Morgunblaðið - 20.11.2020, Blaðsíða 37

AF KVIKMYNDUM
Helgi Snær Sigurðsson
helgisnaer@mbl.is
Raging Bull, kvikmynd Mart-ins Scorseses um hnefa-leikamanninn og skítseiðið
Jake LaMotta, er orðin 40 ára. Er
hennar einkum minnst fyrir magn-
aða frammistöðu Roberts DeNiros í
hlutverki LaMotta, millivigtar-
hnefaleikamannsins sem var eins
og naut í flagi, innan hrings sem ut-
an.
DeNiro var sannarlega eins og
naut í flagi við tökur á mögnuðum
hnefaleikaatriðum myndarinnar,
uppfullur orku og vakti líka heims-
athygli fyrir að fita sig um ein 30
kílógrömm til að geta leikið La-
Motta eftir að boxaraferlinum lauk,
akfeitan, einmana, drykkfelldan og
árásarhneigðan sem fyrr. Í fyrra
sagði DeNiro þennan undirbúning
hafa reynt hvað mest á sig á ferl-
inum, þ.e. að fita sig svona svaka-
lega og líka hratt sem hann endur-
tók svo fyrir hlutverk sitt í The
Untouchables þar sem hann lék enn
eitt skítseiðið, Al Capone.
Andstæða Rocky
Raging Bull þykir með merkari
bandarískum kvikmyndum níunda
áratugarins. Hún var frumsýnd ár-
ið 1980 og segir sagan að Scorsese
hafi verið tregur til að gera hana og
hafnað því árum saman. Hann hafði
engan áhuga á því að gera kvik-
mynd um hnefaleikakappa en ein
slík, Rocky, hafði þá gert það býsna
gott árið 1976. Fjallaði sú um góð-
hjartaðan einfeldning sem komst til
metorða á hnefunum. Myndin um
LaMotta átti hins vegar að vera
sannsöguleg, byggð á ævisögu hans
og allt annars eðlis. Rocky malaði
gull en heldur ólíklegt þótti fram-
leiðendum að Raging Bull myndi
gera það, kvikmynd um ofbeldis-
fullan og ógeðfelldan náunga. Enda
kom það á daginn, miðasala rétt
náði framleiðslukostnaði en aðsókn
og eftirspurn verður sem betur fer
aldrei mælikvarði á gæði listar.
Scorsese lét á endanum tilleið-
ast en þá hafði DeNiro gengið lengi
á eftir honum að gera myndina og
tókst að lokum að sannfæra leik-
stjórann um að þarna væri merki-
leg saga á ferðinni.
Þótt handritið væri byggt á
ævisögu LaMotta var ekkert dregið
úr höggunum þegar kom að því að
lýsa þeim ofbeldisfulla manni sem
var augljóslega haldinn sjálfseyð-
ingarhvöt á háu stigi og þjakaður af
minnimáttarkennd og óöryggi í
samskiptum við konur. Eigingjarn,
uppstökkur og stjórnlaus af bræði
brenndi LaMotta allar brýr að baki
sér, fór illa með sína nánustu, beitti
þá ofbeldi og þá bæði líkamlegu og
andlegu. Tvær eiginkonur fengu að
kenna á blindandi reiði hans og
sögðu báðar skilið við hann. Bróðir
hans var lengi vel umboðsmaður
hans en hætti að tala við hann eftir
að LaMotta gekk í skrokk á honum
þar sem hann ímyndaði sér að
eiginkona hans hefði sofið hjá bróð-
urnum. LaMotta varð heimsmeist-
ari í millivigt og lifði hátt á tímabili
en fallið var að sama skapi hátt.
Sorgarsaga
Raging Bull vakti líka mikla at-
hygli á sínum tíma fyrir listilega
myndatöku, lýsingu og klippingu.
