Studia Islandica - 01.06.1937, Síða 45

43
ur hugsunarháttur, ekki meira en svo kristilegur; það
er þar sem segir af hinni blindu á, sem goldin var fá-
tækum manni, sem var fésnauSur, en drengr góðr og
karlmenni í skapi. Þessum manni kom í hug, að Þor-
lákur hefði gert annað eins og það, að gefa ánni sýn,
og hugðist hann þá mundu fyrirgefa þeim, sem hafði
prettað hann, „en láta hann ella aldregi hlutlausan fyrr
en hann hefði sitt“. Sá maður, sem hér stjórnar penn-
anum, er ekki langt frá þeirri siðaskoðun, sem drottn-
ar í fornsögunum.1)
Mál og stíll á Jarteiknabókinni er líkt og á guðsorða-
bókum 12. aldar, karlmannlegt, látlaust, en með hlýju,
sem vermir alla frásögnina; það er ólíkt mælsku og
mærð munkanna, sem fer að setja svip sinn á kirkju-
leg rit yfirleitt á 13. öld og þar á eftir. Jarteiknabókin
er skrifuð áður en ofsi klerkdómsins hafði rofið að
fullu samræmi 12. aldarinnar.
VII.
Eftir dauða Sæmundar Jónssonar missa Oddaverjar
alveg forustuna meðal höfðingjaætta landsins. Þeir
halda að vísu veldi sínu heima í héraði, þeir halda
áfram að vera göfug ætt, á þeim er sami menningar-
bragur, þeir halda hóp. En þeir eiga engan höfðingja
í stíl sinnar aldar. Vér sjáum hér ágætismenn eins og
Hálfdán á Keldum, mann sem er mjög vinsæll af bænd-
um, en skortir það afl, sem rekur fram til dáða, skör-
ungskap. Þetta er einkar ljóst, þar sem hann hefur við
hlið sér Steinvöru, dóttur Sighvats Sturlusonar, sem
hefur allt hið mikla atgjörvi ættar sinnar, skap, vits-
muni, skörungskap — en líka menntaeðli hennar: skáld-
1) I sambandi við þetta má ef til vill minna á orð Kolskeggs
auðga um Pál biskup: „Engi þótti faðir þinn jafnaðarmaðr í
fyrstu ok heldr fylginn sínu máli, þó at hann yrði nú góðr :naðr,
er hann varð byskup“ (Sturl. I 342).