Hallgríms og
skammast sín niður í tær. Ljóðin í
þessum bálki eru því sannkallaðir
„samviskubitar“.
Í ljóðabálkinum hefur skáldið
fundið hárfína línu milli húmors og
alvöru og fetar eftir henni af öryggi.
Stóran hluta skopsins er að finna í
leik skáldsins með tungumálið. Hann
er þekktur fyrir að hafa einstakt vald
á tungumálinu og vera fær um að
skapa eitthvað alveg nýtt.
Hallgrímur er einstaklega leikinn
nýyrðasmiður. Í Við skjótum títu-
prjónum er allt krökkt af orðum sem
vekja kátínu lesanda og ekki síður
hann sjálfan til umhugsunar. Ofan-
ritaðri þótti til dæmis orðið „gleym-
isveita“ stórskemmtilegt, lýsandi og
þarft, sem og „samviskubitar“ sem
nýttist vel hér að ofan.
Hallgrímur setur sig ekki á háan
hest gagnvart tungumálinu heldur
sækir í hversdagslega orðræðu, snýr
upp á hana og býr til eitthvað alveg
nýtt. Hann kafar ofan í íslenska
tungu eins og hún er í dag og vekur
athygli á því hvaða möguleika hún
býður upp á. Hann sýnir fjölbreytni
tungumálsins og hvað hægt er að
vinna með það á frjóan hátt.
Oft á tíðum minna ljóðin á rapp-
texta, vegna þess hve taktföst og
grípandi þau eru. En ef íslenskur
rappheimur hefði aðeins snefil af
þeirri orðsnilld og beinskeyttu ádeilu
sem einkennir ljóð Hallgríms væri
honum fyrir löngu bjargað.
Við skjótum títuprjónum er heild-
stæður ljóðabálkur sem á mikið
erindi við íslenska lesendur. Með
honum skýtur Hallgrímur títuprjón-
um í íslensku þjóðarsálina, hittir
beint í mark og sprengir hana eins
og blöðru.
Hárbeittir og hitta í mark
Morgunblaðið/Einar Falur
Skáldið Í þessum nýja ljóðabálki „skýtur Hallgrímur títuprjónum í íslensku
þjóðarsálina, hittir beint í mark og sprengir hana eins og blöðru.“
Ljóðabók
Við skjótum títuprjónum bbbbm
Eftir Hallgrím Helgason.
JPV útgáfa, 2020. Kilja, 60 bls.
RAGNHEIÐUR
BIRGISDÓTTIR
BÆKUR
Glæpir eru oft dauðans al-vara en rannsakendur ogaðrir, sem glæpamálumtengjast, hljóta að sýna líf
í athöfnum sínum í vinnunni, að ekki
sé minnst á utan hennar, og það er
það sem getur gert glæpasögu
glettna í bland. Blóðrauður sjór eftir
Lilju Sigurðardóttur er af þeirri teg-
undinni, grátbrosleg í öllum alvar-
leikanum, skemmtileg og spennandi
glæpasaga, sem kemur út í dag.
Til að fólki farnist vel í lífinu er
mikilvægt að það hafi sannleikann
að leiðarljósi. Hann er ávallt sagna
bestur og eng-
inn kemst
langt á lyginni,
hvað þá endur-
teknum ósann-
indum. Lilja
kemur þessu
vel til skila og
einna best með
greiningu á
viðskipta-
manninum
Flosa. Hann er ein aðalpersóna sög-
unnar og telur sér trú um að hann sé
lukkunnar pamfíll, hafi „siglt í gegn-
um lífið á öldufaldi lukkunnar“, en
sannleikurinn er ekki hans sterkasta
hlið.
Leitin að sannleikanum getur ver-
ið þyrnum stráð. Áróra fann fyrir
því í Helkaldri sól og leit hennar
heldur áfram í Blóðrauðum sjó, sem
er sjálfstætt framhald fyrrnefndu
bókarinnar. Alvaran leynir sér ekki
enda er Áróra ákveðin og klár og
veit hvað hún vill.