Handverkið er óaðfinnanlegt en
grófkornótt myndin var tekin upp í
svarthvítu og fræg er táknræn upp-
hafssenan þar sem DeNiro dansar í
„slow motion“ um hnefaleikahring-
inn í sloppi og með hettu á höfði,
andlitið hulið skugga og áhorf-
endur virða þokkafullt og hættu-
legt dýrið fyrir sér. Hnefaleikasal-
urinn er líkt og sveipaður þoku og
undir ómar eftirminnilega tregafull
tónlist úr óperunni Cavalleria Rust-
icana. Frá fyrstu mínútu er ljóst að
hér er engin Rocky á ferð. Nei,
þetta er sorgarsaga, fyrst og
fremst, og ólíklegt að hún endi vel.
Scorsese hefur sagt marga sög-
una af ógeðfelldum mönnum, of-
beldismönnum og morðingjum, sið-
leysingjum, mafíósum, mönnum
sem betur væru geymdir í búri.
Scorsese er slétt sama um samúð
áhorfandans og jafnvel fórnarlömb
illmennanna eru ógeðfelld á ein-
hvern hátt og erfitt að hafa samúð
með þeim.
Enginn óþarfi
Ljóst varð snemma að leik-
stjórinn væri undir áhrifum frá
ítalska nýraunsæinu og frönsku ný-
bylgjunni og þykir Raging Bull í
anda ítalska nýraunsæisins og þá
ekki síst fagurfræðilega. Sagan er í
raun berstrípuð og laus við allan
óþarfa og skáldskap á borð við róm-
antík eða forsögur persóna sem oft-
ar en ekki er beitt til að útskýra eða
jafnvel afsaka hegðun persóna. Nei,
ætlunin er ekki að auka vellíðan
áhorfandans og „happy ending“ er
ekki til í hugtakasafni leikstjórans.
Slík endalok eiga betur heima í æv-
intýrum. Raging Bull reynir á, á
milli blóðugra hnefaleikabardaga
dvelur myndavélin á LaMotta og
fylgist með samskiptum hans við
sína nánustu eins og fluga á vegg.
Deilur bræðranna virðast engan
enda ætla að taka og spurningar sí-
endurteknar líkt og í öðrum mynd-
um leikstjórans um ítalska innflytj-
endur New York-borgar.
Sá vondi sér ekki að sér, hann
verður ekki að betri manni undir
lok myndar þótt hann átti sig á mis-
gjörðum sínum og brjóti sjálfan sig
niður í hádramatísku fangelsis-
atriði. Þar lemur LaMotta bæði
höfði og hnefum í vegg fangaklef-
ans og spyr hvers vegna svona sé
komið fyrir sér. Þar birtist persón-
an okkur sem dýr í búri sem á sér
engrar undankomu auðið. Það fer
illa fyrir LaMotta, eins og við mátti
búast, og þannig er nú raunsæið.
Þetta er ekki Rocky og það þýðir
ekkert að kalla á Adrian. Hún er
farin. Raging Bull hefur ennþá, 40
árum eftir frumsýningu, bæði list-
ræna vigt og frásagnarlegan slag-
kraft.
Saga af ofbeldi og sjálfstortímingu
» Scorsese er sléttsama um samúð
áhorfandans og jafnvel
fórnarlömb illmennanna
eru ógeðfelld á einhvern
hátt og erfitt að hafa
samúð með þeim.
Mannýgur Robert DeNiro í hlutverki Jakes LaMotta í Raging Bull sem frumsýnd var árið 1980. Hún var tillnefnd
til átta Óskarsverðlauna en hlaut aðeins ein, fyrir bestan leik karls í aðalhlutverki, þ.e. DeNiro.
Raging Bull er til umfjöllunar í
nýjasta þætti kvikmyndahlað-
varpsins BÍÓ sem finna má á vef-
slóðinni mbl.is/hladvarp/hlusta/
bio-kvikmyndahladvarp/
MENNING 37
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 20. NÓVEMBER 2020
SÝND MEÐ
ÍSLENSKU TALINánari upplýsingar um sýningartíma á sambio.is
71%
SPLÚNKUNÝ MYND FYRIR
ALLA FJÖLSKYLDUNA
SÝND MEÐ ÍSLENSKU TALI.
HÖRKUSPENNANDI MYND
BYGGÐI Á SANNRI SÖGU.
TRYGGÐU ÞÉR
MIÐA INNÁ
SÝND MEÐ
ÍSLENSKU TALI