Börn og menning - 01.04.2013, Blaðsíða 28

28
Börn og menning
Nafn Stefáns Mána ættu flestir bókelskir
(slendingar að þekkja núorðið. Húsið, sem
kom út í fyrra, var ellefta skáldsaga hans
frá frumrauninni, Dyrunum á Svörtufjöllum
(1996), en í millitíðinni hefur hann m.a. hlotið
íslensku glæpasagnaverðlaunin Blóðdropann
og verið tilnefndur til hins norræna Glerlykils
fyrir verk sín. Á árinu sem nú er brátt
hálfnað hefur tólfta skáldsagan, Úlfshjarta,
litið dagsins Ijós. Hér hefur Stefán Máni
spreytt sig á nýju formi, eða að minnsta kosti
nýjum markhópi; Úlfshjarta er unglingabók,
eða ef til vill myndi enska hugtakið „Young
Adult" lýsa greininni eilítið nákvæmar -
kannski blæbrigðamunurinn liggi í því að á
meðan „unglingabækur" séu samkvæmt
hefðbundinni skilgreiningu ætlaðar (börnum
og) unglingum séu „Young Adult" bækur
fremur teygjanlegar upp á við í aldri en
niður; fyrir unglinga (og fullorðna) - fullorðið
fólk sem telja má ungt í anda ef ekki
öðru. Vinsældir fantasíubókaflokka á borð
við Hungurleika Suzanne Collins hafa enda
slst einskorðast við kornunga lesendur, en á
kápu Úlfshjarta er einmitt fullyrt að hér sé á
ferð „bók sem aðdáendur Hungurleikanna
og Twilight [muni] falla fyrir".
Persónuleikinn gegn frumskrímslinu
Þótt fantasíubókmenntir hafi átt áberandi
vinsældum að fagna á síðustu árum hafa
furðuverur ávallt átt sér vísan stað í sagnalist,
og gamalgróin minni á borð við vampírur
og varúlfa má rekja til þjóðsagnaarfs ýmissa
landa. í Úlfshjarta segir semsagt frá varúlfum,
sem samkvæmt söguheimi bókarinnar hafa
alltaf þekkst meðal manna - ekki aðeins í
þeim skilningi að hafa lifað á meðal þeirra,
heldur einnig þeim að varúlfarnir eru
sjálfir mannfólk. Þetta finnst mér einmitt
sérstaklega áhugaverður flötur á varúlfum í
samanburði við ýmsar aðrar furðuverur sem
þeir eru gjarnan flokkaðir með. Vampírur
hafa til dæmis stigið yfir mörk lífs og dauða
og þótt finna megi áhugaverða fleti á samlífi
þeirra við mannfólkið þá lúta þær öðrum
lögmálum og eiga ekki fyllilega afturkvæmt
til mannheima. Sombíar eða uppvakningar
eru firrtir allri mennsku og lítið annað en
heiladauðir óvinir manna. Aftur á móti eru
varúlfar í raun fyllilega mennskir að eðli - fólk
sem býr við þá bölvun að umbreytast öðru
hvoru í villidýr, og ekki bara í hinni óeiginlegu
merkingu sem sumt „venjulegt" fólk kannast
við: „Öll skynjun verður næmari en á sama
tlma sortnar hugurinn, persónuleikinn leggst
í skammtímadvala og frumskrímslið tekur yfir,
dýrið innra með okkur..." (s. 135) Májafnvel
segja að slíkur veikleiki geri viðkomandi bara
sérlega mannlega/n þegar allt kemur til alls.
Þótt grundvallareinkenni hefðbundinna
furðuvera haldist að jafnaði óbreytt (vampírur
drekka blóð, varúlfur er maður í tímabundnu