Studia Islandica - 01.06.1937, Page 13

11
aS hádegi ættarinnar er nýliðið — ef til vill er þetta
einmitt bezti tíminn til bókmennta og vísinda (ekki
sízt þar sem svo vill til, að um sömu mundir hefst nýr
blómatími í bókmenntum þjóðarinnar yfirleitt).
Árið 1215 segja annálar, að Sæmundur Jónsson og
Þorvaldur Gizurarson lögðu lag á varning austmanna;
hefur eitthvað gengið á, fyrst þessa er getið. Ári síð-
ar fór Páll Sæmundarson utan, „gerðu Björgynjar-
menn at honum spott mikit ok sögðu, at hann myndi
ætla at vera konungr eða jarl yfir Nóregi“. Hann hef-
ur sjálfsagt ekki verið smálátur, en þeir þótzt eiga
Oddaverjum grátt að gjalda. Við þetta gys þeirra réð
Páll sig á byrðing til Þrándheims, en drukknaði á leið-
inni. Þegar Sæmundur frétti þetta, kallaði hann Björg-
ynjarmenn hafa valdið dauða hans og lagði stór fégjöld
á Austmenn á Eyrum. Kom fyrir ekki, þó að Ormur og
aðrir reyndu að sefa hann. Af þessum furðulegu til-
tektum Sæmundar leiddi víg Orms. Nú fluttist Björn
Þorvaldsson Gizurarsonar, tengdasonur Orms, á Breiða-
bólstað og tók eftir hann bæði fé og goðorð (Dalverja-
goðorð). Þetta líkaði öðrum Oddaverjum vitanlega
þungt, og reis brátt fjandskapur milli Bjarnar og Lofts
Pálssonar, sem lauk með vígi Bjarnar. Sýndi Sæmund-
ur í því mikið giftuleysi, að hann gat ekki skakkað
leikinn, en þó tók út yfir, þegar hann veitti ekki Lofti
frænda sínum lið til sætta við Þorvald Gizurarson, svo
að Haukdælir skáru og skópu í því máli. Þetta var á
efstu dögum Sæmundar (d. 1222). Með því lýkur þeim
þætti í sögu þeirra.
III.
Þegar taldir eru upp íslenzkir sagnaritarar, verður
Sæmundur fróði fyrstur í röðinni. Með nokkurn veg-
inn vissu má eigna honum rit um Noregskonunga, hvað
sem öðru líður. Frá dögum Sæmundar virðist Oddi hafa
verið hið mesta menntasetur. Eyjólfur, sonur hans,