Kærleikur, ást og væntumþykja
eru önnur mikilvæg atriði í lífi hvers
einstaklings. Þessar tilfinningar eru
ríkar hjá helstu söguhetjum og jafn-
vel skúrkum. Áróra, sem vekur stöð-
ugt minningar um Lisbeth Salander,
ber mikla virðingu fyrir föður sínum,
sem á ekki aðeins nafnið sameigin-
legt með sterkasta manni heims á
árum áður heldur líka árangurinn,
og notfærir sér þekkingu hans þegar
á þarf að halda.
En ástin er lævís og lipur. Flosi
virðist elska konurnar í lífi sínu, en
er tvöfaldur í roðinu og það kann
aldrei góðri lukku að stýra. Helena
vill hafa ástkonur til skiptanna en
það hentar ekki endilega öllum kon-
um. Daníel sér ekki sólina fyrir
Áróru og hún virðist vilja vera sam-
stiga honum, en fólk í krefjandi
vinnu þarf að forgangsraða hlut-
unum og það getur stundum verið
erfitt. Jafnvel Lady Gúgúlú, sem er
algjör jaðarpersóna en léttir brún í
hvert sinn sem hún birtist, hefur
skilning á því.
Öll þessi flækjustig fylgja spenn-
andi atburðarás glæpa og svika, sem
virðist teygja anga sína í ólíkustu
áttir, en rétt eins og kóngulóin
spinnur vef sinn af mikilli list falla
nær allir endar Lilju saman á listi-
legan hátt í lokin.
Morgunblaðið/Árni Sæberg
Lilja Sigurðardóttir „… rétt eins og kóngulóin spinnur vef sinn af mikilli
list falla nær allir endar Lilju saman á listilegan hátt í lokin.“
Grátbrosleg veröld lyga og svika
Glæpasaga
Blóðrauður sjór bbbbn
Eftir Lilju Sigurðardóttur.
JPV útgáfa, 2020. Innb., 314 bls.
STEINÞÓR
GUÐBJARTSSON
BÆKUR
Nafn bókar sænska höf-undarins Mikael Niemi,Eldum björn, vekurstrax talsverða athygli
og forvitni þess sem tekur bókina
upp og er bókarkápan ekki síður til
þess að vekja óhug. Kiljan setur í
raun strax tóninn fyrir drungalega
sögu morða, vakningar, ofbeldis og
útskúfunar í nyrsta hluta Svíðþjóðar
um miðja nítjándu öld.
Sagan er að mestu sögð frá
sjónarhorni umkomulausa sama-
piltsins Jussa, sem góðviljaður en
jafnframt áhrifamikill og umdeildur
prestur, talsmaður vakningarinnar,
tekur hann upp á arma sína, gefur
honum nafn, kennir honum lestur og
rökhugsun og leyfir honum raunar
að fylgja sér hvert fótspor.
Þegar fyrsta ódæðisverkið er
framið í Kengis og sökinni komið á
björn ákveða presturinn og Jussi að
skoða málið betur og komast að því
að mjög ólíklega hafi björn verið að
verki, en tala fyrir daufum eyrum
hreppsstjórans sem er ólmur í að
leysa málið sem fyrst og hljóta fyrir
það lof þegna sinna.
Saga Jussa er átakanleg en jafn-
framt fallega skrifuð og samband
hans og prestsins ætti ekki að láta
lesendur ósnortna. Athyglisgáfa
prestsins, jú og höfundarins, er
aðdáunarverð og raunar er ótrúlegt
að fylgjast með því hvernig örsmá
smáatriði verða að heildarmynd sem
að endingu leysir snilldarlega skrif-
aða fléttu Niemis.
Þó að vissulega sé um að reifara
að ræða ættu frekari aðdáendur
annarra bókmenntategunda ekki
endilega að láta Eldum björn fram
hjá sér fara.
Morð, vakning, of-
beldi og útskúfun
Glæpasaga
Eldum björn bbbbn
Eftir Mikael Niemi.
Ísak Harðarson þýddi.
Mál og menning, 2020. Kilja 456 bls.
ÞORGERÐUR ANNA
GUNNARSDÓTTIR
BÆKUR
Mikael Niemi