Vinnan - 01.11.1949, Qupperneq 7

laugssyni, sem vék ur nefndinni á þessu ári sam-
kvæmt kröfu A.S.Í. í hans stað tók sæti í nefnd-
inni tilnefndur af A.S.I. Þórður Gíslason verka-
maður úr Dagsbrún. A.S.Í. óskaði eftir þessum
mannaskiptum vegna þess, að Ingólfur Gunnlaugs-
son klauf sig frá hinum neytendafulltrúunum bæði
árið 1947 og 1948, án þess að leggja neitt jákvætt
til málanna, og án þess að gera neinar rökstudd-
ar tillögur um verðskráningu landbúnaðarafurða.
Þegar nefndin tók til starfa, kom'brátt í ljós djúp-
tækur skoðanarmunur á milli fulltrúa framleið-
enda annars vegar og Sæmundar Ólafssonar og Ein-
ars Gíslasonar hins vegar.
Fulltrúar framleiðenda virtust hafa það sjónar-
mið að hækka bæri landbúnaðarafurðirnar frá ári
til árs, án tillits til afkomu launþega í landinu.
Sæmundur og Einar vildu hins vegar láta ákveða
verðið eftir niðurstöðum, sem fengist við ýtarlega
rannsókn á högum launþega og bænda.
1943 starfaði 6 manna nefndin þjóðfræga að þess-
um málum, og hækkaði hún mjög mikið verð á land-
búnaðarafurðum, sem kunnugt er.
1947 kröfðust framleiðendur verðhækkunar, sem
nam 12,8% miðað við það verð, sem gilt hefði, ef
6 manna nefndar-gerðin frá 1943 hefði verið lögð
til grundvallar, en samkvæmt niðurstöðum 6 manna
nefndarinnar hafði verðið hækkað frá 1943 um 43%.
Einar og Sæmundur lögðu hins vegar fram rök-
studdar tillögur um, að verð landbúnaðarafurða
1947—48 skyldi vera óbreytt. Þei'r rökstuddu þessa
tillögu með tilvísun til þeirra gagna, sem fyírir
nefndinni lágu. En allar upplýsingar um afkomu
landbúnaðarins voru komnar frá bændum sjálfum
og því þeim mjög í hag, ef að líkum lætur.
Málið fór til yfirnefndar 1947, en í hana völdust
Sverrir Gíslason fyrir framleiðendur, Einar Gísla-
son fyrir neytendur, og oddamaður samkv. lögum
var hagstofustjóri.
Yfirnefndin úrskurðaði gegn atkvæði Einars
Gíslasonar hækkun á grundvellinum, sem hækkaði
verð á mjólk um 11 aura á lítra og kjöti um kr. 1,50
pr. kg. í smásölu.
1947 náðist samkomulag um það í nefndinni að
safna nokkrum skýrslum um afkomu landbúnaðar-
ins, og var rúmum fjögur hundruð hreppstjórum
víðs vegar um land sent skýrsluform til útfyllingar.
Aðeins 113 nothæfar skýrslur bárust.
1948 var enn deila í nefndinni um verðlagið. Fram-
leiðendur kröfðust verðhækkunar, sem nam um 11%,
en fulltrúar neytenda, Einar og Sæmundur, lögðu
fram rökstudda tillögu um, að verðið skyldi vera
því sem næst óbreytt. Þá gerðu þeir tillögur um, að
vísutölubúið skyldi ákveðið nokkru stærra en áð-
ur var gert, og varð nefndin sammála um að hækka
vísitölubúið um átta tíundu úr kú.
Tillögur sínar 1948 byggðu þeir Einar og Sæ-
mundur á niðurstöðum þeim, sem fengust af rann-
sókn þeirri, sem nefndin lét gera og áður hefur ver-
ið getið um. Málið fór enn til yfirnefndar, skipaðrar
sömu mönnum og áður.
Yfirnefndin úrskurðaði enn hækkun á verðlags-
grundvellinum um 3—4% gegn atkvæði Einars Gísla-
sonar.
1948 ákvað nefndin að láta enn fara fram nokkra
athugun á afkomu bænda. 120 bú voru athuguð.
Niðurstöðurnar af þeirri athugun voru fyrir hendi
í sumar þegar nefndin fór að vinna að verðlags-
málum.
I sumar gerðu fulltrúar framleiðenda enn kröfu
til verðhækkunar, sem nam um 18%. En fulltrúar
neytenda lögðu fram rökstudda tillögu um að verð-
ið ætti að lækka um 8,6%.
Þessi tillaga var grundvölluð á 113 búa rannsókn-
inni frá 1948, 120 búa rannsókn frá 1949 og því,
að verðlagið átti ekki að hækka 1948 þegar kaup-
gjaldsvísitalan var bundin í 300 stigum og engar
kauphækknir höfðu orðið hjá launamönnum á vísi-
töluárinu.
Neytendafidltrúar héldu því fram, að hækkunin á
landbúnaðarafurðum 1948 hefði verið bein svik
við þá viðleitni ríkisstjórnarinnar að reyna að stöðva
dýrtíðina og lækka hana síðan.
Af framansögðu er ljóst, að fulltrúar bænda í land-
búnaðarverðlagsnefndinni hafa síðan 1947 gert kröfu
til þess, að verð á landbúnaðarafurðum hækkaði um
29%, og fengið 13,5% verðhækkun með atkvæðum
hagstofustjórans, en gegn rökstuddum tillögum neyt-
endafulltrúanna, sem hafa fært rök að því, að verðlag
á landbúnaðarafurðum er allt of hátt og á að lækka
allverulega samkvæmt 4. gr. áðurnefndra laga, en
þar segir: „Söluverð landbúnaðarafurða á innlend-
um markaði skal miðast við það, að heildartekjur
þeirra, er landbúnað stunda, verði í sem nánustu
samræmi við tekjur annarra vinnandi stétta“. Þ. e.
verkamanna, sjómanna (annarra en yfirmanna)
og iðnsveina.
Nefndin var sammála í haust um að reikaa vísi-
tölubúið 6 kýr, 87 kindur og 8 hross, og er það
sama bústærð og samkomulag varð um 1948. Deil-
an í nefndinni hefur öll árin verið meðal annars
um það, hvað mikill kostnaður sé við rekstur vísi-
tölubúsins, og hvað miklar tekjur það gefi af sér.
í haust lögðu fulltrúar neytenda fram eftirfarandi
tillögur um kostnað við vísitölubúið og tekjur af
því:
VINNAN
165